Тақдим этилган таҳлилий материалда замонавий олимлар томонидан огоҳлантирган секталарнинг ўзига хос белгилари нима эканлигини аниқлашга ҳаракат қиламиз ва шу билан бирга бу аломатларни Ҳизбут-Таҳрирнинг расмий мафкураси ва амалий ҳаракатлари билан таққослаймиз. Умид қиламизки, тақдим этилган материаллар нафақат қизиқарли, балки ушбу адашган ғояларга мансублик ёки моиллиги бор киши нотўғри қарашларидан воз кечса, амалий фойда келтиради, инша Аллоҳ.
Секталарга бўлиниш кўпроқ шиаларга хос деб ҳисобланади, Аҳли сунна вал жамоатда эса, секталар мавжуд эмас, лекин, унда турли фиқҳий мазҳаблар ва бошқа фирқалар мавжуд.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Яҳудийлар етмиш бир ёки етмиш икки фирқага бўлиндилар. Насоролар етмиш бир ёки етмиш икки фирқага бўлиндилар. Менинг умматим эса етмиш уч фирқага бўлинади», дедилар». Бошқа бир ривоятда: «Етмиш иккитаси дўзахда, биттаси жаннатда. У – жамоатдир» ибораси зиёда қилинган.Ушбу уч ҳадисни Абу Довуд ва Термизий ривоят қилганлар.
Кўриб турганимиздек, мусулмонлар уммати фирқаларга бўлиниши аввалдан маълум бўлган.
Хўш, «секта» (фирқа) ўзи нима? Секта – асосий диний йўналишдан ажралган диний гуруҳни белгилаш ёки алоҳида таълимот ва ўз асосчисига эга бўлган уюшган анъанани кўрсатадиган атама (тушунча). «Замонавий Россида дин ва секталар» справочникида секталарнинг қуйидаги белгилари кўрсатилган:
1. Диний маркетинг. Секта доимо диний маркетинг билан, яъни ўз таълимотини тарғиб этиш ва янги аъзолар жалб қилиш билан шуғулланади. Кўпинча секталар структураси тармоқ маркетинги асосида ташкил этилади. Агрессив диний маркетинг – бу ўз таълимотини оқилона фикрлашни истисно қиладиган тарзда ва шаклларда зўрлаб ўтказишга уриинишдир.
Ҳизбут Таҳрир сектаси аъзоларининг ҳар бири ўз сафларига янги аъзоларни жалб қилиши керак. 2003 йилдан бери ушбу партиянинг фаолияти тақиқланганига қарамай, Россияда "Ҳизбут-Таҳрир" ғоялари масжидларда, уйларда диний йиғинларда, ижтимоий тармоқларда ва бошқаларда доимий равишда тарқалмоқда. Кўпинча уларнинг хайрия тадбирлари, инсон ҳуқуқлари сохта акциялари остида яширинган.
Ҳизбут Таҳрир сектасининг аъзолари ўз қарашларига мос бўлмаган нарсани кўрмайдилар ва кўришни хоҳламайдилар. Кўпинча улар нима бўлаётганини оқилона тушунишдан маҳрум бўлиб, ҳиссиётларга мурожаат қилишади, ўзларининг нотўғри қарашларига бегона бўлган нарсаларга душманлик туйғуларини сингдиришади. Секта тарғиботи онгга ёки қалбга, юқори ниятларга эмас, балки онгга мурожаат қилади.
2. Руҳий элитизм. Сектанинг аъзолари ягона қутқарилганлар, атрофдагилар "иккинчи даражали" одамлар, "жоҳиллар", "кофирлар", "муртадлар", "мунофиқлар" эканликларига ва сектанинг таълимотларини баҳам кўрмагани учун ҳалок бўлишга маҳкум эканликларига ишонч ҳосил қиладилар, гарчи улар ўзларини мўмин деб ҳисобласалар ҳам.
Ҳизбут-Таҳрир мафкурасига кўра, ушбу секта аъзолари ўзларини “Нажот топганлар”, дея, Қуръони каримнинг Оли Имрон сураси 104-оятини далил келтиришади: «Сизлардан яхшиликка чақирадиган, амри маъруф–наҳйи мункар қиладиган бир уммат бўлсин. Ана ўшалар, ўзлари нажот топгувчилардир».
Бу далилсиз уларнинг сектаси мавжуд бўла олмайди, чунки акс ҳолда ўзига ва бошқаларга секта аъзоси нима учун ҳаёт тарзидаги барча анъанавий қадриятлардан ажралиши кераклиги, нима учун сектанинг таълимотини доимий равишда реклама қилиш мажбурияти борлиги ва нега секта аъзолари жамиятда қабул қилинмаслиги тушунтириш қийин.
