Антисемитизм яҳудийларга қарши диний ва ирқчиликдан келиб чиқиб қадимдан мерос қолган кўпчилик одамларнинг адоватидир. «Анти-Семитизм» ингилизча истилоҳ бўлиб, маъноси Сомийларга қарши, деган тушунчада яҳудийларга қарши истилоҳ. Аслида Сом ибн Нуҳ алайҳиссаломдир, Сом наслига бир қанча бошқа қавм-миллатлар дохил бўлишига қарамай бу истилоҳдан мурод яҳудийлардир. Сом наслидан сомийлар кейинчалик финиқийлар, араблар, аромийлар, оссурийлар ва бошқалар бўлган. Бу «истилоҳ» илк бор олмониялик Филип Мор тарафидан Марказий Оврупаликларга юзланиб яҳудийларга қарши мурожаат қилган вақт-да ХХХ асрнинг ўрталарида истеъмолда пайдо бўлган. Табиий-ки, бундай адоватга илгари ўтган бир неча улкан ишлар сабаб бўлган: юқорида айтиб ўтган ишлар мана шу ишлар сирасидаги кенг маълум бўлганларидан бири эди, лекин яҳудийларга нисбатан тарихий адоват қаттиқ бўлишига қарамай бу истилоҳ «антисемитизм» то ХХ асргача яҳудийларга қарши қўлланилмас эди. Тарихдаги ишларни қисқа айтиб ўтсак: «Биринчи Салиб юришида» 1096 й. бўлиб ўтган яҳудийларни қирғин қилиш. 1290 й. ингилизлар Британиядан уларни қувғин қилиши. 1391 й. испанлар мазба-ҳа - сўйиб юборишлари, ортидан инквизация тафтиши ва 1492 й. уларни қувиб чиқиши. Укаринада 1648-1657 йиллар оралиғида яна қирғин қилиниши. Рус империясидаги қирғинлар 1821-1906 йилларда. Францияда «Дривус масаласи» бўйича яҳудийларга қаршилик. «Иккинчи Жаҳон урушидаги» немислар тарафидан ёқиб ўлдирилишлари. Кейин советлар ҳам яҳудийларни қисувга олганда Туркияга бошпана излаб қочишлари. Ниҳоят Фаластинга кириб келишганда араб мусулмонлар уларнинг мақсадини англаб хунук қарши олишлари каби ишлар тарихий салбий таасуротлар натижасида уларга нисбатан бугунгача одамларда ич-ичидан нафрат қолган, «антисемитизм» мана шу нафрат ва эски адоватдан туғулган бугунги истеъмолдаги уларга берилган лақабдир.
Баъзилар «антисемитизм» барча сомийлардан тарқаган қавмларга нисбатан қўлланилади, деб яҳудийларни «нишондан» қутқармоқчи бўлади, лекин бу истилоҳ уларга шу даражада ёпишган-ки, бирортасининг оғзидан чиқиб кетгудек бўлса ҳам; дарров ўзларига оладиган бўлиб кетишган, яқинда 2020 йилги Олимпияда спорт ўйинларидаги очилиш маросимининг бошлиғи Кентаро Кобаяси «Холокост» борасида ҳазиломуз нутқи сабабидан «антисемитизмда» айибланиб бошқарувдан олинди, ортидан унинг барча гуруҳи ишдан бўшатилди, у шунчаки: «90 йилларда Холокост маросими ёдга олиш вақтида иштирок этиб ўйнаб беролмаган эдим», деди. Гап шундаки у қизиқчилик билан танилган мухбир-олиб борувчи эди, холос.
Аслида бу истилоҳдан олдин олмонлар «жуденҳасс» яъни «жирканч яҳудийлар», деб адоват билдириб алоҳида лақаб билан маълум бўлган эди. Лекин бу лақаб антисемитизм каби оммалашмади.
Ушбу мавзу кўпчиликка маълум бўлгани учун уни чўзишдан фойда йўқ, шундоқ ҳам кўпчиликка маълумдир. Лекин бир нуқтага тўхталиб ўтамиз, маълумки бундай лақаб қўйганлар оврупалик олмонлар ва уларга эрга-шиб буни бутун жаҳонга оммалаштирган оврупаликлар бўлди, сабаби улар католик насронийлари бўлган, уларда эса Исо алайҳиссаломга таас-сублик қилган аскарий фирқалар бўлгани учун яҳудийларни қаттиқ ёмон кўришган, маълумки яҳудийлар Исо алайҳиссаломни биз ўлдирдик, биз ҳочга осдик, деб даъво қилган. Исо алайҳиссаломнинг қиёфасига ўхшаб қолган унинг ҳаворийларидан бирини эса римликлар яҳудийлар ёрдамиди тутиб маҳкама-суд қилиб, кейин улар даъво қилган нарсани амалга оширган, шу сабаб кейинчалик яҳудийларга нисбатан насронийларнинг радикалларида қаттиқ адоват йиллар, асрлар мобайнида қолиб кетган эди ва уларни қон йиғлатдилар, ғарбий ва ўрта оврупадан яҳудийларни шарқий оврупага ҳайдаб солган, кейин яна россияга, илгари эса мағриб тарафга, осиё ва араб ўлкаларига сургун ва қувғинда бўлганларини айтиб ўтдик. Лекин, айтиб ўтганимздай яҳудийлар ашаддий ва узликсиз адоватни насронийлардан кўрган, Осиёда ҳам, Араб ерларида ҳам, Хитойда ҳам яхши яшаган эдилар, айниқса Эрон ўлкаларида.
Мусулмонларда насронийларга нисбатан яҳудийларга қарши адовати қаттиқ эмас эди, яъни адоват бўлсада натижада насронийлар берганча зарар кўрмаган, бунга бутун тарихий китоблар шоҳид ва оятларнинг зоҳири ҳам бунга далолат қилади, магар баъзи исломга нисбатланган тоифалар хунук муомалада бўлган, мисол Бағдодда 1838 йилларда Друз фирқасининг қиличларидан бошлари ўтган. Кейин Фаластинга кириб келишганда уларга қарши Араб давлатлари урушлар олиб борган, буни кейинроқ алоҳида айтиб ўтамиз.
Асрдош олимлардан Доктор Юсуф Қаразовий, Макка Имоми Абдураҳмон Судайс кабилар нутқлари билан уларга қарши қаттиқ адоватларини кўрсатганлар, Қуръонда Аллоҳ таоло яҳудийларни «маймун ва тўнғизларга» айлантириб қўйганини «пеш» қилиб уларга нисбатан дашномли хутбалар қилганлар. Аллоҳ таоло олимларимиздан рози бўлсин. Чунки уларга нисбатан адоват улар ер юзидан йўқ бўлмагунча тугамайди!
Умар Шоҳирнинг (ҳафизаҳуллоҳ)
"ФAЛAСТИН ўтмиш ва келажак" китобидан
