Абу Дужона розияллоҳу анҳу ҳижратдан аввал Исломга кирган ансорий саҳобалардандир. Асл исмлари Саммок бўлиб, Ҳазражнинг Бани Саид қабиласига мансуб бўлганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам ҳижратнинг биринчи йилида муҳожирлар ва ансорийлар ўртасида қардошлик алоқаларини таъсис этганларида Абу Дужона розияллоҳу анҳу муҳожирлардан Утба ибн Ғазвон розияллоҳу анҳу билан биродарлик риштасини боғладилар.
Абу Дужона розияллоҳу анҳу ансорийлар ва Ислом аскарларининг энг жасур жангчиларидан бири ҳисобланардилар. Уҳуд жангида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам устига “Қўрқоқликда уят, биринчи бўлишда шараф бор, киши қўрқоқлик билан тақдирдан қутула олмайди” деб ёзилган қилични муборак қўлларига олдилар ва:
– Бу қилич ҳаққини ким беради? – деб сўраганларида, Абу Дужона розияллоҳу анҳу қилични олиб жангга отилдилар. Бошларини қизил мато билан боғаган Дужона душман сафларини ёриб, Абу Суфённинг аёли Ҳинднинг ёнига қадар борадилар ва уни ушлаб:
– Расулуллоҳнинг қиличи билан ёлғиз аёлнинг бошини олиш менга лойиқ иш эмас, – деб уни қўйиб юборади.
Жанг қизиган бир пайтда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг ўлдирилгани ҳақидаги хабарни эшитган Ислом лашкари тушкунликка тушиб қолади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг атрофларини Абу Бакр, Умар, Али, Абдураҳмон, Саъд, Зубайр, Талҳа, Абу Убайда ва Абу Дужона розияллоҳу анҳумлар ўраб олиб душмандан ҳимоя қиладилар. Абу Дужона розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг олдиларини тўсиб, душмандан келаётган ўқларга ва тошларга ўзларини тутиб, яраланган эдилар.
Уҳуд жангининг буюк қаҳрамонларидан бири деб Абу Дужона розияллоҳу анҳу эътироф этилади. Ушбу жангда Абу Дужона розияллоҳу анҳунинг қўлларида бир қанча қилич синган эди. У зотнинг жанг майдонида мағрур юриб кетаётганини кўрган саҳобаларнинг баъзилари эътироз билдирганларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам:
– Аллоҳ йўлида жанг қилган одамнинг жанг майдонида душман кўнглига ғулғула солиш учун мағрурланиши жоиз, – дедилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг жанг сафарларида у зот муҳим ўрин тутганлар. Барча жангларда ўлимдан қўрқмай, жон-жаҳди билан душманга ҳужум қилиб, Ислом аскарларига буюк ўрнак бўлганлар. Ямома жангида ёлғончи пайғамбар Мусайламани мағлуб этишда ҳам буюк қаҳрамонлик кўрсатган Абу Дужона розияллоҳу анҳу ҳижратнинг ўн учинчи йилида Риддо жангида шаҳид бўлганлар.

* * *
Абу Дужона розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламга яқин саҳобалардан бўлишига қарамай, у зоти шарифдан бирорта ҳам ҳадис ривоят қилинмаган. Бунинг асосий сабаби, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг вафотларидан қисқа муддат ўтиб, Абу Дужона розияллоҳу анҳу ҳам вафот этганлар. Абу Дужона розияллоҳу анҳунинг Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи вассалламга нисбатан итоати ва иймонининг соғломлиги у зотни юксак мартабага кўтарди. Шу боис Абу Дужона розияллоҳу анҳу Ислом қўшини аскарлари учун буюк рамз бўлганлар.

