Мадинада нозил бўлғондур ва ул 64 оятдур
Ибтидо қилинур беҳад меҳрибон, ниҳоятда рахмлик Аллоҳ номи ила

1. Бу бир сурадурки, ани Биз тушурдук, ани Биз фарз қилдук ва тушурдук анда равшав оятларни, токв сизлар ёд тутинглар!
Бумубораксурада шундоқяхши насиҳатлар қилинибдурки, ҳармусулмон аларни ёдтутиши ва ўзи учун жонининг тумори қилиб олиши лозимдур. Бирор лаҳза андин ғафлат этмасин, варна дину дунёси баробар бекор бўлур.
2. Зино қилгувчи хотин ва зино қилгувчи эр— уравг аларввяг ҳар бириға юз дарра.
Бужазо шундоҳ қилгувчи ҳақидадурки, зинокор озод, оҳил, балоғатға етган ва никоҳ қилинмаган бўлсин. Агар ҳул бўлса анга эллик дарра урилур, оҳил ва балоғатға етмаган бўлса гуноҳкор эмасдур, агар озод, оҳил ва балоғатға етган, уйланган бўлса ани муҳқин дейилур ва анингжазоси тошбўрон ҳилмакдур.
Ва тутмасвн свзларвв аларға бўлғон раҳмларингиз Худовввг двнвда, агар бўлсангизлар вймов келтиргувчилар Худоға ва қиёмат куввға.
Худоға ва қиёматға иймонларингиз бўлса, анинг аҳком ваҳдатидин мукофот олмакда ҳеч нарса сизларға монеъ бўлмасин.
Ва ҳозир бўлсвн аларвввг сазоларвға мусулмонлардин бвр жамоат.
Яъни, азоб ёлғизликда бўлмасин, балки мусулмонлар тўплашхш ерда бўлсин, токи боиқаларға ибрат бўлсин.
3. Зино қилгувчи эр ўз никохиға олсвв фақат зино қилгувчи хотин ё мушрик хотин ва ввкохвға олсва звно қилгувчи хотин фақат зино қилгувчи эрнв ё мушрик эрва. Ҳаром қилингандур бу нарса мусулмовларға.
Яъни, кимики бундоқ ёнон ишға мубтало бўлса, ул яна бир покиза, парҳезлик мусулмон ила никоҳ қилинмакка аҳл эмасдур, ўзи каби нопок ила алоқа ҳилсин, чунки анинг ифлос табиат ва хоҳишига муносиб муомала шулдурки, тамоми ўзи каби нопок ва бадкор эр ё хотин, ё ўзидан ҳам баттар бирор мушрик эр ё хотин ила никоҳ қилсин.
Кунад ҳамжинс бо ҳамжинс парвоз, Кабутар бо кабутар, боз бо боз. (Ҳар жинс ўз ҳамжинси билан парвоз қилади, кабутар кабутар билан, бургут бургут билан).
4. Ва ул одамларвкв зино вла туҳмат қилурлар поквза хотинларвв, кейин келтирмадвлар тўрт адад гувох эрни, урввглар аларға саксов дарра ва қабул этмавг аларвввг гувоҳликларин ҳаргиз; ва аларгввадур фоснқлар.
5. Ул зотларидин ташқарвкв, тавба қилдилар авдвв кейин ва ўзларвв дуруст қилдилар. Албатта Худо мағфиратлик, мехрибондур.
Яъни, нофармон бандалар қаторларидш чиқур, лекин шаҳодати шул оламда ҳам қабул қшшнмас.
6. Ва ул зотларвкв, тухмат қилурлар хотинларвға ва аларввнг гувоҳларв бўлмаса ўзларвдвв бошқа, бундоқ бвр одамвввг гувоҳлиги тўрт марта Худоға қасамёд қилиб деркв, албатта мав ростдурман
7. ва бешввчв марта дерки, Худоаввг лаъватв мавга бўлсин, агар мав ёлғовча бўлсам.
8. Ва мавъ қилур хотиндвн азобва тўрт марта Худоға қасамёд қалаб гувохлак бермаккакв, албатта бу эр ёлғончидур
9. ва бешввчв марта (дерка), Аллоҳ таоловавг ғазаба мавга бўлсин, агар бу эр рост гапвргав бўлса.
