Замонавий дунёда биз ҳар томондан бизга келадиган жуда кўп ахборотларга дуч келамиз. Ижтимоий тармоқлар, мессенжерлар, видеохостинг - буларнинг барчаси доимий маълумотлар оқими ҳиссини шакллантиради, уларда йўқолиб қолиш осон. Борган сари тез-тез учрайдиган ва руҳий саломатлигимиз учун зарарли бўлган ҳодисалардан бири бу клип фикрлашдир.
Калта ўйлаш - бу бир фикр ёки вазифадан бошқасига этарлича эътибор ва вақт ажратмасдан тезда ўтиш қобилиятидир. Бу ижтимоий тармоқларда янгиликлар лентасини доимий равишда айлантириш, қисқа видеолар, ҳикоялар ва ғилдиракларни томоша қилиш ва уларга чуқур кирмасдан вазифаларни тезда алмаштиришда ўзини намоён қилади.
Калта ўйлашнинг асосий муаммоларидан бири чуқур таҳлил қилиш ва диққатни жамлаш қобилиятини йўқотишдир. Ушбу ҳодисадан азият чекадиган одамлар доимий эътиборни сақлаб қолишда қийинчиликларга дуч келишади. Бугунги кунда дунёда мутлақо саводсизлик ҳукм сурмоқда, бу эса танқидий фикрлашнинг тўлиқ этишмаслиги билан бирга келади ва бу фақат битта сабабдир - одамлар катта матнларни ўқишни тўхтатдилар, одамлар уларни тушунишни, улар билан ишлашни ва улардан фойда олишни тўхтатдилар.
Бизнинг миямиз пластик, у ҳаёт давомида ўзгаради. Николас Карр рамзий номли китобида Интернетнинг замонавий одамнинг миясига таъсири ҳақида жуда яхши ёзади: "Қуруқ... Интернет бизнинг миямизни нима қилмоқда". («Пустышка. Что Интернет делает с нашими мозгами».)
Унинг аҳволини тавсифлаб, у шундай таъкидлайди: «Авваллари китоб ёки узун мақолага шўнғиш мен учун қийин эмас эди. Менинг миям сюжетли бурилишлар ёки қизиқарли баҳсларга берилиб кетар ва мен юзлаб саҳифали матнларни ўқиш учун соатлаб вақт сарфлайман. Энди бу жуда камдан-кам ҳолларда содир бўлади. Ҳозирги шароитда хаёлим бир-икки саҳифадан кейин сарсон бўла бошлайди. Мен инжиқ миямни доимо матнга қайтаришга мажбур қилаётгандек ҳис қиламан. Бир пайтлар табиий маҳорат бўлган иштиёқ билан ўқиш мен учун энди курашга айланди”.
Динимиз биздан фикримизни жамлашни ва диққатимизни жамлашни талаб қилади, бу асосий ўстириш ва тушунчага эга бўлишнинг ягона йўлидир ва бунинг натижаси билимларни амалиётга ўтказишдир. Юзаки билим - бу сўздаги билим бўлиб, кундан-кунга бизнинг қатъият ва иродамизни йўқ қилади, шу билан бирга дангасалик ва бемаъниликни келтириб чиқаради.
«Суфён Саврий атайди: "Агар амалмас, сўзга, амал эмас, илмга кўникиладиган замонда бўлсанг, энг ёмон замонда ва энг ёмон одамлар орасида экансан"».
Калта ўйлашни енгиш учун унинг салбий оқибатларини англаб, одатларингизни ўзгартиришни бошлашингиз керак. Вақтни бошқариш, устуворликларни белгилаш ва муҳим вазифаларга эътибор беришни ўрганиш муҳимдир. Вақтни қадрлашни ўрганиш, онгли равишда танлаш ва биз учун ҳақиқатан ҳам муҳим бўлган нарсаларга эътибор бериш муҳимдир.
Калта ўйлашдан халос бўлиш, консентрация ва эътиборни тиклаш учун сиз қуйидаги ечимлардан фойдаланишингиз мумкин:
1. Аниқ мақсадлар ва устуворликларни белгилаш. Асосий мақсад ва вазифаларингизни аниқланг, устуворликларни белгиланг ва уларга этарлича вақт ва эътибор беринг.
2. Ижтимоий тармоқлар ва мессенжерларда вақтни чеклаш. Чексиз айланмаслик учун ижтимоий тармоқлар ва мессенжерларда ўтказиладиган вақтга чеклов қўйинг.
3. Вақтни режалаштириш. Вақтни муҳим вазифаларни узлуксиз бажаришга имкон берадиган кун учун жадвал ёки режа тузинг.
4. Диққатни битта вазифага қаратинг. Бир вақтнинг ўзида битта вазифага эътибор қаратишни машқ қилиш консентрация ва самарадорликни оширишга ёрдам беради.
5. Китоб ўқишни машқ қилинг. Китоб ўқиш таҳлил қилиш ва чуқур фикрлаш қобилиятингизни яхшилашга ёрдам беради.
6. Ташқарида вақт ўтказиш. Тоза ҳавода сайр қилиш сизга дам олишга, фикрингизни янгилашга ва диққатни жамлашни яхшилашга ёрдам беради.
7. Ҳақиқий ҳаётда одамлар билан мулоқот қилиш. Ижтимоий алоқаларни сақлаб қолиш ва мулоқот қобилиятларини ривожлантириш учун ҳақиқий ҳаётда дўстлар, ҳамкасблар ёки яқинларингиз билан боғланиш учун вақт топинг.
8. Жисмоний фаоллик. Соғлом овқатланиш, мунтазам равишда машқ қилиш, этарлича ухлаш ва ёмон одатлардан воз кечиш жисмоний ва руҳий саломатликни яхшилашга ёрдам беради, бу сизнинг консентрация ва фикрлашингизга фойда келтиради.
9. Дам олиш. Ахборотни ортиқча юклаш ва стрессдан қочиш учун дам олиш ва тикланиш учун вақт ажратиш муҳимдир.