3. Агрессив прозелитизм ва психологик босим. Прозелитизм - тарқалиш, бошқаларни "ўз эътиқоди" га ўзгартириш, шунингдек, янги қабул қилинган таълимотга, янги эътиқодларга қаттиқ садоқатдир. Прозелитизм ўзини доимий равишда янги тарафдорларни жалб қилишга нисбатан сектантлик муносабатлари сифатида намоён этади.
Сетага янги кирган одам ҳар доим алоҳида эътибор билан қуршаб олинган, унинг онги фаол равишда кайта қурилиши керак бўлган. Янги келган одам бу сектада уни кутишган деган фикрда, унинг ҳар бир шарҳи жуда ақлли ва теран деб баҳоланади, уни фикрлари ва тажрибалари билан ёлғиз қолдирмаслик учун бир дақиқага озод қилинмайди. Одатда жалб қилинган биринчи одамлар қариндошлар, дўстлар ва танишлар бўлади.
Ҳизбут-Таҳрир сектасининг аъзолари ҳам ушбу тактикага амал қилмоқдалар. Янги аъзолар ўзларининг сохта муҳаббат билан "кишанлананди", интенсив васийлик сектадан шубҳаланишга имкон бермайди. Улар кўпинча ўзларининг васийлик ва муҳаббатини кўз-кўз қилишади, расм ва видеога олишади, ташвиқот материалларини тайёрлашади.
Шуни таъкидлаш керакки, кекса одамлар ва болалар кўпинча психологик босим учун ишлатилади: улар оммавий тадбирларга таклиф қилинади, болаларнинг суратлари уларга катта ҳиссиёт бахш этиш учун ташвиқот материалларига жойлаштирилади.
4. Икки йўналишлик таъълимот. Ёлловчилар сектанинг тарихи, унинг асосчиси ва ҳақиқий ақида ҳақида бутун ҳақиқатни сектага жалб қилмоқчи бўлганларга хабар бермайдилар. Секталарда икки хил таълимот мавжуд: биринчиси - оммавий, сектани очиқ реклама қилиш ва тарқатиш, унга "инсон қиёфасини" бериш учун; иккинчиси яширин, ички фойдаланиш учун. Таъсисчининг ҳақиқатан ким бўлганлиги, у ким билан боғланганлиги, молиявий қўллаб-қувватланиш манбалари, "ҳомийларга" сарфланган маблағлар тўғрисида ҳисобот - кўпинча "етти муҳр" остида қаттиқ сир сақланади.
Масалан, ташкилотнинг бош қароргоҳи Лондонда жойлашганлигини Ҳизбут-Таҳрир сектасининг аъзолари орасида ҳам кам одам билади. Секта аъзолари бу ҳақиқатни реклама қилишни ёқтирмайдилар. Аммо, агар сиз ушбу мазҳабни бошқариш чизиқлари қаердан олинганлигини билсангиз, унинг ҳақиқий мақсадларини тахмин қилишингиз мумкин.
Нацист мафкурачилар Ҳизбут-Таҳрир сектасини яратишда қатнашган бўлиши мумкинлиги ҳақида ҳеч ким изоҳ бермайди. Маълумки, секта асосчиси ва Қуддус шариат суди қозиси Такиуддиин ал-Набҳаний (1909-1977), Иккинчи Жаҳон уруши пайтида нацистлар Германиясида яшаган ва Гитлер билан учрашган Қуддус муфтийси Муҳаммад Амин ал-Ҳусайний (1895-1974) билан яхши таниш бўлган. Қуддус муфтийси Гитлерни "Исломнинг ҳимоячиси" деб атади ва бутун Ислом оламини яҳудийлар ва коммунистларга қарши жиҳод қилишга чақирди.
5. Қаттиқ иерархия. Яширин таълимотни ўрганиш учун киши секта иерархиясида маълум даражага эришиши керак. Сектанинг ташкил этилиши қатъий иерархикдир. Бирор натижага эришиш учун, масалан, тўланган пулни ёки шунчаки қизиқиш ва сарфланган вақтни оқлаш учун кейинги босқичга ўтиш керак. Иерархик структура сизга қаттиқ назорат остида бўлиш ва мазҳаб аъзоларининг ҳаракатларини унинг барча даражаларида йўналтириш ва мазҳабнинг таълимотларига ёки унинг раҳбарларига танқидий муносабатда бўлишга имкон бермайди.