10. Ва агар бўлмаса эрдв Аллоҳнинг карамв базларға ва рахматв букв, Худо тавба қабул қилгувчи, ҳикматлик зотдур.
Яъни, ҳар шм ўз хотиниға зино ила туҳмат қилса, андин тўрт гувоҳ талаб қилинур, агар ҳозир қила олса, хотинға зино жазосин берилур, ҳозир қила олмаса, ўз сўзимда ростдурман деб тўрт бор қасамёд қилур, гўё тўрт гувоҳ ўрниға анинг тўрт бор қасам ила баёни шаҳодат бўлур. Кейин бешинчи марта бу сўзни дерки, агар ул ўз даъвосида ёлғончи бўлса, анга Худониш лаънати бўлсин, агар. ул юқоридаги лафзларни демакдин инкор қилса ҳибсға олинур, ҳоким ани мажбур қилурки, ё ўзин ёлғончилигиға иқрор бўлур; ул ҳолда туҳматчиға бериладирган жазот берилур; ё тўрт бор юқоридаги алфозни айтур, агар ул алфози мазкурани айтса, кейин хотшға дейилурки, ул тўрт бор қасам ичиб дерки: "Бу эр туҳматида ёлғончидур" ва бешинчи мартада дерки: "Агар эр ўз даъвосида рост бўлса, Худонинг лаънати хотинға бўлсин". Хотин бундок, демаса, дегунча ани ҳибсда сақланур ва мажбур қилинурки, ё эр даъвосин тасдиқ этур, ул ҳолда зино ҳаддин анга жорий қилинур; ё алфози мазкура ила эрни ёлғончи қилур. Агар хотин ҳам эр каби ул алфозни деса, "лион"дин бўшаса, ул хотин ила суҳбат ва суҳбатға боис бўладирган нарсалар ҳаммаси ҳаром бўлур. Кейин эр хотинға талоҳ берса, муомала тамом бўлур, талок, бермаса, қозийи шаръий иккисин ажратиб қўюр. Алар рози бўлмасалар ҳам бок йўқдур, қозий ўз тили била дерки, ман буларни ажратиб қўйдим, бу ажратиш баайни талоқ ҳукмида бўлур. Танбиҳ: эр-хотинға юҳоридаги алфозни шариатда "лион" дейилур. "Лион" фақат ўз хотинлариға туҳмат ҳилган суратда махсусдур, умуман покиза хотинларни туҳмат қилмак жазоси юқоридаги оятларда бўлиб ўтди.
11. Таҳқиқ, ул зотларики, бўҳтонни келтирдилар, ўзларингиздин бир жамоадурлар.
Сизлар ани ўзлариигиз учун ёмон гумон қилманглар, балки ул сизлар учун яхшироқдур. Ҳар бир киши учун бордур алардин ул миқдор гуноҳки, касб қилибдур, ул зотики, кўтарибдур анинг буюк ҳиссасин алардин, анинг учун бордур буюк азоб. Бу бўҳтондин- мурод ҳазрати Ойиша Сиддиқа — Тангри алардин рози бўлсин — онамиз ҳақларига мунофиқлар тарафидин бўлғон туҳматдурш, олтинчи сана ҳижрий (627 йил)да ҳазрати саййиди олам пайғамбаримиз баний ал-Мастаниқ ғазотидин ёниб келиб турганларида воқе бўлди. Бу воқеа "Саҳиҳайайни шарифайни"да муфассал ривоят қилингандур, бу бўҳтонни аввал пайдо қилган одам мунофиқларнинг сардори Абдуллоҳ Убайна эрди, бошқа мунофиқлар ҳам анга таъййидда бўлдилар. Мусулмонлардин ҳам баъзи соддалари аларнинг фитналариға матлуб бўлиб келдилар. Бу ҳодиса бир ойға чўзилди. Расули акран бошлиқ ҳамма мусулмонлар ранжда қолдилар. Охир ҳазрати Рабб ул-оламин бу сураи муборакдаги ўн оят ила мўминлар онаси Ойишани туҳматдин пок қилди.
12. Вақтики сизлар ани эшитдингизлар, на учун мусулмон эрлар ва мусулмон хотинлар ўз-ўзларингизға яхши гумон қилмадингиз ва на учун демадингизлар: "Бу равшан бўҳтондур!
