Ботил тасаввуф ўзининг ҳозирги кўринишида бир неча секталардан (тариқатлардан) иборат бўлиб, улар исломнинг тасаввуфий талқини билан бирлашган бўлиб, ҳар бир тариқат асосчилари томонидан ўйлаб топилган бир қанча бидъат ва янгиликларни ўзида мужассам этган.
Ҳар бир ботил тариқатнинг ўзига хос диний амалиёти бор: маросимлар, ибодатлар ва зикр қилиш усуллари (сўфий вирдлари).
Ҳар бир тариқат ўзининг асосчиси шайхига кўтарилади, ундан танланганлар учун махсус "махфий" билимлар тариқат шайхлари орқали бугунги кунгача узлуксиз занжирда узатилади.
Ботил сўфий тариқатларнинг оддий издошлари (муридлар) шайхларига (муршидларига) тўлиқ бўйсунмасдан туриб, уларнинг маънавий камолот йўлига ўтиш мумкин эмаслигига ишончи комилдир.
Бундай эътироф, шубҳасизсиз, ўз муридларининг чексиз ҳурмати ва нодонлигидан фойдаланиб, улар ҳисобига «авлиёлар» оиласининг барчаси мулкий масалаларини ёпадиган сўфий маънавий элитаси вакиллари учун фойдалидир.
Авлиёларга эҳтиромни сақлаб қолиш учун машҳур сўфий шайхлар вафотидан кейин уларнинг қабрларида мақбаралар қурилиши молиялаштирилади, бу ерларга гуноҳкор муридни Аллоҳ ҳузурида шафоат қилишини илтимоси билан муридлар ўзларининг вафот этган шайхлари қабри ёнида бўлиб, унга мурожаат қилишлари учун зиёрат қилишлари ташкил этилади.
Сўфийлар Аллоҳ оддий гуноҳкор мусулмонларнинг ибодатларини (дуоларини) қабул қилмайди ва шунинг учун улар гўё ўлган шайхларининг Аллоҳ ҳузурида улар учун шафоатга муҳтождирлар, деб ҳисоблашади.
Бу тушунча – вафот етган шайхнинг вафотидан сўнг Аллоҳ ҳузурида шафоат қилиш имконияти – сўфий шайхларга ҳаётлик чоғида жуда қулай яшашни таъминлайди, чунки ҳар бир мурид шайхнинг марҳаматига эришмоқчи бўлиб, унинг ҳар қандай муаммосини ҳал қилишни бахт деб билади.
Шу билан бирга, юқорида тилга олинган Аллоҳ таоло ҳузуридаги шафоат ва бу ҳақида вафот этган шайхларга мурожаат қилиш тушунчаси барча замон ва қавмлар мушрикларининг эътиқоди бўлиб, инсоннинг иймонини йўқ қиладиган жуда катта ширкдир.
Шариат доирасидан ташқарига чиққан пайғамбар ва авлиёларга ҳаддан ташқари ҳурмат-эҳтиром кўрсатган сўфийларнинг ҳаммаси ҳам ўликларга дуо қилиш даражасига етмайди, албатта, бу катта куфр ва ширкдир, лекин уларнинг ҳаммаси ҳам у ёки бу даражада кўплаб, Исломда ноқонуний саналган бидъатларга: турли "баракат" кечаларида намоз ўқиш, уларнинг шайхлари томонидан ўйлаб топилган зикрлар (вирдлар), мақбара ва "муқаддас" жойларни зиёрат қилиш ва бошқаларга амал қилади.
Сўфий шайхлар бу янгиликларнинг барчасини асослаш учун қадим замонлардан бери кўплаб ёлғон хабарларни ўйлаб топиб, тарқатиб, уларни Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ва унинг саҳобаларига мансуб деб билишган. Шунингдек, улар ўз муридлари тариқат шайхларидан бошқа бировга дин ҳақида савол беришини қатъий ман қилганлар.
Улар сўфийларнинг кўплаб асосий нотўғри тушунчаларини ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларига очиқ-ойдин зидлигини тушунтира бошлаган ҳар бир кишини "ваҳҳобий" деган тамға билан қоралаш одати айнан шу билан изоҳланади.
Натижада, муридларнинг кўпчилиги пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам, унинг саҳобалари ҳам ҳеч нарса эшитмаган вирдларни билади, лекин шу билан бирга шаҳодатнинг маъносини ҳам тушунмайди.
Аллоҳга ҳамдлар бўлсинки, ахборот технологиялари ривожланган асримизда сўфий шайхлар учун Аллоҳнинг дини билан умумийлик жиҳатлари кам бўлган сохта исломий тасаввуфий таълимотларини тарғиб қилиш тобора қийинлашиб бормоқда. Уларнинг муридлари сони тобора камайиб, ўртача ёши эса катта бўлиб бормоқда.
Кавказ ёшлари ва, охирги пайтларда, Ўзбекистон, Қозоғистон, Қирғизистон ва бошқа Осиё давлатларидан келган ёшларнинг аксарияти тўғри маълумотларга эга бўлиб, сохта сўфийлик вакилларининг хатоси ва хатолик даражасини аллақачон англаб етмоқда.
