Шу мақсадда Эроннинг дунёвий ҳукумати раҳбари, президент Иброҳим Раиси узоқ йиллар давомида илк бор ар-Риёдга келди. Унинг расмий форс кийими Ёсир Арафат давридан бери Фаластин қаршиликларининг рамзи бўлган анъанавий араб куфияси билан тўлдирилди.
Саудия Арабистонининг амалдаги ҳукмдори шаҳзода Муҳаммад бин Салмон Раисини кутиб олиш учун аэропортга бормади - у сарой амалдорларидан бирини юборди. Аммо у самолет трапидан тушган Қатар амири Шайх Тамим бин Хамад ал-Танийни шахсан қучоқлаб қарши олди.
Туркия, Сурия ва Миср президентлари Ражаб Тоййиб Эрдўғон, Башар Асад ва Абдулфаттоҳ ас-Сисий ва бошқалар ар-Риёдга учиб келишди.
Араб давлатлари раҳбарлари ва Эрон президенти қуйидаги фикрларни билдирди:
Фавқулодда саммитни Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон очиб берди, у "Фаластин халқи Ғазо секторида олиб бораётган ваҳший урушни қоралашини" яна бир бор таъкидлади ва Саудия Арабистони Ғазо секторидаги тинч аҳолини ҳимоя қилиш ва урушни тугатиш учун саъй-ҳаракатларини амалга ошираётганини айтди. Шаҳзода Салмон йиғилганларни "Ғазо секторидаги аянчли вазиятга чек қўйиш учун биргаликдаги ва самарали саъй-ҳаракатларга" чақирди.
Кейин Фаластин раҳбари Маҳмуд Аббос сўзга чиқди. Нутқидан асосий иқтибослар:
✔️биз бу ернинг эгасимиз ва Фаластин байроғи баланд ҳилпираб, бизни бирлаштириб туради ва босқин барҳам топади.
✔️Ғарбий Соҳил ва Қуддус ҳам ишғолчи кучлар ва кўчманчилар томонидан қотиллик ва ҳужумларга дучор бўлмоқда.
✔️биз босқинчиларни халқаро форумларда таъқиб қиламиз ва уларни халқаро судларда жавобгарликка тортамиз
✔️биз бутун Фаластин ҳудудини, шу жумладан Қуддусни қамраб оладиган умумий қонунчилик ва президентлик сайловларига тайёрмиз.
Иордания қироли Абдуллоҳ II қисқача сўзга чиқиб, "Исроил менталитети Ғазони яшаш учун яроқсиз жойга айлантиришга қаратилганини" таъкидлади ва иккита давлат ташкил этиш қарори барқарорликка эришиш ҳамда ўнлаб йиллар давом этаётган қотиллик ва зўравонлик саҳналаридан узоқлашишнинг ягона йўли эканлигини таъкидлади. Абдуллоҳ II шунингдек, инсонпарварлик ёрдамини самолётда етказиш ва юкни парашютда тушириш ҳақида юмшоқлик билан эслатди:
«Иордания фаластинлик биродарларга ҳар томонлама инсонпарварлик ёрдами жўнатиш бўйича ўз бурчини бажаришда давом этади», деди.
Миср президенти ас-Сиси Ғазо секторидаги урушнинг минтақавий урушга айланиб кетиши эҳтимолини биринчи бўлиб айтди: "Ғазодаги урушни тўхтата олмаслик минтақада ҳарбий қарама-қаршиликнинг кенгайишига таҳдид солади".
Ундан кейин Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон сўзга чиқди. Асосий иқтибослар:
✔️биз Фаластин билан бирдамлик сигналини юбориш учун йиғилдик, буни амалий қадамлар билан қўллаб-қувватлаймиз.
✔️ғарбда инсонпарварлик қадриятларига фақат қуруқ сўзлар билан хизмат қилаётганлар Исроилни ўт очишни тўхтатишга ҳам чақирмайдилар, Ғазо секторидаги адолатсизликларга сукут сақлаётганлар эса қонли шерик бўлиб, қотиллар каби жавобгарликни ўз зиммаларига оладилар.
✔️Исроилда ядровий бомба бор ёки йўқлигини аниқ билиб олишимиз керак
✔️ғарбда ўзини талтайиб кетган боладек тутадиган Исроилдан Фаластин халқига нисбатан адолатсизликлари учун товон тўлаш талаб қилиниши керак.
Эрдўғон нутқининг сўнггида бу Туркия учун қизил чизиқ эканлигини айтди. Ҳақиқат қисқа ва самарали эди, афтидан у Қуддусдаги жанговар ҳаракатлар бошланишига ишора қилди:
"Қуддус - бизнинг қизил чизиқ!"