13. На учун келтирмадилар бу сўзга тўрт гувоҳни? Энди қачон алар гувоҳларин келтирмасалар, ул ҳолда аларгина Худо қошида ёлғончидурлар.
14. Ва агар бўлмаса эрди Худонинг карами ва раҳмати сизларға дунёда ва охиратда, албатта етур эрди сизларға буюк
азоб ул ҳангома сабабидинки, машғул бўлдингизлар анга.
15. Вақтики сизлар тилларингиз ила ави нақл қилур эрдингиз, оғизларннгиз ила сўзлар эрдингиз ва гумон қилур эрдингазлар ани осон деб, ҳолбуки, ул Худо қошинда буюкдур.
16. Вақтики сизлар ул сўзни эшитдингиз, на учун демадингиз: "Бизларға бу сўзни демагимиз номуносибдур. Покдур; бас, эй Худо, бу буюк бўҳтондур".
17. Худо сизларға насиҳат қилурки, агар мўмин бўлсангизлар, ҳаргиз бундоқ ишни қилманглар.
Аллоҳ таоло бу оятларда ўшал воқеадин таъсирланган ва ғамда ҳолган мусулмонларға тасалли берурки, бу воқеа агарчи кўринишда ниҳоятда ёмон кулфатдек бир воқеадур, лекин ҳақиқатда сизлар учун бунинг остида буюк хайр махфийдур. Оё, сизлар учун бу шараф озмидурки, Аллоҳ ўз каломида сизларнинг покликларингизни исбот қилди ва душманларингизни расво қилди ва қиёматгача зикри хайрларингизни Қуръони каримда жорий қилиб қолдирди. Мусулмонларға пайғамбарларин хотинлари ва аҳли байтларин ҳақ ва ҳурматларин билмак учун шундоқ сабоқлар бердики, қиёматгача унутилмас. Парвардигори олам мусулмонларға иршод қилурки, ҳар қачон шундок, воқеалар тўғри келганда, ниҳоятда эҳтиёт қилмак лозимдур. Бетаҳқиҳ бир сўзни қилмак ё ҳар бир алфозға тасдиқ этмак мусулмонлар учун номуносибдур, ҳар ким ўз номус ва иззатин қандоқ ҳимоя қилса, бошқаларға ҳам шундоқ ҳилмак лозим.
18. Ва баён қилур Худо сизларға оятларни ва Худо билгувчи, ҳикматлик зотдур.
19. Таҳқиқ, ул одамларики дўст тутурлар бахаёликни мусулмонлар ҳақларида тарқалишин, бордур алар учун дардлик азоб дунёда ҳам, охиратда ҳам. Аллоҳ билур ва сизлар билмас- сизлар. 20. Ва гар бўлмаса эрди Худонинг карами ва раҳмати сизларға ва буки, Худо шафқатлик, меҳрибондур (агар шу карами ва раҳмати бўлмаса нима бўлур эрди?)
Яъни, бу бўҳтон шундоқ пайдо бўлиб эрдики, эҳтимол бир неча одам бунинг селобиға оқиб кетур эрди. Худованди карим фазл ва карам қилиб сизлардин бир қанчаларингизнинг тавбаларингизни қабул этди ва нечаларингизға ҳадди шаръий жорий қилиб пок айлади. Бу Анинг шафкат ва меҳрибонлигидур.
21. Эй мусулмовлар, шайтовнивг взвдвв кетмавглар! Квмвкв шайтон взвдив кетса, албатта ул авв бехаёлак ва ёмов вшға буюрур. Агар бўлмаса эрдв Худонввг карами ва рахмата свзларға, пок бўлолмас эрдв сизлардин хеч бвр квшв ҳаргиз. Леквв Худо хоҳлаган баадасввв тоза қилур ва Худо эшвтгувчв, бвлгувчв зотдур.
22. Ва қасам вчмасвв буюк мартаба ва кушойиш эгаларв свзлардвв бермаслвк учун қаривдошлариға ва мвскввларға ва Худо йўлвда ҳижрат қилгувчиларға ва лозвмдурки, афв қилсивлар ва ўтсивлар. Оё, дўст тутмассвзлармвкв, мағфврат қплсан свзларви Худо? Ва Худо мағфиратлвк, меҳрибовдур.
