Сариҳ ва соф лафзлар ўрнига мубҳам, яъни талоқ билан бир қаторда бошқа маъноларни ҳам ифодаловчи лафзларни ишлатилса, масалан, эр аёлига: “Сени менга керагинг йўқ”, “Мендан йироқсан”, “Иддага ўтир”, “Бачадонингни покла”, “Сен биттасан” деса ва бу гапларни айтаётган вақтда ҳолат талоқ ҳолати бўлса ёки бу сўзларни айтиб талоқ қўйишни ният қилса, бу сўзлар билан бир ражъий талоқ воқе бўлади.
وَكِنايَتُهُ ما لم يُوضع له وَاحتَمَلَه غَيرَه فَلا تُطلَقُ الا بِنِيَّتهِ اَو دلالتُهُ الحَالِ وَمِنها اِعتَدِي وَاِستَبرائِي رَحمَكِ وَاَنتِ وَاحدَةٌ وَبِها تَقَعُ وَاحِدَةٌ رَجعِيةٌ
“У(талоқ)нинг кинояси у (талоқ) учун қўйилмаган (лафз) бўлиб, ун(талоқ)дан бошқасини эҳтимоли бор (лафз)дир. (Улар айтилганда) ният ёки ҳолатнинг далолати билан талоқ тушади. У(лафз)лар: иддангни сана; бачадонингни тозала; сен биттасан. Булар билан бир ражъий талоқ воқеъ бўлади” .
“Шарҳул виқоя” соҳиби ражъий талоқ тушадиган киноя лафзларни учта билан чегаралаганлар. Улар: иддангни сана; бачадонингни покла; сен биттасан. Ибн Нужайм Мисрий раҳматуллоҳи алайҳ уни инкор қилиб, бу борада бир қоидани баён қилиб айтадиларки, қайси киноя лафз билан талоқ лафзи қўшиб айтилса, ражъий талоқ тушаверади. Масалан бир киши аёлига: “Мен сени талоғингдан безорман”, “Сенга талоқ”, “Сен учун талоқ”, Аёл: “Ҳеч қандай эвазсиз талоғимни сотиб олдим” деди. Унга жавобан эр: “Мен сенга талоғингни ҳиба қилдим” деди. Эр: “Аллоҳ таоло талоғингни ирода қилди” ёки “Аллоҳ таоло сенга талоқ ила ҳукм қилди” ёки “Сен ўз талоғингни ирода қилавер” ёки “Мен талоғингни тарк этдим” ёки “Талоғингни йўлини очиб қўйдим” ёки “Сен бўшсан” ёки “Фалончи аёлини талоқ қилгани каби сенга қўйдим” ёки талоқдаги охирги ҳарф “қоф”ни айтмай “Сен талосан” деса, ражъий талоқ воқе бўлади. “Талоғингни ол” ёки “Талоғингни қарзга бердим” ёки “Талоғингни ориятга бердим” каби гаплар билан аёл кишига ўз-ўзига талоқ қўйиш имконияти ҳосил бўлади. Агар аёл ўша мажлисда ўзига-ўзи талоқ қўйса, у билан ражъий талоқ воқе бўлади. Эр: “Сен мени аёлим эмассан” ёки “Мен сени эринг эмасман” деса, ушбу икки ҳолатда ҳолат талоққа далолат қилса ёки эр талоқни ният қилса, ражъий талоқ воқе бўлади.
