Ҳозир пандемия авторитаризмга олиб боради, деб гапириш модага айланди. Фавқулодда вазиятлардан фойдаланган ҳолда, мустабидлар уйидаги қатағонни кучайтирмоқда ва ўз манфаатларини чет элларда ҳам илгари сурмоқда. Назорат учун энг сўнгги технологик ютуқлардан фойдаланилмоқда. Либерал демократия етакчиларига COVID-19 эпидемияси ижтимоий ва иқтисодий бўлинишни олиб келди.
Мана Хитойни олинг, дейишади бизга. Си Цзинпин Ғарб тутилиб қолганидан фойдаланиб, Жанубий Хитой денгизидаги баҳсли ороллар устидан назоратни ўрнатди, Гонконгнинг демократик раҳбарларини ҳибсга олди ва Тайванни қўрқитиб қўйди. Бундан ташқари, Хитой эпидемиянинг олдини олишга қодир бўлмаган давлатларни қўллаб-қувватлаб, юмшоқ кучларни кучайтирмоқда.
Дунёнинг бу чеккасида эса, Венгрия Бош вазири Виктор Орбан парламентни четлаб ўтадиган фавқулодда ваколатларни қабул қабул қилиб олди. Диктаторликка ўхшаб кетадиган ҳаракатларига эга бўлган бошқа раҳбарлар - Туркияда Режеп Таййип Эрдоған ва Ҳиндистонда Нарендра Моди фуқаролик ҳуқуқларини ҳурмат қилмаяпти. Аммо пандемия либерал бўлмаган режимларга қўл келмоқда, деган хулосага келиш мантиқий хатодир. Аксинча, аксарият ҳолларда хулоса аксинча бўлади.
Хитойнинг Ухан шаҳрида эпидемия ўт олгандан бери жаноб Си мувозанатни тиклашга муваффақ бўлди. Бироқ, унинг позицияси ўзгарувчанлиги кўпроқ диққатга сазовордир - бу Хитой ҳукумати томонидан кўрилаётган чораларга қарши кескин норозилик билан намоён бўлди. Икки ой ўтгач, Хитой раҳбари журъат қилиб, касаллик авж олган жойнинг марказига ташриф буюрди. Бунга қадар Гонконгда демократияни қўллаб-қувватлаган ва Тайванда мустақиллик тарафдорларининг ишончли ғалабасини намойиш қилган.
Жаноб Си кўпинча «Буюк раҳнамо», раис Мао давридан бери энг қудратли Хитой раҳбари ҳисобланади. Бироқ, Хитойнинг пандемияга жавоби унинг ҳукмронлиги заифлигини таъкидлади. Буни Хитой тарихининг ўзи исботлайди: императорларнинг кучи улар қулаб тушгунга қадар асрлар давомида мутлоқ бўлиб келган.
Осиё ташқарисида коронавирус Пекин Ғарбда амалда дўстларини йўқотадиган мавқега эга бўлди. Америка Президенти Доналд Трамп тарафдорлари муболаға қиладиган беҳисоб фитна назариялари мавжуд эмас - кўпчилик Пекиннинг касаллик авж олишига бўлган инстинктив реакцияси сукунат бўлиб қолганига шубҳа қилмайди. Кейинги ултиматумлар - режимдан барча жавобгарликни олиб ташлаш учун фақат яширишни таъкидлайди. Халқаро терговга биринчи бўлиб даъват қилган Австралия Хитойни "иқтисодий шантаж" да айблади.
Бу шубҳалар асоссиз эмас. Тажовузкор инвестицион ва савдо сиёсати ва Жанубий Хитой денгизидаги ҳарбий ҳаракатлар Европанинг қарашларини ўзгартирди. Европа Иттифоқининг юқори даражали дипломатларидан бирининг сўзларига кўра, Европанинг "Хитой" сиёсати яқин вақтгача ҳамкорлик қилиш истаги билан белгиланади. Энди у рад этиш билан алмаштирилди.
Бу ерда Британияда бўлгани каби аниқроқ ҳеч нарса йўқ. Яқинда Девид Камерон ҳукумати Хитой-Британия муносабатларида янги "олтин давр" ни кутиб олди. Энди унинг партиядош ҳамкасби Борис Жонсон Хитойнинг энергетика инфратузилмаси ва коммуникацияларига сармоясини киритишига қарши консерваторлар сафида норозиликларга дуч келди.
Бундан ҳам кўпроқ мағлубиятга учраган жаноб Синнинг иттифоқчиси - жаноб Путиндир. 2020 йилда Россия президенти-реваншист ўз мавқеини ва Россиянинг суперқудрат мақомини мустаҳкамлашга умид қилди. Унинг президентлик муддатини яна ўн йилга узайтириш режаси умумхалқ референдумида катта маъқуллаш билан амалга оширилади, деб тахмин қилинган эди. Москвада дунё раҳбарларининг учрашуви бўлиб ўтиши керак эди. Коронавирус иккаласини ҳам бекор қилди.
Саудия Арабистони билан олиб борилган муваффақиятсиз нархлар уруши нефт нархини Россия бюджетида белгиланган баррел учун 40 доллардан пастга туширди. Натижада, Кремль тан олганидек, 2009 йилдагидан ҳам ёмонроқ иқтисодий инқироз юзага келди. Россиянинг Сурия ва Украинадаги ҳарбий саргузаштлари энди қимматга тушадиган ўхшайди.
Айни пайтда, Хитойнинг Москва билан тенг даражада иттифоқ тузиши стратегик қамалга ўхшайди. "Битта камар ва битта йўл" ташаббуси Пекиннинг Марказий Осиёга бўлган даъвосига урғу берди. Сининг Хитойни Евросиё гегемонига айлантиришга қаратилган узоқ муддатли режалари Россияни Европадан ҳайдаб чиқаради. Савол туғилади, Путин қачонгача бундай нотекис муносабатлардаги кичик шерик ролидан мамнун бўлади? Қойил қолган Орбан тақлидчисидан қўллаб-қувватлаш кутилмайди. Венгрия хавф остида бўлган давлатдир ва Орбан даврида тўхтатиб бўлмайдиган демографик пасайиш давом этмоқда.