Ҳазрати Ойиша Сиддиҳа — Тангри андин рози бўлсин — шуҳматлариға баъзи содда мусулмонлар ҳам билмай аралашибҳолган эрдилар. Алардин бирлари саййидимиз АбуБакрнинг — Тангри андин рози бўлсин — жшшлари ё холаваччалари ҳазрати Сатеҳ эрдиларт, ғариби муҳожир эрдилар. Ул кишиға бу воқеадин аввал ҳазрат имдод (мадад) қилиб турур эрдилар, кейин "энди ман бу одамга шлдод ҳилмасман", деб ҳасам ичдилар, Парвардигорға бу муомалалари писанд келмай бу ояаши нозил ҳилди, яъни, кимға Аллоҳ таоло наздида буюк мартаба ва дунёда ризқ, кушойиш атоқилган бўлса, аларучун бундоҳҳасамларни ичмак номуносибдур, аларнинг ахлоҳлари баланд бўлиши лозимдур. Алар афвлик бўлсинлар. Оё, Худодин мағфират этмагин суймассизларми? Бу оятдин кейин жаноби Абу Бакр аввалги ҳоллариға қайтиб, икки ҳисса имдод қиладиган бўлдилар.
23. Таҳқиқ, ул одамларики, тухмат қилурлар покиза, ёмовлвкдвн бехабар вймовлвк хотинлараи — лаъватға дучор бўлурлар дувёда ва ҳам охвратда! Бордур алар учув буюк азоб.
24. Ул куввкв гувоҳлвк берурлар зарарлариға твлларв ва қўллари ва оёқлари қилиб ўтган вшларвдвв.
25. Ўшал кув мукаммал берур Худо аларвввг лозвм бўлғов жазоларавв ва алар билурларки, Худогвва ҳақ ва ҳақви қилгувчидур.
Саҳиҳайни шарифайни (иккита шарафли ҳадис китоби)да ривоят қилинибдурки, рисолатпаноҳпайғамбаримиз марҳамат ҳилибдурлар: "Инсоннингдинин ҳалоква барбод этгувчи етти сифатдин сақланинглар: 1) Худоға ширк ҳилишдин; 2) ўлдиришдин (Худо ҳаром ҳилган бир инсонни ўлдиришдин, магар шариат ила ўлдирилса бок йўқдур); 3) судхўрликдин; 4) етим молин емакдин; 5) душман ила аралаш уруш бўлғонда орқа уриб қочмакдин; 6) покиза мўмин хотинларни туҳмат қилмакдин; 7) сеҳргарликдин". Уламойи киромлар дебдурларки, буоятлар нозил бўлғондин кейин ҳар ким ҳазрати Оййшани ё пайғамбар хотинларидин қайси бирларини туҳмат ҳилса, ул кофир ва ҳироатға мунтр ва Исломдин хориждур ва Табаронийда бир ҳадис бордурки, бир покиза хотинға туҳмат ҳилмак юз йиллик ибодатни барбод этур.
26. Новок (хотинлар) вовок (эрлар)ға лойиқдурлар ва нопок (эрлар) вовок (хотвалар)ға лойводурлар ва покиза (хотинлар) воквза (эрлар)ға мувосибдурлар. Ва поквза эрлар покиза (хотинлар)ға мувосвбдурлар. Бу зотлар вокдурлар ул сўзлардинки, алар қилурлар. Алар учув бордур мағфврат ва яхпга ризқ. Азвожи муттаҳҳирот (пайғамбар хотинлари) тамоми хотинларнинг афзаллари бўлғонликларидин тамоми яхшиларнинг сардорлари ҳазрати саййиди оламға ҳамхоналик са- одатиға мушарраф бўлғондурлар. Мунофиқларнингтўқиган бўҳтонларидин покдур, аларнинг туҳматларға сабрлари мағфиратлариға сабаб бўлур. Баъзи уламолар бу авсофни қавллар ва калималарнинг афвсофидур дебдурлар.
27. Эй мусулмонлар, кврмавглар ўз увларивгиздин бошқа уйларға то ижозат олмасангиз ва салом бермангиз ул уйларнавг ахллараға. Бу варса яхшвроздур сазлар учун, токи насиҳат оланглар!
28. Ва агар тоамасавгвз ул уйларда хеч квмвв, бас, кврмавглар авга ижозат бералгувча сазларға. Ва агар дейвлса сизларға: "Қайтинглар!" — қайтввгларкв, ул сизлар учув яхшароқдур ва Худо хамма ишларавгазав яхши билур.
