Путиннинг вориси фигураси атрофидаги муҳокамалар ҳақида нималар маълум
Россия қонунчилигида Россия Федерацияси президенти тўсатдан ўз ваколатларини йўқотган тақдирда "ворислик"нинг расмий тартиби белгилаб қўйилган, деб эслатди россиялик мухолифатчи, 2007-2016 йиллардаги Давлат Думаси депутати Илья Пономарев май ойида Радио НВга берган интервьюсида.
"Қатъий белгиланган конституциявий тартиб бор: агар Путинга бирор нарса бўлса, унинг ўрнини мамлакатнинг амалдаги бош вазири [Михаил] Мишустин эгаллаши керак. Агар жаноб Мишустин билан бирор нарса юз берса, ҳокимият учун учинчи навбатда Федерация Кенгаши раҳбари Валентина Матвиенко бўлади. Тўртинчи ўринда Россия Федерацияси Давлат Думаси раҳбари [Вячеслав] Володин бўлади", деб тушунтирди Пономарев.
Россиялик журналист Михаил Фишманнинг ишончи комилки, Владимир Путиннинг ўзи Дмитрий Медведев билан бўлган ҳолдаги каби, ворис қолдириш ёки «тайинлаш» ниятида эмас.
"Бу урушдан олдин ҳам тушунарли эди, аммо энди Путин 2007 йилда айтганидек:" Бўпти, мен кетяпман, энди менинг ўрнимга кимдир келади" дейдиган вазият бўлмаслиги аниқ, - дея Фишман НВ билан суҳбатда ўз кузатуви билан ўртоқлашди. - Бу ҳолат бошқа ҳеч қачон такрорланмайди. Буни ҳамма тушунади. Эҳтимол, бу маънода ворисларни Сталин вафотидан кейин "байроққа яқинроқ" бўлганлар каби деб тушуниш керак. Назарий жиҳатдан, ҳозир ворислар сифатида Сталиннинг ворислари ҳақида гапириш мумкин. Аввалгидек, Медведев ворис бўлган ва унга айланганидек ворислар ҳақида эса - бу мутлақо маъносиз ва ҳеч нарсага мос келмайди.
Дарҳақиқат, Россия сиёсий доираларида аллақачон турли номзодлар муҳокама қилинмоқда, деб хабар берди Медуза портали 24 май куни. Путин маъмурияти ва Россия Федерацияси ҳукуматига яқин суҳбатдошларнинг сўзларига кўра, "Путиндан кейинги келажак" мавзуси расмийларда тобора кўпроқ муҳокама қилинмоқда. "Гап улар ҳозирда Путинни ағдармоқчи эканлиги ва фитна тайёрланаётгани ҳақида эмас. Аммо яқин келажакда у давлатни бошқармаслигини тушуниш ёки орзу қилиш бор", деб тушунтирди Медуза манбаларидан бири. "Президент ҳамма ёқни расво қилди, лекин кейин ҳамма нарсани тузатиш мумкин - қандайдир тарзда [Ғарб ва Украина билан] келишиб олиш мумкин", дея қўшимча қилди бошқа суҳбатдош. Унинг сўзларига кўра, Кремлда ҳатто президент ворисларининг рақамлари ҳам парда ортида муҳокама қилинмоқда. Улар орасида Москва мэри Сергей Собянин, Хавфсизлик кенгаши раиси ўринбосари Дмитрий Медведев ва президент маъмурияти раҳбарининг биринчи ўринбосари Сергей Кириенко бор.
Бу рўйхатда жаҳон оммавий ахборот воситалари Путиннинг энг яқин сафдоши ва "қирғийси" Николай Патрушев ва Россиянинг "тахтга ворис бўлиши" расмий йўналишидаги даъвогарлардан бири – Россия Федерацияси Давлат Думаси спикери Вячеслав Володинни тез-тез тилга олади.