"Ҳизбут-Таҳрир" тузилиши қатъий вертикал бўйсунишнинг барча белгиларига эга: "дарис" (талаба, тингловчи) партиянинг тузилишини, унинг мақсадлари, вазифалари ва ишлаш усулларини ўрганадиган янги аъзо. Бунда битта бешлик («ҳалқа») «дарис»лари ташқари бошқасининг дарисисини билишмайди; «мушриф» - устоз; "ҳизбий" - ҳизб (секта) аъзоси; "нақиб" - етакчи, кейинги босқич устози; раҳбар ёрдамчиси; "маъсул" - вилоят раҳбари; «мугтамад» - сектанинг республикадаги (мамлакатдаги) етакчиси. Барча мугтамадлар сектанинг ҳозирги раҳбари Ата Абу Раштга бўйсунади.
6. Секта ва унинг асосчисининг бенуқсонлиги. Сектанинг таълимоти ҳар доим энг юқори ҳақиқат ва у бошқа барча, айниқса анъанавий динларнинг ҳақиқатларига қараганда "адолатли ва мукаммалдир" деб таъкидланади.
"Ҳизбут-Таҳрир" сектаси 1953 йилда ўзини ўзини «ижтиҳод» соҳасидаги (диний хулосалар чиқариш) мутахассис деб ҳисоблаган Такидудин ал-Набҳани томонидан ташкил этилган. Аммо у «ижмо» (кенгаш, мусулмон уламоларининг якдиллик билан тасдиқлаши) билан дин ва қонун асосларига оид масалаларда рози бўлмади.
Бугунги кунда "Ҳизбут-Таҳрир" тарафдорлари ўз раҳбарларини: ал-Набҳани, Абдул Кадим Заллум ва Ата Абу Раштани идеаллаштирмоқда. Баъзан бу ҳатто сажда қилишнинг бирон шаклини ҳам олади. Масалан, уларнинг тарғибот видеоларида Ҳизбут Таҳрирнинг етакчиларига башоратли хусусиятларни берадиган секта фаолияти ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сийратлари ўртасида ўхшашликлар борлиги тўғрисида гап боради ва ўз раҳбарларига пайғамбаримихга хос нарсаларни нисбат беришади.
7. Онгни дастурлаш. Секта аъзолари, шу жумладан Ҳизбут Таҳрир аъзолари, авваламбор ўзларининг аниқ ахлоқий мезонлари, маънавий ва маданий билимларига эга бўлмаган одамлардир. Кўпинча секталарда собиқ маҳбусларни, ахлоқсиз турмуш тарзини олиб борган, ақлий ногирон одамларни топишингиз мумкин. Булар асосан маънавий ҳаётда мустаҳкам пойдевор топа олмаган одамлардир. Қоидага кўра, уларга осонликча бирон-бир фикрни сингдириш мумкин, яъни улар ўзларининг эркинлигидан воз кечишга ва ўқитувчиларнинг муносабатларини қабул қилишга тайёр. Шу билан бирга, инсон ҳаётнинг хаёлий маъносини олади, аммо унинг фикрлаши фақат ибтидоий схемаларга мувофиқ қурилиши мумкин. Натижада, одам секта таълимотига бутунлай боғланиб қолади, йиғилишларда қатнашиш, ўқитувчилар ва секта етакчиларининг кўрсатмаларига тўлиқ боғлиқ бўлади. Ҳизбут-Таҳрир мазҳабининг тарафдорлари онгини дастурлашда фидойилик ва эзгулик образини яратиш, эркинлик, тенглик ва биродарлик тамойилларини эълон қилиш каби усуллардан кўп фойдаланилади.
8. Ҳаётий фаолиятнинг назорат қилиниши. Секта ташкилотнинг асосий мақсади - кўпчилик устидан назорат қилиш ва инсон ҳаётининг барча соҳаларини бошқариш. "Ҳизбут-таҳрир" сектасининг аъзолари шариат қонунларини ўрнатишга, халифаликни қайта тиклашга, Ислом қонунларига зид келмаса ҳам, дунёвий қонунларни тан олмасликка интилишларини айтмоқдалар. Халифалик ташкил қилиш Ҳизбут-Таҳрир учун ўзига хос фикри ғояси бўлиб, у қўлда ҳаддан ташқари эмоционал зўриқиш ва онгда бошқа барча ҳукмлардан устун туради. Ушбу турдаги ҳаддан ташқари ғоялар онгда устун мавқени эгаллайди, уларни секта мутасаддилари тўлиқ асосли деб ҳисоблашади, бу эса одамни ушбу ғояларни амалга ошириш учун фаол курашишга ундайди. Охир оқибат, бу ғояларга бўлган иштиёқ шизофрения каби руҳий касалликларга олиб келиши мумкин.