29. Йўқдур гувох сазларға киришларвагизда шундоқ уйларғаки, аларда хеч квм турмас, аларда бордур асбобвагаз. Ва Худо яхша бвлур ул варсавикв маълум қвлурсвзлар ва ул варсаввкв бекитурсвзлар.
Қайси бир уйда хос одам турмайдиган бўлса, андин оммани манъ ҳилинмаса, мисли масжид-мадраса хонақоҳи, сарой каби жойларки, анда бирор нарсаларингиз бўлса, ё анда бироз турмакчи бўлсангиз бок йўҳдур. Анинг учун ижозат олмакнинг зарурати йўҳдур.
30. Сиз денг мусулмон эрқақлар, паст двлсввлар кўзларвв Хотинларт ва эрларға ёмон қараш ҳаҳақатда зино учун биринчи зинадур. Андин ҳар ҳисм фасодлар дарвозаси очилур. Қуръони карим беҳаёлик ва бепокликни банд ҳилмак учун аввал бу тешикни бекитмакчи бўлур, мусулмон эр ва мусулмон хотинға ҳукм берурки, бегонаға ёмон ҳарамакдин сақлансинлар ва ўз шаҳватларин қабзларида тутсинлар. Агар бир бор беҳасд эр кишининг бегона бир хотинға, ё хотин кишининг бегона бир эрға назари тушиб ҳолса, иккинчи марта ўз ихтиёри ила анга бо^ласш. Чунки иккинчи назари анинг ихтиёри ила бўлуркқ, маъзур ҳисоб қилшшас.
ва сақласввлар шарм жойларин; бу варса поквзаровдур алар учув. Албатта Худо хабардордур ул вшдввкв, алар қвлурлар.
Яъни, ҳаром ишдин саҳлансинлар ва сатр авратларин ҳеч тмнинг қошида очмасинлар, магар ўз ҳалоллари бўлғон хотинлари ё чўрилари қошида бок йўҳдур.
31. Ва денг мусулмон хотинларға ҳамки, паст қнлсннлар кўзларнн ва сақласинлар шарм жойларин ва зоҳир қнлмасинлар знйнатларин авратларин, магар ул ҳиссаники зоҳнр турур андин Яъни, хотинлар ўзларин зоҳир қилмасинлар ё зийнатларин ҳеч бирин маҳрамларидин бошқа одамлар ҳузурида очмаклари ножоиздур. Магар ул мақомларики, очмакка раво бўлсалар очмак раводур, фитна хафви бўлмаса. Ҳадис ва осордин собит бўлурки, чеҳра ва икки кафтни очмак (аларға) дохилдур, чунки зарурияти диний ва дунёвий буларни очиқ қўймакка мажбур этур. Фуқаҳолар икки қадамни ҳам буларға қиёс ҳилибдурлар. Лекин зарурат учун бу мақомларни очмак учун хотинларға ижозат берган Қуръон эрлар учун ул мақомларға қарашга ҳаргиз ижозат бермагандур. ва солсинлар чодврларин сийналариға
Хотинлар баданларида бўлғон қудрати зебойишларин ҳаммадин кўзга яқинроғи сийнадаги икки кўкракларидур. Қуръони карим ани зиёда бекшпишға таътд қилур. Жоҳилият замонасида хотинлар бош рўмолларини бошлариға солиб, икки тарафиға ташлаб қўяр эдилар. Бутун сийналари очиҳ турур эрди. Қуръони карим иршод қилурки, ўшал бошға солган рўмолни бошдин бошлаб бўйин, қулоқ ва сийнағача олиб келиб, ҳаммасин баробар бекитсин.
ва очмасинлар зийнат мақомларнн ва эрлари ва ота-оналаридин ё эрларининг оталаридин ё ўғилларидин, ё эрларининг ўғилларидин ёки укаларидин ё акаларидин, ё ака-укаларининг ўғилларидин, ё сингилларин ўғилларидин, ё жинслари бўлғон хотинлардин ё чўри ё қуллардин, ё бола хизматчилардинки, хотинларға рағбатлари йўодур, ё ул ёш болалардинки, воқиф бўлмадилар хотинларнинг сирлариға — бошқаларға. Ва урмасинлар оёқларин ерға, токи маълум бўлсин ул нарсаки, яширурлар зийнатларидин. Ва тавба қилинглар Худоға ҳаммаларингиз, эй мусулмонлар, токи сизлар важот топинглар.