Сергей Кириенко
59 ёш, Россия Федерацияси Президенти Маъмурияти раҳбарининг биринчи ўринбосари
1984 йилда Горкий номидаги сув транспорти муҳандислари институтини, орадан ўн йил ўтиб - Россия Федерацияси ҳукумати қошидаги Халқ хўжалиги академиясини тамомлаган. Меҳнат фаолиятини Нижний Новгороддаги кемасозлик заводида уста сифатида бошлаган (1990 йилгача шаҳар Горький деб номланган), фаол комсомолчи, 1990 йилда Горький вилоят Кенгашига депутат этиб сайланган.
Кириенко катта Россия сиёсатига 1997 йилда кириб келди. Ўшанда Виктор Черномирдин ҳукуматида Бош вазир ўринбосари бўлиб ишлаган Борис Немцов унинг Москвага кўчишига ҳисса қўшган. Кириенко Россия Федерацияси ёқилғи-енергетика вазирининг биринчи ўринбосари этиб тайинланди ва тез орада ушбу вазирликни бошқарди. 1998 йилда, 35 ёшида у ислоҳотчи мақомини олган Россия Федерацияси тарихидаги энг ёш Бош вазир бўлди. У Россияда кенг кўламли либерал иқтисодий ўзгаришларни амалга оширишга ҳаракат қилди. Бироқ, айнан Кириенко ҳукумати 1998 йилда дефолтга учраган ва ўша йили у истеъфога чиқишга мажбур бўлган.
1999 йилда у иккинчи ўринни эгаллаб, Москва мэри сайловида Юрий Лужковга ютқазди. 1999-2000 йилларда у Давлат Думаси депутати бўлган ва бозор ислоҳотларига эътибор қаратган, Анатолий Чубаис "кулранг кардинали" ҳисобланган ўнг қанот либерал партияси бўлган "Союз правых сил" фракциясини бошқарган.
2000 йилда Владимир Путин ҳокимиятга келганидан сўнг, у Россия Федерацияси Президенти маъмуриятида ишлашга ўтди, 2005 йилгача унинг Приволжье федерал округидаги вакили бўлган. Кейин у 10 йилдан ортиқ вақт давомида Россиянинг Росатом агентлигини бошқарган. 2016 йилнинг кузидан буён у Путин маъмурияти раҳбарининг биринчи ўринбосари, амалда Кремл ички сиёсий блокининг раҳбари.
Россиянинг Украинага бостириб кириши бошланиши билан Кириенко Л/ДХР жангарилари билан алоқалар, Украинанинг босиб олинган ҳудудларини босиб олиш ва қўшиб олиш масалалари бўйича Кремлнинг янги "куратори" сифатида Дмитрий Козакни алмаштирди. «Медуза»нинг ёзишича, уруш даврида у Путиннинг яқин доирасига кириб, ваколат доирасини кенгайтиришга муваффақ бўлган. "Урушдан кейин Россия имиджини ривожлантириш вазифаси Кириенконинг қўл остидагилардир", деб ёзган яқинда рус портали.
Россиялик журналист Михаил Фишман яқинда НВга берган интервьюсида Кириенко бошқа рол ўйнашини таъкидлади: "Медведевнинг тажовузкорлигини, яъни Путиннинг тажовузкорлигини шартли равишда тинчлик тилига айлантиради". "У буни шундай тинч кун тартибига айлантиради: энди биз Донбассни қайта тиклаймиз. Ёки шунга ўхшаш нарса. Ва у бир вақтнинг ўзида табассум қилади ва, биз Кириенкога 1990-йилларнинг охиридан бери ўрганиб қолганмиздек, қандайдир оҳиста гапиради. Лекин у Путин ундан эшитишни истаган нарсаларни айтади", — деди Фишман. Унинг сўзларига кўра, Путиннинг қолган барча атрофидагилар орасида Кириенко "ўз бэкграундига эга бўлган ягона одам, у, албатта, янада қобилиятли, ақллироқ сиёсатчи". "Буларни шунчаки ҳокимиятга олиб келишди, Путин олиб келди. Кириенко эса ўзини-ўзи яратди. Бу маънода у бошқача", - деб тушунтирди Фишман.