* * *
Уҳуд жангида мушрикларнинг энг йиртқичларидан Осим ибн Абу Авф қутирган ҳайвон каби  мусулмонлар устига бостириб келар ва бир томондан:
– Эй Қурайш жамоаси! Қариндошлик ҳақларига қараб ўтирманг, қавмингизни бир-биридан айирган кимсалар билан жанг қилишдан чекинманг! Агар у қутилиб қолса, мен ўзимни тутиб бераман, – деб мушрикларни жангга ташвиқ қиларди.
Абу Дужона розияллоҳу анҳу бу йиртқични ўлдиришни ният қилдилар ва унинг ёнига етиб келдилар. Сўнг бу  Ислом душманига ўз жазосини бердилар. Абу Дужона розияллоҳу анҳу уни ўлдираётган пайт мушриклардан Маъбад ибн Ваҳб у зотга қилич солди. Абу Дужона розияллоҳу анҳу унинг ўлдирувчи зарбасига чап бериб қолдилар ва дарҳол туриб у билан олишиб Маъбадни маҳв этдилар. Бу ҳолат Қурайш кофирларининг кайфиятларини тушириб юборди.

* * *
Уҳуд жангида муҳожирлардан Зубайр ибн Аввом розияллоҳу анҳу Пайғамбар алайҳиссаломнинг қиличи ўзига тегмаганидан хафа эдилар. Ўз-ўзига: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламдан қиличини сўрадим, бироқ уни менга эмас Абу Дужонага бердилар. Ҳолбуки, мен аммалари Сафиянинг ўғлиман. Бунинг устига Қурайшликман. Ваҳоланки, қилични аввал мен сўрагандим. Қани бориб кўрай-чи, Абу Дужона мендан ортиқ нима қила оляпти экан?” деб Абу Дужона розияллоҳу анҳуни кузата бошладилар. Абу Дужона розияллоҳу анҳу байтлар ўқир, мушрикларнинг қай бири олдидан чиқса, қилич солиб ўлдирар эдилар. Мушрикларнинг энг йиртқичи, келбатлиси Абу Зул Қарш зирҳли кийим кийган, фақат кўзи очиқ ҳолди эди. У Абу Дужона билан тўқнашди. Мушрик ҳайқирарди:
– Мен Абу  Зал Қаршман!
Бу исм унга баланд бўйи ва келбати учун берилган эди. У аввал Абу Дужона розияллоҳу анҳуга ҳужум қилди. Абу Дужона розияллоҳу анҳу унинг зарбига қалқон тутдилар. Абу Залнинг қиличи Абу Дужонанинг қалқонига кириб қолди. У қиличини бор кучи билан тортса ҳам чиқаролмасди. Навбат Абу Дужона розияллоҳу анҳуга келди. У зот бир қилич зарбаси билан мушрикнинг елкасидан оёғига қадар танасини икки бўлакка бўлиб юбордилар.
Шундан сўнг Абу Дужона розияллоҳу анҳу олдидан чиққан кофирларни енгиб, дўмбира овозлари билан мушрикларни руҳлантирган мушрик аёлларнинг ёнига келдилар. Бу ҳақида у зотнинг ўзи шундай дейдилар:
– Узоқдан бир аёлни кўрдим. Мушрикларга кучининг борича бақириб, жанг учун уларни руҳлантирар эди. Устига бордим. Атрофидан ёрдам сўраб қичқира бошлади. Унинг аёл эканини кўргач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг қиличлари шаънини ўйладим ва қилични аёлга урмадим. Қўрқувдан қалтираб кетган қурайшлик аёл бундай жўмардлик қаршисида лол қолди. Бу аёл Абу Суфённинг аёли Ҳинд эди. Кейинчалик Макка фатҳида мусулмон бўлди.

* * *
Абу Дужона розияллоҳу анҳунинг ҳар ерга етиб бориб жанг қилаётганини, Абу Суфённинг аёли Ҳиндни ўлдирмаганини кўрган Зубайр ибн Аввом розияллоҳу анҳу ўзига ўзи шундай дедилар:
– Қилични кимга беришни Аллоҳнинг Расули мендан кўра яхшироқ билади. Аллоҳга қасамки, мен ундан кўра устунроқ жанг қилган бошқа бирор кимсани кўрмадим.