Хотинларнинг амакчлари ва тоғалари ҳам оталарин ҳукмидадур. Бу маҳрамлар ўрталаринда ҳам фарқ бордур. Чунончи, эрларин ҳузурларида очган зийнатларин бошқа маҳрамлар ҳузурида очолмаслар. Ўзжинслари бўлғон хотинлардин мурод яхши покдомон хотинлардур. Ёмон хотинлардин парда қилмак лозимдур. Баъзи ўтган салафларнинг аксарлари қошларида кофир хотин эр киши ҳушидадур, андин парда лозимдур. Баъзи салаф қошларида қул ё чўри баробар дохилдур, лекин жумҳури илмийя ва бошқа салафлардин алоҳидадур. Оёқ уришдин мурод қадам қўйганда зеварларин овози бошқаларға фитна солмасин. Баъзи вақт хотинларнинг суратларидин зиёда таҳрик зеварларин овозидин бўлур.
32. Ва никоҳлаб қўйинглар ўзлариягизнинг эрсиз, хотинсизларингизни ва яхши ғулом ва яхши чўриларингизни. Ахар алар муҳтож бўлсалар, Худо ўз карами ила аларни бениёз қилур. Ва Худо осойиш эгаси, билгувчи зотдур.Парвардигори меҳрибон яна иршод қилурки, жамоаларингизда ким уйланмаган бўлса, ё уйланиб бева қолган бўлса, муносиб учраганда ани уйлаб қўйилсин, ғулом ва чўрилардин лойиқлари ҳам уйлаб қўйилсин. Агар ҳуқуқларин адо қила олсалар, баъзи мусулмонлар ахли аёл нафақасин беролмайман, дебўйламасш. Худованди карим марҳамат қилурки, Ман ўзим аларға карам қилурман ва бошқаға муҳтож этмасман.
33. Пок тутсинлар ўзларин ул зотларики, никоҳ асбобин топмаслар, Худо аларни ўз карамидин давлатманд қилгунча. Ва ул одамларики озодлик хати олмакчи бўлурлар ғулом ва чўриларингиздин, бас, ёзиб беринг аларға, агар аларда сизға бир хайр маълум бўлса ва беринг аларға Худонинг сизға берган молидин ва мажбур қилманглар чўриларингизни зиноға, агар алар покликни хоҳиш қилсалар, талаб қилиб дунёвий хаёт матоин. Ва кимики аларни мажбур қилса, таҳқиқ, Аллоҳ аларви жабр қилингандин кейин ул чўриларға мағфиратлик меҳрибондур!
Ҳар кишининг ғуломи ё чўриси деб ёздириб олмакчи бўлсаки, бунча муддатда ман санға бу қадар мол топиб берурман, сан мани озод қил, моликка лозимдурки, қабул қилиб ёзиб берсин, бу муомалани мукотиб дерлар. Бу шул вақтда бўлурки, қул эгаси бу ишда анинг учун хайрсиз нарса қилмасинлар, лозимдурки, аларға ёрдам қилсинлар.
34. Ва таҳқиқ, тушурдук Биз сизларға равшан оятларни ва бироз воқеа сизлардин аввал ўтганлар ҳақнда ва насвҳат Худодин қўрқувчилар учун.
35. Аллоҳ осмонларнинг ва ернинг нуридур, анинг нурин мисоли бир токча кабидурки, анда чироқ бордур, ул чирок, қандилдадур; ул қандил гўё ялтираб турган юлдуздур. Ёндирилур бир муборак зайтун дарахти ёғи илаки, ул дарахт зайтун на шарқийдур ва на ғарбийдур. Яқиндурки, анинг ёғи яқин бўлсин ва агарчи анга ўт етмаса эрди. Нур устига нурдур! Худо ҳидоят қилур ўз нуриға  кимники, хохлар ва баён қилур Худо мисолларни одамларға. Ва Худо хар нарсани яхши билгувчи зотдур!