Пономарев НВга эслатишича, Кириенко губернаторларни танлаш учун ҳам масъул ва "танловни яхши амалга оширди": у тизимли бўлмаган мухолифат ва тизимсиз мухолифатнинг барча режаларини бутунлай йўқ қилди. "Яъни, ҳозирда Путин Кириенкода катта самарадорликни, орқада туриб, кутиш, чуқур инқирозларни бошдан кечириш қобилиятини уйғунлаштирган жуда самарали менежерни кўрмоқда, масалан, 1998 йилдаги инқироз Кириенко ҳақида [кейин Россия Федерацияси Бош вазири бўлган] илк марта эшитилди. Бу хавфсизлик кучлари учун ҳам ўзиники саналади. Яна бир муҳим жиҳати шундаки, у ҳали ҳам шундай либерал қобилиятга эга", - дея ҳисоблайди россиялик мухолифатчи.
"Шунинг учун одамлар эслайдилар ва тушунадилар: агар шундай воқеа содир бўлса ва эртага Путин йўқ бўлса, Кириенко Ғарбга кўприк, элитанинг бирлаштирувчиси бўлиши мумкин. Кириенконинг ворис ролини бажариши мумкинлигини кўрсатадиган жуда кўп хислатлар мавжуд. Менимча, бу Путин учун жуда ишончли захира варианти", - дея ишонтирмоқда Илья Пономарев.
Николай Патрушев
70 ёш, Россия Федерацияси хавфсизлик Кенгаши котиби
Владимир Путин каби Николай Патрушев ҳам Санкт-Петербургдан ва Совет хавфсизлик кучларидан келган. Ҳарбий партия ташкилотчисининг ўғли ва Борис Гризловнинг синфдоши Патрушев Ленинград Кемасозлик институтининг асбобсозлик факультетини тамомлаган. Бир мунча вақт у муҳандис бўлиб ишлади, лекин кейин эса КГБда мартаба қуришни бошлади. 1975 йилда Патрушев Минскдаги СССР Вазирлар Кенгаши қошидаги КГБ олий курсларини тугатди ва СССР КГБнинг Ленинград вилоятидаги контрразведка бўлимида тезкор ходим сифатида иш бошлади. Кейинчалик контрабанда ва коррупцияга қарши кураш хизматини бошқарган.
90-йилларнинг бошларида Иттифоқ парчаланганидан кейин Патрушев Карелия Республикаси хавфсизлик вазири лавозимида ишлаган ва ушбу минтақада контрразведкани бошқарган. 1994 йилдан у ФСБда юқори лавозимларда ишлаган. 1998 йил май ойида, ҳали Ельцин даврида Россия Федерацияси Президенти маъмуриятига ишга ўтди ва у ерда Путиннинг ўрнига Бош назорат бошқармаси бошлиғи лавозимини эгаллади. Сўнг, Путин кўтарилиб кетди, Ельцин маъмурияти раҳбарининг биринчи ўринбосари бўлди ва Патрушев яна бир ўринбосар этиб тайинланди.
1998-1999 йилларда у Россия ФСБ директорининг ўринбосари бўлиб ишлаган, иқтисодий хавфсизлик бўлимини бошқарган, кейин деярли ўн йил давомида (1999-2008 йилларда) ФСБ директори бўлган. Иккинчи чечен урушидан сўнг, 2001 -2003 йилларда параллел равишда у Шимолий Кавказ минтақасида терроризмга қарши операцияларни бошқариш бўйича тезкор штабни бошқарган.
2008 йил май ойидан бошлаб у Россия Федерацияси хавфсизлик Кенгаши котиби лавозимида ишлаган.