9. Сиёсий мақсадлар. «Ҳизбут-таҳрир» сектаси Халифатни тиклаш вситасида мутлақ теократик ҳокимиятга интилади, худди нацистлар Германияси Рейх (Das Reich) - идеал пангерман давлатини тиклашга интилгани каби. Немис тилида у «шоҳлик» маъносида қўлланади: Dein Reich komme — «Сенинг шоҳлик давринг келади».
Бузғунчи секталарнинг, шу жумладан Ҳизбут-Таҳрир мафкурасининг таълимотлари давлатга қарши кучли йўналишга эга. Мавжуд давлат тузумини йўқ қилиш мақсадида, улар қурбонлар ва қон тўкилиши билан тўхтатилмайди. Аъзоларнинг фаолияти сиёсий институтлар ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларини обрўсизлантиришга қаратилган. Ҳеч бўлмаганда, секторлар тарафдорлари инсоннинг давлат ва жамият ҳаётидаги иштирокига тақиқ қўядилар, қонунчилик меъёрларини очиқчасига инкор этадилар. Бундай мафкура анархиянинг гуллаб-яшнашига, террорнинг тарқалишига, фуқаролар уруши бошланишига олиб келади.
Юқоридаги айтиб ўтилганларга қўшимча равишда, Олга Звонованинг 2013 йил 7 февралда “Аргументы и факты” газетасида эълон қилинган «Қандай қилиб сектани таниш керак? Огоҳлантириш керак бўлган 10 та белги» номли мақоласида секталарнинг қуйидаги характерли фарқлари қўшимча равишда кўрсатилган:
10. Китоблар ва йиғилишлар. Янги қўшилган одамни диний жамият руҳига сингдириш учун унга турли маълумот бервчи материаллари: китоблар, компакт-дисклар, филмлар, буклетлар ва бошқалар берилади. У сектантларнинг улар ўз эътиқодларининг тўғрилигини исботлайдиган йиғилишларига таклиф қилинади. Секта иштирокчиларининг йиғилишлари ва учрашувлари - янги келганлар учун мажбурий тартиб. Сектанинг хусусиятига қараб, бу йиғилишлар "камерал" бўлиши мумкин (иштирокчилар сони кам ёки ҳатто тет-а-тет учрашув) ёки улар оммавий бўлиши мумкин, шунда бу тарафдор қанча одам бу таълимотнинг "тўғрилигини" англаб этганлигини тушунади. "Ҳизбут-Таҳрир" сектаси кучли эмас ва унчалик кенг тарқалмаган мамлакатларда учрашувлар "ҳалқа" яъни "бешлик" нинг тор доираларида, ёки бир нечта шундай гуруҳларда бўлиб ўтади. Бу фитна уюштиришга имкон беради. Бугунги кунда Жануби-Шарқий Осиё ва Яқин Шарқнинг баъзи мамлакатларида, Қримда (Украина), ҳаттоки Россиянинг баъзи шаҳарларида ҳам кўп сонли одамлар иштирокида оммавий акцияларни ўтказиш ёки ўтказишга уринишлар бўлган.
11. Фаоллик. Бирор сектага янги келган одам у ерда вақти-вақти билан кўриниши мумкин эмас. Эркин ташриф мунтазам бўлмайдиган назоратни англатади, шунинг учун ҳамфикрларнинг барча бўш вақтларини ҳисобга олиш керак. У одатий танишлар доирасидан чиқариб олиниши, хатти-ҳаракатларини ўзгартириши ва уни сектанинг турмуш тарзига мослаштирилиши керак. Ҳизбут-Таҳрир шунингдек, секта фаол иштирок этишга, янги иштирокчиларни излашга, бошқа келганларга ва тажрибали фаолларга ёрдам беришга, тадбирларда қатнашишга, ўз фикрларини ижтимоий тармоқларда тарқатишга чорлайди. Ўзларининг эски ҳаётларини, вақтларини, пулларини ва соғлиғини қурбон қилганлар, сектага қаттиқ боғланган ва унинг ташқарисида ўзларини ўйламайдилар.