* * *
Уҳуд жангида мусулмонлар жанг майдонига тарқаб кетганларида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг ёнларида муҳожирлардан еттита, ансордан еттита, жами ўн тўртта саҳоба қолишган эди. Бу етти ансорийларнинг бири Абу Дужона розияллоҳу анҳу эдилар. Улар айни пайтда ўлса ҳам айрилмаслик учун учтаси муҳожирдан, бештаси ансордан бўлган жами саккиз саҳобадан бири бўлиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламга байъат қилишган эди.
Бу саккиз саҳобанинг ҳеч бири жангда шаҳид бўлишмади, чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам уларни дуо қилган эдилар. Уҳуд жангида мушриклардан Абдуллоҳ ибн Ҳунайд Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи вассалламни кўргач, отини чоптирди. Ўзи бошдан-оёқ қурол ва зирҳ ичида бўлиб, бошида ҳам дубулға бор эди.
– Мен Зуҳайрнинг ўғлиман! Менга Муҳаммадни кўрсатинг! Ё мен уни ўлдираман ёки унинг ёнида ўламан! –  деб ҳайқирарди.
Абу Дужона розияллоҳу анҳулари дарҳол унинг қаршисига чиқиб шундай дедилар:
– Кел ёнимга, мен танам билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг вужудларини қўриётган одамман.
Абдуллоҳ ибн Хунайднинг оти оёқларига қилич солди. От чўккалаб қолди. Шу пайтда:
– Буни ҳам ол, – деб яна бир зарбда отнинг устидаги мушрикни ҳам  жаҳаннамга равона қилдилар.
Пайғамбаримиз Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи вассаллам бўлган ҳодисани кузатиб тургандилар. Шунда у зотни шундай дуо қилдилар:
– Аллоҳим, Абу Дужонадан мен қандай рози бўлсам, Сен ҳам шундай рози бўл!

* * *
Абу Дужона розиллоҳу анҳу шундай дейдилар:
– Бир куни кечаси ухлаб ётгандим. Тегирмон овози ва дарахт япроқларининг саси каби товуш эшитдим ва чақмоққа ўхшаш ёруғлик кўрдим. Бошимни кўтариб қарадим, хона ўртасида қора нарса турганини сездим. Қўлим билан пайпаслаб кўрсам, типратикан терисига ўхшарди.
Эртасига Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассалламнинг ҳузурларига бориб бўлган воқеани айтдим.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам шундай марҳамат қилдилар:
– Эй Абу Дужона! Аллоҳ таоло уйингга хайр ва барокот ёғдирсин.
Шундан кейин у зот Алига мактуб ёздириб, менга узатдилар. Мактубни уйга олиб келдим. Бошим остига қўйиб ётдим. Алламаҳалда қандайдир фарёддан уйғониб кетдим. Кимдир шундай дер эди:
– Эй Абу Дужона! Бу мактуб билан мени ёқдинг. Сенинг соҳибинг биздан кўра жуда юксакдир. Бу мактуб бор ердан биз кетишимиз лозим, шундагина биз қутула оламиз. Энди сенинг ва қўшниларингнинг уйига кела олмаймиз. Бу мактуб бўлган жойларга бора олмаймиз!
Унга шундай дедим:
– Соҳибимдан изн сўрамай туриб, бу мактубни жойидан қўзғатмайман.
Жин йиғлаб, фарёд қилиб чиққани учун ўша кеча мен учун энг узун кеча бўлди. Бомдод намозини масжидда ўқигач, жиннинг сўзларини етказдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи вассаллам шундай марҳамат қилдилар:
– Мактубни у ердан олиб ташла, йўқса мактуб келтирган азобдан қиёматга қадар қийналиб ўтадилар. Бирор кимса бу мактубни ёнида олиб юрса ёки уйида сақласа, ўша кимсанинг уйи атрофига жин яқин келолмайди ва ўша ерга ўрнашиб олиб зарар келтираётган жин ҳам даф бўлади.