Патрушев Путиннинг яқин сафдошларидан бири ва қаттиқ кучлар чизиғи, унинг атрофидаги "уруш партияси" тарафдори саналади. Украинага бостириб киришдан аввал унинг режаларидан хабардор бўлган одамларнинг қисқа рўйхатида тез-тез тилга олинади. "Патрушев ва Путин, Украинадаги уруш нуқтаи назаридан, бир хил", деди 2007-2016 йилларда Давлат Думаси депутати, мухолифатчи Илья Пономарев НВ нашрига берган интервьюсида.
Сўнгги ойларда Патрушев катта жамоат фаоллигини кўрсатди ва Россия Федерациясида ваҳший уруш шундай аталадиган "махсус операция" нинг боришини шарҳлаш ишониб топширилган кам сонли амалдорлардан биридир. Шундай қилиб, май ойининг охирида у операциянинг ривожини эълон қилди: "Биз белгиланган муддатларни таъқиб қилмаяпмиз ... Россия президенти томонидан қўйилган барча мақсадлар амалга ошади. Аксинча бўлиши мумкин эмас". Май ойида Британиянинг The Sun таблоиди Путин жарроҳлик операциясига тайёрланаётгани ва гўё операция вақтида ваколатларини Патрушевга топширишга қарор қилгани ҳақида тасдиқланмаган маълумот тарқатган.
Бироқ, яқинда НВ нашрига берган интервьюсида россиялик сиёсий кузатувчи Андрей Перцев (Литвада яшайди) Путин "кимнидир тинглашга камроқ тайёр, яқин одамлар доираси эса ниҳоятда тор" деб тахмин қилди. "Ҳатто [ташқи разведка хизмати директори] Сергей Наришкин ва Николай Патрушевлар нафақат умумий чекистлар тарихи борасида, балки умумий манфаатлари, масалан, тарихда ҳам Путинга яқин бўлсада, аллақачон анча узоқлашган одамларга ўхшайди. [...]. Агар илгари Путир бу одамларнинг тилида гапираётгани, уларнинг далилларидан фойдалангани тез-тез кўринган бўлса, энди Наришкин ва Патрушевнинг Путин тилида гаплашиши ҳисси, риторикаси соддалаштирилди", — деди Перцев.
Вячеслав Володин
58 ёш, Россия Федерацияси Давлат Думаси раиси
Володин Саратов қишлоқ хўжалигини механизациялаш институтини тугатган (кейинчалик — Россия Федерацияси Президенти ҳузуридаги Давлат хизмати Академияси). У сиёсий фаолиятини 1990 йилда Саратов шаҳар Кенгаши депутати этиб сайланиши билан бошлади, 90-йилларнинг ўрталарига келиб Саратов вилоят Думаси раисининг ўринбосари бўлди. 1996 йилда - Саратов вилояти вице-губернатори
1999 йилда у биринчи марта Отечество - Вся Россия (ОВР) блокидан III чақириқ Давлат Думасига сайланди, фракцияда раҳбар лавозимларда ишлади. Айнан ОВР блоки 2001 йилда Единая Россия партиясини ташкил қилиш учун асос бўлди.
Путин партияси ва унинг Дума фракциясида Володин бошиданоқ етакчи ролларни ўйнаган. 2005-2011 йилларда у Единая Россия Бош Кенгаши Президиумининг котиби бўлган. У давлат Думаси вице-Спикери лавозимини эгаллаган. 2010-2011 йилларда у Россия Федерацияси ҳукуматида Бош вазир ўринбосари - штаб бошлиғи бўлган (бош вазир Путиг даврида). 2011-2016 йилларда - Россия Федерацияси Президенти маъмурияти раҳбарининг биринчи ўринбосари (президентлар Медведев ва кейин Путин даврида). 2016 йилдан - Россия Федерацияси Давлат Думаси раиси.
