Шу куни дипломатик корпус, Дин ишлари бўйича қўмита вакиллари, диний конфессия раҳбарлари иштирокида расмий қабул бўлиб ўтди. Шунингдек, янги ерусти метро линияси қурилиши туфайли бузилиш хавфи остида турган ибодатхонанинг тақдири ҳам муҳокама қилинди.
Ибодатхона раҳбари ўринбосари Александр Хегайнинг айтишича, Жанубий Кореяда Будданинг туғилган куни анъанага кўра 8 май куни нишонланади, бироқ Жанубий Кореядаги энг йирик буддавий ордени роҳиби Чоге Янг Ки Хонг ибодатхонада бўлиш учун шу куни бўлиши керак эди, шу сабабли Тошкентдаги байрам бир ҳафтага қолдирилди.
Буддизм эрамиздан аввалги I минг йилликнинг ўрталарида Шимолий-Шарқий Ҳиндистонда пайдо бўлган ва унинг бутун қитъага тарқалиш даври ҳозирги Ўзбекистон, Афғонистон, Покистон ва Шимолий Ҳиндистон ҳудудида эрамизнинг 1-3-асрларида мавжуд бўлган йирик қадимий империя - Кушонлар подшолиги даврига тўғри келади. Сурхондарё вилоятидан 2000-йилларнинг бошларида археологлар томонидан топилган кўплаб ашёлар шундан далолат беради.
Ўзбекистон ҳудудида жами 20 га яқин ноёб буддизм ёдгорликлари топилган. Улардан энг машҳурлари 13 метрли Зурмала ступаси ва Термиз яқинида жойлашган Фаёзтепа ибодатхоналари мажмуасидир.
Машҳур археолог Эдвард Ртвеладзенинг шогирди, 33 йилдан буён Ўзбекистонда истиқомат қилаётган Тошкент ибодатхонаси раҳбари Янг Ки Кхуннинг сўзларига кўра, Кушонлар подшолиги даврида Қоратепа ва Фаёзтепа монастирларида 40 мингга яқин буддист роҳиблар яшаган. Сурхондарёда ҳукмрон бўлган Махаяна буддизмидан ташқари Фарғона водийсида Тибет буддизмига оид далиллар топилган. Айнан ҳозирги Ўзбекистон ҳудудидан эрамизнинг 5-6-асрларида Буюк Ипак йўли бўйлаб Махаяна буддизми Хитой, Корея, Вьетнам ва Японияга етиб борган.
"Кўп олимлар Ўзбекистон тарихини биладилар, лекин буддизм тарихини билишмайди ёки аксинча - буддизмни билишади, лекин Ўзбекистон тарихини билишмайди. Айни пайтда раҳбаримизнинг билими ўзига хосдир, - дейди Александр Хегай. – Шу сабабли ҳозир, республикада туризм жадал ривожланаётган бир пайтда, Ўзбекистон бутун Жануби-Шарқий Осиёдаги буддистлар учун сайёҳлик Маккасига айланиши мумкин".
Шу нуқтаи назардан, тошкентлик буддистлар, айниқса, 2001-йилда қурилган ибодатхона тақдиридан хавотирда. Хегайнинг сўзларига кўра, ибодатхона диндорларнинг эҳтиёжларидан келиб чиқиб, Тошкентнинг турли туманларига кўчиб ўтган ҳолда ўз жойини бир неча бор ўзгартирган. 2014 йилда Тошкент аэропортидан унча узоқ бўлмаган Сергели туманида Янг Ки Кхуннинг шахсий маблағи ҳисобидан замонавий кенг ибодатхона биноси барпо этилди, бунга қавм сони ортиб бораётгани таъкидланди.
2021 йилдан буён Тошкентда келажакда Сергели тумани ва Қўйлиқ массивини боғлайдиган яна бир ер усти метро линияси қурилиши бошланганидан бери ибодатхона биноси бузилиши хавфи остида.
Қурилаётган чизиқнинг таянчлари аллақачон ибодатхонага яқинлашиб, деярли унинг устига осилган.
2017 йилда Чаынса ибодатхонаси автомагистралнинг кенгайиши туфайли аллақачон тугатилиш хавфи остида эди. Аммо Тошкент шаҳар ҳокимлиги ва шахсан Тошкент ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаевнинг аралашуви туфайли автомагистрал режасига кичик ўзгартиришлар киритилди, бу эса буддистларнинг маънавий паноҳи ҳаётини сақлаб қолиш учун етарли бўлди.
"Ибодатхонамизни бузиш масаласи ҳалигача очиқ ва мен тушунганимдек, ҳукумат даражасида ҳал қилинади, - дейди Александр Хегай, - Ҳозирда республикада буддист туризмини ривожлантириш учун катта имкониятлар мавжудлиги сабабли нимадир ўзгариши мумкин, деб умид қиламиз.Агар бузиш муқаррар бўлса, бизда давлат ёрдами билан қурмоқчи бўлган янги ибодатхонанинг эскизи аллақачон мавжуд.Бу жаҳон миқёсида Ўзбекистон имиджи ва иқтисодиёти учун фойдали ва самарали бўлади".
Александр Хегайнинг сўзларига кўра, жорий йил бир вақтнинг ўзида бир нечта саналар учун аҳамиятлидир: Ўзбекистон ва Жанубий Корея ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганининг 30 йиллиги, корейсларнинг Узоқ Шарқдан Ўзбекистонга мажбуран депортация қилинганига 85 йил ва ибодатхона раҳбари Янг Ки Хун таваллудининг 60 йиллиги.
***
Буддизм дунёдаги бешинчи йирик дин бўлиб, унга 521 млн киши эътиқод қилади. Юнеско маълумотларига кўра, унинг пайдо бўлган санаси милоддан аввалги 543 йил. Буддизм Таиланд, Камбоджа, Бутан ва Лаосда расмий дин ҳисобланади. Унинг издошларининг аксарияти Хитой, Вьетнам, Мянма, Тибет, Шри-Lanka, Жанубий Корея, Тайван, Япония, Ҳиндистон, Индонезия, Сингапур ва Малайзияда яшайди.
Ўзбекистонда буддизм тарқалганлиги бўйича ислом, христианлик ва иудаизмдан кейин тўртинчи ўринда туради. АҚШ Давлат департаментининг 2004 йилдаги Жаҳон диний эркинлик ҳисоботига кўра (бундан янги маълумотлар йўқ), Ўзбекистонда буддизмга аҳолининг 0,2 фоизи эътиқод қилади, уларнинг аксарияти этник корейслардир.
