Россияда мусулмонлар ўртасидаги ички зиддиятнинг асосий чизиғи анъанавий равишда сўфийлик ва "салафизм" (ҳам реал, ҳам шартли, "янгиликсиз соф ислом" мафкурасида ифодаланган) чизиғи бўйлаб боради. Бироқ, ҳозир Мари Эл мусулмон уммати сўфий жамоалари ўртасидаги қарама-қаршилик туфайли бўлиниш хавфига дуч келмоқда.

Ҳаммаси Мари Эл Республикасининг Красногорский ва Мочалишче қишлоқларида икки имомнинг лавозимидан четлатилиши билан бошланди; бу қишлоқлардаги масжидлар ТсДУМ вилоят мусулмонлари диний идораси таркибига киради. Қишлоқ имомлари Фарид Шагеев. Қишлоқдан Красногорский ва Рафаел Сафин. Мочалише туркиялик Сулаймончилар сўфий жамоати билан алоқада бўлганликда айбланмоқда. Имомларни ишдан бўшатган вилоят мусулмонлари диний идораси бошлиғи, муфтий Фанус Салимгареевнинг сўзларига кўра: “Бу мазҳаб (Сулаймонжилар) ислом динига мансуб, адашган ва тақиқланган. Бу секта тарафдорлари ёшларни “Мусулмон биродарлар” ва “Ҳизб ут-Таҳрир” каби террористик ташкилотларда эксплуатация қилиш учун бузилган мафкурани жорий қилмоқда”.

Бунгача Салимгареев Мари Элдан Красногорскдаги худди шу масжиднинг иккинчи имом-хатиби, “Исмоил оға” сўфийлар жамоати аъзоси Амир Миннемуллинни муваффақиятли сиқиб чиқарди, у республика ҳудудида ушбу тартибнинг таъсирини кенгайтиришга ҳаракат қилди.

Энг қизиғи, Салимгареевнинг ўзи сўфий, фақат у Татаристоннинг Арский тумани Старое Чурилино қишлоғида яшовчи 89 ёшли татар шайхи Ришат Мусиннинг Ҳусайния тариқатига мансуб. Ҳусайнийя жамоати (Салимгареев мансуб), Сулаймонжилар (Шагеев, Сафин), Исмоил оға (Миннемуллин) ҳам худди шу нақшбандия тариқатига мансуб. Уларнинг бир-биридан фарқи шундаки, Шайх Ҳусайния Россияда, Сулаймонжилар ва Исмоил оға етакчилари Туркияда яшайдилар.

Бошқа сўфий гуруҳларнинг ўз ҳудудида эркин фаолияти Мари муфтийсини ташвишга солмоқда, у маънавий бир хилликни сақлашга аниқ интилади. Шу боис Салимгареев Сулаймонжилар жамоатини Россия Федерациясида тақиқланган “Мусулмон биродарлар” ва “Ҳизб ут-Таҳрир” билан алоқаси борликда айблайди. Бу айбловлар маҳаллий хавфсизлик кучлари учун ҳўкизга қизил латтадек бўлиб, бундай айбловларга холис баҳо беришга қодир профессионал дин уламолари йўқ бўлса керак.

Буни англаб, лавозимидан четлаштирилган имомлар Шагеев ва Сафин ўз черковларини Марказий мусулмонлар диний бошқармаси тасарруфидан олиб чиқиб, ўз муфтийликларини (ҳа ҳа, классик) ташкил этиш ҳақида ўйлайдилар. Бунинг учун уларга учта масжид асосида мустақил марказлашган диний ташкилот тузиш учун учинчи масжид керак. Айни пайтда Суслонгернинг Мари қишлоғида масжид қурилиши давом этмоқда ва Сафин ва Шагеев черковни эгаллаб олиш имкониятини истисно қилишмайди. Гарчи Россияда тақиқланган ташкилотлар билан алоқада бўлган айбловлар (ҳатто узоқ бўлса ҳам) ушбу лойиҳани амалга оширишга жиддий тўсиқ бўлиши мумкин.

Ҳали тугалланмаган бу воқеада ташкилий бўлиниш сўфийлар ва ваҳҳобийлар/салафийлар ўртасидаги қарама-қаршилик чизиғида эмас, балки нақшбандиянинг “Сулаймончилар”, “Исмоил оға”, ва бошқа шохлари бўлган бир сўфийлик тариқатида содир бўлиши жуда қизиқ. Ислом фирқаланманглар деб ўргатса ҳам булар фирқаланаверади....