«Уруш бошланганидан бери Россия президентини барча уринишларида қўллаб-қувватлашдан тортинмаган (ҳатто «Путин бўлмаса, Россия ҳам бўлмайди» шиорини эълон қилган) Давлат Думаси спикери Вячеслав Володин айниқса фаол бўлди, — деб ёзади Медуза портали у ҳақида 2022 йил апрел ойида. - Кундалик пост ва чиқишларида Володин урушга қарши чиққан маданият арбобларини хоин деб қоралайди, нафақат газ, балки бошқа товарларни ҳам рублга сотишни талаб қилади, шунингдек, АҚШ президенти Жо Байденни "касал ва бахтсиз" деб атайди. Буларнинг барчаси битта одамни – Путинни хурсанд қилиш учун».
«Медуза»нинг бир қанча манбалари Володин ҳеч қачон шахсий суҳбатларида қачондир Владимир Путиннинг вориси бўлиш истагини яширмагани ва "бунинг учун ҳаракат қилгани"ни айтди. Прртал суҳбатдошларидан бири киноя қилди: «У Путиндан кейин Путин бўлади, деса, онгли ёки онгсиз равишда ўзига шама қилади. Володин фамилияли билан Путин бўлади - бу ерда ҳатто унинг фамилияси ҳам ёрдам беради».
Дмитрий Медведев
56 ёш, Россия Федерацияси хавфсизлик Кенгаши раисининг ўринбосари, Единая Россия партияси раиси
Медведев 2008-2012 йилларда Россия диктаторининг вориси ролида бўлган, у Бош вазир Путин даврида Россия Федерацияси Президенти лавозимини эгаллаган ягона шахсдир. Ленинград Давлат университетининг юридик факультетини тугатган Медведев 1999 йилда Путиннинг таклифига биноан Москвада пайдо бўлади. У ўша пайтда Россия Федерацияси Бош вазири аппарати бошлиғи бўлган Дмитрий Козакнинг ўринбосари этиб тайинланди. Кейин Путин Россия Федерацияси президенти лавозимида Ельциннинг ўрнини эгаллагач, Медведев узоқ вақт давомида Газпром директорлар Кенгаши раиси лавозимини эгаллаган (2000 йилдан 2008 йилгача қисқа танаффус билан). 2003-2005 йилларда у Путин маъмуриятининг раҳбари, 2005-2008 йилларда — Бош Вазирлар Михаил Фрадков ва Виктор Зубков ҳузуридаги ҳукумат раисининг биринчи ўринбосари бўлган.
"Единая Россия" ва бошқа путинпараст кучларнинг оммавий қўллаб-қувватлаши билан 2008 йилда у Россиянинг энг ёш президенти (42 ёш) этиб сайланди, бу эса Путинга Медведевнинг президентлиги даврида "танаффус"дан кейин яна икки муддатга президентликка сайланиш имконини берди. Давлат раҳбари сифатида Медведев либералроқ етакчи, гаджетлардан фаол фойдаланувчи имиджини шакллантиришга уринишлари билан ёдда қолди, унинг даврида АҚШ Россия билан муносабатларни "қайта тиклаш"га уринди.
Муддати тугагач, у 2012 йилда бўлиб ўтган Россия президенти сайловларида Путинни қўллаб-қувватлашни таклиф қилган. Ушбу "рокировка" дан кейин у 2020 йилда истеъфога чиқарилган Россия Федерацияси ҳукуматини бошқарган. Медведев "Единая Россия"нинг расмий раҳбари бўлиб қолди ва у учун Россия Федерацияси Хавфсизлик Кенгашида очилган лавозимга тайинланди, аммо аслида фаол жамоат фаолиятидан ғойиб бўлди.