Қатар амири кўплаб фаластинликларни хафа қилган бир иборани айтди, чунки Ғазо сектори аҳолиси бундай ҳолатларга ҳақиқатан ҳам йўл қўймайди:
"Ғазо секторида итларга ем бўлаётган жасадларни кўриш энди уларга [Ғарб давлатлари ва Исроилга] таъсир қилмайди..."
Қатар амири, шунингдек, Қатар "яқин келажакда гуманитар сулҳга эришишга" умид қилишини айтди.
Кейин Эрон президенти Раиси сўзга чиқиб, АҚШ га ташланди. Иқтибослар:
✔️бу урушда АҚШ қўмондонлик ва фитнакорлик қилишига шубҳа йўқ
✔️АҚШ Ғазодаги сионистик тузумнинг жиноятларини рағбатлантиради ва Исроил томонида урушга кирди.
✔️АҚШ Исроилга Ғазо аҳолисига зулм қилиш учун йўл очади ва Исроилга қурол юборади.
Сурия президенти Башар Асад Саудия Арабистонида Ислом ҳамкорлик ташкилоти саммитида сўзлаган нутқида йиғилганларни қуйидагича баёнот билан ҳайратда қолдирди:
Фаластинликлар инсонпарварлик ёрдамидан кўра кўпроқ ҳимоя ва ҳарбий ёрдамга муҳтож.
Араб ва мусулмон давлатлари томонидан имтиёзлар бериш ва Исроилни тан олиш фақат сионистик зўравонлик ва босқинчилик воситаларини кучайтиради.
1967 йилги чегаралар ичида Фаластин давлати бўлган "икки халқ учун икки давлат" концепцияси ҳаётий эмас.
У араб ва мусулмон давлатлари томонидан Исроил билан ҳар қандай ҳамкорликни қоралади.
Асад сионистик тузилманинг мавжуд бўлишга ҳаққи йўқлигини, бу Суриянинг расмий позицияси бўлиб келгани ва шундай бўлишини таъкидлади.
Ғазо бўйича ўз позициясини дадил ва муросасиз баён этган ягона шахс!
Саммит якунлари:
Араб ва мусулмон давлатлари раҳбарларининг расмий баёнотлари ҳақида узун постларсиз, қисқача қилиб айтганда, на Араб давлатлари лигаси, на Ислом ҳамкорлик ташкилоти бугун ар-Риёдда фойдали ҳеч нарса қабул қилмади.
Ҳаммаси ҳар доимгидек: тўпланишди, арзийдиган бирон иш қилишмади, ҳаммаси ўз йўлига тарқаб кетишди. Ҳаммаси. Жазоирнинг Араб Лигасига қилган ягона арзигулик таклифини фақат 11 давлат қўллаб-қувватлади, қолганлари қўллаб-қувватламади ва шунга кўра у қабул қилинмади.
Араб Лигаси ва ИҲТнинг сулҳ ва 1967 йил чегараларида Фаластин давлатини яратиш ҳақидаги ҳар қандай чақириқлари бу мақсадларга эришиш учун ҳеч қандай ҳаракат алгоритмидан маҳрум бўлган бемаъниликдир.
Араб ва мусулмон мамлакатларидаги мавжуд режимлар, бир қанча истисноларни ҳисобга олмаганда, бир чақага арзимаслигини кўрсатди.
Саудия Арабистони ва Амирликлар Жазоирнинг араблар томонидан Исроилни блокадага олиш ташаббусини рад этди.
Араб Лигаси Жазоир томонидан таклиф қилинган 5 муҳим бандни қабул қила олмади, бу эса Араб Лигаси саммити ва Ислом Ҳамкорлик Ташкилоти саммитининг бирлашишига олиб келди.
Жазоир томонидан билдирилган, 11 мамлакат маъқуллаган ва 4 мамлакат рад қилган таклифлар:
1. Исроилни қурол ва ўқ-дорилар билан таъминлаш учун араб мамлакатларидаги Америкага тегишли ва бошқа ҳарбий базалардан фойдаланишга йўл қўймаслик.
2. Араб давлатлари ва Исроил ўртасидаги дипломатик, иқтисодий, ҳарбий ва дипломатик муносабатларни музлатиш.
3. Араб давлатларининг нефть ва иқтисодий имкониятларидан фойдаланиб, тажовузни тўхтатиш учун босим ўтказиш таҳдиди.
4. Исроил фуқаро авиациясининг араб давлатлари ҳаво кенгликларида парвозларини тақиқлаш.
5. Исроилнинг Ғазо секторига қарши тажовузини тўхтатиш тўғрисидаги араб саммитининг илтимосини етказиш учун зудлик билан Нью-Йорк, Вашингтон, Брюссел, Женева, Лондон ва Парижга борадиган араб вазирлари қўмитасини шакллантириш.
Режани қўллаб-қувватлаган араб давлатлари:
Фаластин
Сурия
Жазоир
Тунис
Ироқ
Ливан
Қувайт
Қатар
Уммон
Ливия
Яман
Абу Муслим