“Шарҳул виқоя” соҳиби келтирган аввалги уч жумлада талоқ махфий бўлиб қолган. Чунки, сариҳ талоқ лафзи уларда яширилгандир. Шомий ва “Баҳр”нинг соҳиби раҳматуллоҳи алайҳлар уларни баён қилиб ўтганлар. “Баҳр” асарининг соҳиби ушбу уч жумлага бошқа жумлаларни қўшимча қилиб, бир неча жумлаларни келтирганлар. Лекин, ушбу жумлалар билан ниятсиз талоқ воқе бўлмайди, яъни уларни эр айтгандан кейин талоқни ният қилиши шартдир. Чунки, киноя лафзлар билан талоқ воқе бўлиши учун талоқни ният қилиш лозимдир. Бу лафзлар гарчи киноя бўлсада, улар билан ражъий талоқ воқе бўлади. Бу ҳақда “Баҳрур роиқ”нинг соҳиби:
وَلَمَّا كَانَتْ الْعِلَّةُ فِي وُقُوعِ الرَّجْعِيِّ بِهَذِهِ الْأَلْفَاظِ الثَّلَاثَةِ وُجُودَ الطَّلَاقِ مُقْتَضًى أَوْ مُضْمرًا عُلِمَ أَنْ لَا حَصْرَ فِي كَلَامِهِ بَلْ كُلُّ كِنَايَةٍ كَانَ فِيهَا ذِكْرُ الطَّلَاقِ كَانَتْ دَاخِلَةً فِي كَلَامِهِ وَيَقَعُ بِهَا الرَّجْعِيُّ بِالْأَوْلَى كَقَوْلِهِ أَنَا بَرِيءٌ مِنْ طَلَاقِك الطَّلَاقُ عَلَيْك عَلَيْك الطَّلَاقُ لَك الطَّلَاقُ وَهَبْتُك طَلَاقَك إذَا قَالَتْ اشْتَرَيْت مِنْ غَيْرِ بَدَلٍ قَدْ شَاءَ اللَّهُ طَلَاقَك قَضَى اللَّهُ طَلَاقَك شِئْت طَلَاقَك تَرَكْت طَلَاقَك خَلَّيْت سَبِيلَ طَلَاقِك أَنْتِ مُطْلَقَةٌ بِتَسْكِينِ الطَّاءِ أَنْتِ أَطْلَقُ مِنْ امْرَأَةِ فُلَانٍ وَهِيَ مُطَلَّقَةٌ أَنْتِ طَالِ بِحَذْفِ الْآخِرِ خُذِي طَلَاقَك أَقْرَضْتُك طَلَاقَك أَعَرْتُك طَلَاقَك وَيَصِيرُ الْأَمْرُ بِيَدِهَا عَلَى مَا فِي الْمُحِيطِ.
“Қачонки, бу уч лафзлар билан ражъий талоқни воқе бўлишидаги иллат ҳолатнинг тақозоси ёки бу сўзлар остида талоқ лафзи яширинган бўлувди. Киноий лафзлар билан ражъий талоқни тушиши фақатгина учта сўзга чегараланмагани маълум бўлди. Балки, ичида талоқнинг зикри мавжуд бўлган барча киноий сўзлар, улар билан ражъий талоқ воқеъ бўладиган сўзлар остига кириб кетаверди. Масалан, “Мен сени талоғингдан безорман”, “Сени зараринга талоқ”, “Сенга талоқ”, “Сен учун талоқ, “Талоғингни сенга ҳиба қилдим” кабилар. Аёл: “Эвазсиз сотиб олдим” деса, эр: “Аллоҳ таоло талоғингни хоҳлади” ёки “Аллоҳ талоғингга ҳукм қилди” ёки “Сени талоқ қилишни хоҳладим” ёки ёки “Талоғингни йўлини холий қилдим” ёки “Сен мутлақасан (озодсан)” ёки “Фалончи талоқ қилинган аёлдан кўра талоқ қилинганроқсан” ёки “Сен талосан” ёки “Ол талоғингни” ёки “Талоғингни сенга қарзга бердим”, “Талоғингни ўзинг фойдаланишингга бердим” ёки “Ишинг қўлингда” ва “Муҳитда” зикр қилинганга кўра, бу охирги уч жумла билан аёл кишини ихтиёри ўзида бўлади . Бу уч жумладан сўнг аёл талоғимни ихтиёр қилдим деса, талоқ тушади. Жим қолса ёки рад қилса талоқ тушмайди.