Медведев 2022 йил феврал ойида Россиянинг Украинага бостириб кириши билан тўсатдан яна қайтди. Ўшандан бери ижтимоий тармоқлар ва омма олдида собиқ президент ва бош вазир Украина ва украиналик сиёсатчиларга, Ғарб етакчиларига нисбатан мисли кўрилмаган кескин ва қўпол баёнотлар, шунингдек, энг жангари чақириқларни айтиб келади. Россиялик журналист Михаил Фишман НВ нашрига берган интервьюсида, бу вақт ичида Медведев Путин билан тез-тез учраша бошлаганини, "ёки ҳеч бўлмаганда, улар 24 февралдан кейин қандайдир алоқада бўлишгани"ни айтди. "Бу борада ҳеч қандай шубҳа бўлиши мумкин эмас. Ишончим комил. Қандайдир тарзда бу суҳбатлардан Медведев ўзининг Телеграмда ёзганларини чиқаради. Ва бу ҳақиқатан ҳам, илиқликка умид қилинган Медведев билан таққосласангиз, жуда катта таассурот қолдиради ", деди Фишман.
Медуза шарҳловчиси Андрей Перцев яқинда Медведевнинг янги риторикаси ва унинг яна ворис бўлиш эҳтимоли ҳақидаги хабарида собиқ президент илгари "Обама билан қўлни-қўлга берган" ва Путин назарида "хоин" образидан халос бўлишга ҳаракат қилаётгани, диктаторга «кўприклар ёқаётгани»ни исботлашга ҳаракат қиляати, деб тахмин қилади.
Сергей Собянин
63 ёш, Москва мэри
Собянин Ханти-Мансийск Миллий округидаги кичик Няксимвол қишлоғида туғилган. Кострома технология институтининг Механика факультетини тугатган, кейинчалик иккинчи юридик маълумот олган. 1980-йилларнинг бошларида у чилангар ва токарь, кейин Челябинск қувурларни прокатлаш заводида устахона устаси бўлиб ишлаган.
У сиёсий мартаба қуришни комсомолдан бошлади, 80-йилларнинг охирига келиб у КПСС Ханти-Мансийск туман қўмитаси ташкилий бўлими бошлиғининг ўринбосари бўлди. 90-йилларнинг бошларида у бир неча йил шу тумандаги Когалим шаҳрининг солиқ органларида ишлаган, кейинчалик Ханти-Мансийск автоном округи (ХМАО) раҳбарининг биринчи ўринбосари сифатида иқтисодий масалаларни бошқарган. У ХМАО Думасининг депутати ва раиси (1994-2000), 1996 йилда РФ Федерация Кенгашининг аъзоси бўлган.
2000 йилдан кейин у Тюмен вилояти губернатори (2001-2005), Путин маъмурияти раҳбари (2005-2008), Россия Федерацияси Бош вазирининг ўринбосари унвонига эга ҳукумат штаби раҳбари (2008-2010) лавозимларида ишлаган. 2008 йилги президент сайловларида у Дмитрий Медведевнинг сайлов штаб-квартирасини бошқарган.
2010 йил октябр ойида, Юрий Лужков истеъфога чиққанидан кейин, Сернкй Собянин Дмитрий Медведевнинг тавсиясига биноан, Москва шаҳар Думасида овоз бериш орқали Москва мэри сифатида тасдиқланди. 2013 йилда у муддатидан олдинги сайловларда ушбу лавозимга сайланган, 2018 йилда эса учинчи муддатга қайта сайланган.
Россиянинг Украинага босқини бошлангандан сўнг, гарчи у Медведев ёки Патрушевга нисбатан эҳтиёткор риторикага риоя қилсада, Собянин аксарият рус амалдорлари сингари, урушни қўллаб-қувватлади. 2022 йил июнь ойининг бошида Москва мэри Луганск шаҳрига ташриф буюриб, "ЛХР" етакчиси Леонид Пасечник билан учрашди. Медуза томонидан Собянин 2022 йил май ойининг охирида Путиннинг мумкин ворислари орасида номланган ва ўз манбаларига таяниб, унинг номзоди Медведев ва Кириенко билан бирга "яширинча муҳокама қилинаётгани" таъкидлаган.
