Лондонда жойлашган консалтинг компанияси томонидан ҳар чоракда чоп етиладиган Henley Passport Index ҳисоботига кўра, дунёдаги энг кучли паспортлар визасиз саёҳат қилиш рухсат бор-йўқлигини аниқлайдиган бир қатор омилларга қараб мунтазам равишда ўзгариб туради.
Индекс паспортларни егалари визасиз киришлари мумкин бўлган йўналишлар сонига кўра тартиблайди ва яратилганидан буён рўйхатда йилдан-йилга биринчи ўринни эгаллаб турган бир нечта давлатлар бор - Германия, Дания, Швейцария, Япония, Швеция ва Сингапур.
Бироқ, Яқин Шарқ ва Шимолий Африкада сиёсий ноаниқлик ва давом этаётган можаролар, шунингдек, бошқа омиллар, жумладан, кўплаб Ғарб давлатларининг иммиграцияга қарши сиёсати туфайли паспортлар рўйхатнинг энг охирида жойлашган.
Middle East Eye Яқин Шарқдаги энг нуфузли паспортлар ҳақидаги маълумотларни эълон қилади:
1. Бирлашган Араб Амирликлари
Ҳашаматли савдо марказлари ва нуфузли маданият пойтахти билан танилган БАА Яқин Шарқда энг юқори рейтингга эга бўлиб, дунёда 15-ўринни эгаллайди.
Форс кўрфази мамлакати ўзининг кенг инвестиция стратегияси билан машҳур бўлиб, унда давлат молия институтлари дунёдаги кўчмас мулк компаниялари, спорт клублари ва банкларидаги улушларга эга.
Ушбу инвестиция имконияти мамлакатни Henley паспорт рейтингида сўнгги ўн йил ичида 64-ўриндан кўтарилишга имкон берди ва энг йирик етакчилардан бирига айлантирди.
Ўтган йиллар давомида БАА сайёҳлик саноатини ривожлантириш ва уни бизнес ва дам олиш учун глобал нуқтага айлантириш учун алоҳида ҳаракатларни амалга оширди.
Бугунги кунда амирлик паспортига эга бўлганлар 175 та манзилга бемалол етиб боришлари мумкин.
2. Исроил
24-ўринда Исроил паспорти ЯШША минтақасидаги иккинчи муҳим паспорт ҳисобланади.
Нафақат Исроил паспорт эгалари бошқа фуқароликка эга бўлиши мумкин, Исроил паспорти уларга деярли 159 мамлакатга ҳеч қандай чекловларсиз кириш имконини беради.
Давлатнинг рейтингдаги мавқеи, айниқса араб ва мусулмон дунёсида қанча мамлакат бу мамлакатни тан олмаслигини ҳисобга олсак, ажаблантирадиган нарса бўлиши мумкин.
Исроил фуқароларига кириш тақиқланган ёки Сурия, Ироқ, Эрон, Яман, Покистон, Ливия ва Ливан каби душман деб ҳисобланган мамлакатларга кириш учун махсус сертификатлар олишлари керак.
3. Туркия
Пандемия пайтида бошқа кўплаб Яқин Шарқ мамлакатларида бўлгани каби, Туркиянинг паспорт рейтингига (дунёда 54-ўрин) саёҳат чекловлари катта таъсир кўрсатди.
Мамлакат пандемия билан қандай курашаётгани ҳақидаги хавотирлар туфайли мамлакатлар Туркия фуқаролари учун эшикларини ёпди.
Туркиянинг глобал индексдаги мавқеига таъсир қилувчи яна бир омил - бу дунёдаги энг юқори инфляция даражасидан азият чекадиган иқтисодиёт, бу кўплаб туркларни мамлакат ташқарисида имкониятлар излашга мажбур қилади.
Мамлакатнинг даҳшатли инфляция даражаси 2022 йил июль ойида 70 фоизга етди ва бу оддий одамлар учун асосий эҳтиёжлар нархини жуда юқори қилиб қўйди.
Бироқ, турк паспорти эгалари ҳали ҳам 110 мамлакатга визасиз киришлари мумкин.
4. Қатар
А кичик, аммо иқтисодий жиҳатдан кучли мамлакат паспорт куч жиҳатидан кўтарилган ва пасайган даврлари бўлди.
Ҳозирда Қатар паспорти аҳамияти бўйича дунёда 57-ўринни эгаллаб турибди, Қатар паспортининг кучи сўнгги йилларда, асосан қўшни давлатлар билан муносабатлари туфайли ўзгариб турди.
2017 йилда Қатар қўшни давлатлар коалицияси, шу жумладан Саудия Арабистони, Миср, Баҳрайн ва БАА томонидан ўрнатилган блокадага дуч келди.
Санкциялар доирасида Қатар фуқароларига ушбу давлатларга кириш тақиқланди ёки уларга кириш учун жиддий қийинчиликларга дуч келишди.
Пандемия билан боғлиқ чекловлар Қатар рейтингига янада таъсир кўрсатди. 2020 йилда мамлакат 54-ўринни эгаллади, аммо 2021 йилда у 60-ўринга тушиб кетди.
Шунга қарамай, Қатар индексни барқарор равишда юқорига кўтармоқда. Қатар фуқаролари учун 2006 йил 57 мамлакатга визасиз кириш имкони бор эди, лекин бу рақам 2022 йил икки баробарга - 99 тагача ошди.
5. Қувайт
Форс кўрфазидаги қўшниси Қатардан унчалик узоқ бўлмаган рейтингда 59-ўринни эгаллаган Қувайт паспорт эгаларига 96 мамлакатга кетишдан олдин виза олиш керак бўлмасдан саёҳат қилиш имкониятини беради.
Барқарор иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий иқлим туфайли Қувайт паспорти келгуси йилларда кучайиши мумкин.
Henley Passport global сўровига кўра, барқарорлиги юқори бўлган мамлакатлар индексни юқорига кўтаришлари мумкин, айниқса минтақадаги бошқа мамлакатлар ҳали ҳам можарога ботганлиги сабабли.
Форс кўрфази давлатининг иқтисодиёти унинг нефть бойлигига боғлиқ ва шунинг учун жанубдаги қўшнилари сингари мамлакат ҳам фуқаролар учун юқори турмуш даражасига эга.
Абу Муслим таржимаси
