Январ ойида рўй берган сиёсий воқеалар оқибатлари Қозоғистонда секинлашмаяпти. Алмати қирғинлари бошланганидан бир ой ўтиб, КНБ собиқ раҳбариятининг яна бир вакили Даулет Ергожин ҳибсга олинди. Айни пайтда, расмийларга кўра, ушбу органнинг ўзи ислоҳотни кутмоқда.
Эксперт:"КНБ камроқ сиёсийлашган бўлади ва фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлаш билан кўпроқ шуғулланади"
Қозоғистон миллий хавфсизлигини таъминловчи асосий орган раисининг собиқ ўринбосари Даулет Ергожин хиёнат ва ҳокимиятни мажбуран тортиб олишга қаратилган ҳаракатлар иши доирасида ҳибсга олинган. Ергожин аллақачон улар қаторида КНБнинг собиқ раҳбари Карим Масимов ва "А" махсус хизмат хизмати раҳбари Ануар Садикулов ҳам бўлган маҳбуслар сафига қўшилди. Максимов ўрнига илгари Президент қўриқлаш хизмати раҳбари лавозимини егаллаган узоқ йиллик хавфсизлик ходими Ермек Сагимбаев қўмита раиси этиб тайинланди.
Қозоғистондаги намойишларда махсус хизматларнинг юқори мартабали расмийларининг қўли борлиги тобора равшанлашмоқда. Тартибсизликлар пайтида КНБ ўзини юмшоқ қилиб айтганда, ғалати кўрсатди. 5-дан 6-га ўтар кечаси Алматида полиция бўлимини ҳужумлардан қатъият билан ҳимоя қилган ички ишлар вазирлигининг оддий ходимларидан фарқли ўлароқ, КНБ вакиллари жиноятчилар уларнинг арсеналидан қурол олишига ҳеч қандай қаршилик кўрсатмадилар. Бундан ташқари, бошқарма ходимлари хизмат жойини ташлаб қочган, махфий ҳужжатлар қаровсиз қолдирилган.
Ушбу қизиқ фактларни президент Қосим-Жўмарт Тўқаев эътиборсиз қолдирмади ва уларни 11 январ куни Мажилис (Қозоғистон парламенти) йиғилишида тилга олди. Қозоғистон раҳбари, шунингдек, КНБ " миллий хавфсизликка жиддий таҳдид кўрмаганлигини таъкидлади. Агентлик ҳаракатларини танқид қилиб, Қозоғистоннинг кўплаб ҳуқуқ-тартибот идораларига, шу жумладан миллий хавфсизлик идораларига таъсир кўрсатадиган ислоҳотлар эълон қилинди.
Кўриниб турибдики, Тўқаев ишончини йўқотган раҳбарларнинг истеъфога чиқиши ва ҳибсга олиниши, уларнинг ўрнига бошқа, содиқроқ раҳбарларнинг келиши зарурий натижа учун етарли чора эмаслигини тушунган кўринади. "Тизимни ўзгартириш" керак. Эълон қилинган ислоҳотлар қандай ўзгаришларга олиб келиши ҳақида "МК"га мутахассислар ҳикоя қилди.
“Миллий стратегия муаммолари” журнали бош муҳаррири: Аждар Куртовнинг айтишича: “Бир томондан, махсус хизматлар ислоҳ қилиниши керак, иккинчи томондан, ҳозир у ерда бўлаётган воқеаларга баҳо берсангиз, катта шубҳалар пайдо бўлади. Ўзгаришлар ваъда қилинган натижага олиб келади. Тўлиқ ислоҳот учун Назарбоев шахсига сиғинишни йўқ қилиш керак, аммо бу амалга ошмади.
Назарбоев кўплаб қариндошлари барча лавозимлардан четлаштирилганига қарамай, сўзсиз обрў-эътибор соҳиби бўлиб қолмоқда. Тўқаев ўзидан олдинги президент томонидан амалга оширилган репрессияларни қораламади. Токаев ўз ҳаракати билан махсус хизматларни унга қаршилик кўрсата олмаслиги учун ўз назоратига олмоқчи. Қўмита аввалгидек ҳаракат қилишда давом этиши эҳтимоли бор”.
Eurasian Expert Council жамоатчилик фонди раҳбари Чингиз Лепсибаев: "КНБ – катта ташкилот. Турли пайтларда унинг таркибига ташқи разведка, чегара қўшинлари киритилган... Махсус хизматлар бир-бирини назорат қилиши керак. Афтидан, қўмита энди -3 алоҳида хизматга ажратилади. Умуман олганда, КНБ камроқ сиёсийлашган бўлади ва фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлаш билан кўпроқ шуғулланади".
- Қозоғистон махсус хизматлари билан боғлиқ вазиятни қўшни Ўзбекистондаги билан қиёслаш мумкинми?
- Ўзбекистонда Каримов даврида махсус хизматлар узоқ вақт сиёсатга ҳал қилувчи таъсир кўрсатган бўлса, Қозоғистонда вазият бошқача эди. КНБ, аксинча, хизмат вазифасини бажарган. Ва бу жуда тўғри. Қозоғистонда куч тузилмалари сайловчиларнинг кенг қўллаб-қувватловига эга эмас. Мамлакатни махсус хизматлар вакили бошқарадиган вариант мамлакатда бўлиши мумкин эмас. Масимов билан содир бўлган ҳамма нарсани КНБни муваффақиятсиз якунланган "хизмат формати" дан олиб чиқишга уриниш деб ҳисоблаш мумкин.