12. Таниб олиш белгилари, униформа, ажратиш белгилари. Сектанинг аъзолари учун "дўстлар" ва "бегоналар" ни ажратиш жуда муҳимдир. Бунинг учун «значок»ларга, кўйлакларга, кружкаларга қўйиладиган махсус белгилар ўйлаб топилади. Бундан ташқари, сиз фақат "бағишланганлар" томонидан тушуниладиган, оғзаки бўлмаган белгилар билан махсус "тилингиз" дан фойдаланишингиз мумкин. Буларнинг барчаси, одам ҳатто сектанинг ташқарисида бўлса ҳам, у билан алоқасини ҳис қилишини таъминлашга қаратилган.
Ҳизбут-Таҳрир сектантлари барча мусулмонлар учун муқаддас бўлган "шаҳада" ёзилган қора ва оқ байроқлардан фойдаланадилар ва буни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу байроқдан фойдалангани билан асослашади. Бугунги кунда, дунёда ҳизбутчилар фаолияти туфайли "шахада"ни номусулмонлар қандайдир экстремистик рамз сифатида қабул қила бошладилар. Худди ўтган асрнинг ўрталарида бўлгани каби, нацистлар мафкураси туфайли қадимги халқлар қуёшни белгилаб қўйган свастика фашизмнинг тимсолига айлангани каби...
Сектачилар ўзларининг автомашиналари, уй-рўзғор буюмлари ва кийим-кечакларига "Ҳизбут-Таҳрир" ғояларига содиқлигини намойиш қилиб, "шаҳада" уришади. Араб тилидан олинган сўзлар мослашув сўз бирикмаларига кириб боради ва кўпинча имо-ишора - юқорига қаратилган бармоқ ишлатилади.
Агар дўстингиз сектага кириб қолган бўлса, нима қилиш керак?
Атрофингиздан бирон одам Ҳизбут-Таҳрир сектасига кирганини билвосита ва тўғридан-тўғри белгилар орқали таниб олиш мумкин. Баъзан у ҳамма учун "ёрдам берадиган", "халифаликни тиклаш" - адолат ва тенгликнинг идеал давлати учун ҳаракат қиладиган "адолатли жой" ни тўғридан-тўғри иқрор бўлиши мумкинки. Одам ўзига ўзи ўхшамай қолади - у узоқ вақт давомида номаълум жойларга йўқолиб кетади, қандайдир ғайритабиий юқори кайфиятда бўлади ва у "ҳаётнинг маъносини" топдим деб даъво қилади. Кундалик нутқда у араб тилидан олинган янги ноаниқ ибораларни ишлатади, қора ёки оқ фонда "шаҳода" кўринишидаги рамзий атрибутлар туширилган кийим кияди.
Унга ёрдам бериш мумкин ва лозим. Қандай қилиб?
1. Бу одам айнан қайси сектага кириб қолганини аниқлашга ҳаракат қилиб кўринг. У нималар билан қизиқа бошлади, қаси сайтларга кўп киради, ижтимоий тармоқларда кимлар билан муносабатда бўлади ва ҳ.к. Сектантлар нима билан, қаерда ва айнан қандай қилиб шуғулланишини аниқланг. Бу таълимотларни инкор қиладиган машҳур олимларнинг асарларини ўрганинг.
2. Секта иштикрочиларида фаоллиги кузатиладиган бўлса ишончли аҳли илмлар, имом-домлалар ёки тажрбали психотерапевтлар – сектага қарамликилар бўйича мутахассисларни жалб қилинг.
3. Ушбу секта ҳаракатларидан зиён кўрганларни топинг. Сектага кириб қолган одам илгари ҳурмат қилган, унинг учун обрўли бўлган одамлардан иборат қўллаб-қувватлаш гуруҳи тўпланг.
4. Секта сиёсатини бирданига кескин танқид қилмаслик керак. Аста-секинлик ва юмшоқлик билан уни «биродарлар» исканжасидан қутқаринг.
5. Сектага мойиллик гиёҳвандлик воситаларига қарамлик билан ўхшаб кетади. Доим бу одамнинг ёнида бўлинг, уни ҳар томонлама қўллаб-қувватланг. Уни кундалик ҳаёт тарзини ўзгартириш учун имконият бўлса бошқа жойга кўчиб ўтиш керак.
6. Вақти-вақти билан унинг эски таълимотларга қайта мурожаат қилмаганини текшириб туриш керак. Келажакда секталарни бирдан таниб олиши мумкин бўлиши учун одамда бундай ташкилотларга қарши иммунитет ҳосил қилиш керак.
Интернетдан