Коинотнинг ҳар бир жузъиға нур вужуди Аллоҳ таолодин ҳосил бўлур. Лекин ҳидоят топган мусулмонларға нур Илоҳийдин етган ҳидоят ва ирфоннинг хусусий ҳиссасин мисоли шулдурки, обид мўминнинг жисми бир токча кабидурки, ичида юлдуз каби дарахшон бир қандил
ҳўйилгандур. Ул қандил унинг дилидурки, олами улвоға боғликдур, ул ҳандилда маърифат ва ҳидоят чироғи ёниб турур. Ул чироқ зайтуп ёғидин равшандур, шундоҳ зайтунки, ҳар тарафдин анга офтоб ҳарорати етиб турур; шарқдин ҳам, ғарбдин ҳам баробар. Бу боғ қобилиятидурки, ваҳй ва Қуръон кибрияти кор ҳилмай туриб ҳам ўзи қобилдур.
36. Ва шундоқ уялардаки, ҳукм берябдур Худо аларнинг баланд бўлишиға ва анда ўз номин ед қилииишиға — тасбеҳ айтурлар анда Худоға эртаю кеч. Ул уйлардин мурод масжидлардур, аларнинг баланд бўлишлари таъзим этилпшлари ва пок туришлари ва ҳар қисм ифлослик ва беҳуда ишлар ва сўзлардин маҳфуз туришларидур. Масжидға кирилган соат анда икки ракат таҳият намозин ўқимак ҳам таъзимидиндур. Масжидда тасбеҳ ва таҳлил ва тиловати Қуръон ҳаммаси зикрға дохилдур, баъзи муфассир дебдурки, "ғудув" (эрта)дин мурод бомдод намозидур ва "асол"га қолган тўрт иамоз дохилдур.
37. Шундоқ одамларики, ғофил қилмас аларни савдогарлик ва олди-сотди Худони ёд қилишдин ва намоз ўқишдин ва закот беришдин. Қўрқурлар шундоқ кундинки, изтиробға тушурлар анда диллар ва кўзлар,
38. токи жазо берсин Худо аларға ниҳоятда яхши амаллари учун ва зяёда берсин аларға ўз карамидин. Ва Худо ризқ берур хоҳлаган бандасиға беҳисоб!
39. Ва ул одамларики кофяр бўлдилар, аларнинг амаллари саҳродаги сароб кабидурки, чаиқоқ одам анисув гумон қилур, то вақтики аяга келур, ҳеч нарса топмас ва топур Худони ўз қошида, кейин Худо мукаммал берур аяга анинг ҳясобин. Ва Худо тез ҳисоб олгувчндур.
40. Ва қоронғулнкларн кабндур чуқур дарёда. Ўраб олур аяи бир мавжкя, устнднн бошқа мавж, анинг устидин булут бўлур. Қоронгулякларкн, баъзиси баъзясян устида. Қачон ўз қўлин чиқарса, яқян эмасдурки, ани кўрса. Ва кнмики Худо анга нур ато қилибдур йўқдур анинг учун ҳеч бир нур. Кофирлар икки ҳисм бўлурлар: биринчи аларки, ўз аҳидалариға мувофиҳ яхши ишларни ҳилурлар ва умад ҳилурларки, ўлганларидин сўнг ул ишлар фойда берур. Ҳолбуки, ишлари наҳадар яхши бўлса ҳам куфрларин шумлигидин Аллоҳ ҳузурида қабул бўлмас. Буларнинг мисоллари ул мусофирға ўхшарки, чош ваҳтида саҳрода узоҳдан кўзиға сув кўринибдур, ҳаҳиқатда ул нарса иссиқда ялтираб турган ҳум (сароб) эрди. Бечора чанҳоқ бетоқат бўлиб етиб келиб кўрарки, на сув бордур ва на бошҳа нарса, лекин ўлим ҳозир эрди. Ул ҳолда ўз тепасида Худони ҳозир топурки, андин бутун умрин ҳисобин олгувчидур, чунончи, ул шул изтиробда турганда Аллоҳ андин лаҳзада ҳисоб олиб тугатур. Чунки аиинг учун зиёда ваҳт зарурати йўқдур; иккинчи ул жамоаки, бошидин оёғигача томом дунё мазасиға ғарқдур ва жаҳолат, куфр, зулм ва маъсият зулматлариға шўнғир. Буларнинг мисоллари шулдурки, аларда шунчалик нур ҳам йўҳдурки, юҳоридагиларға берилиб эрди, булар тамом ва ёлғиз қоронғуликлар ва устма-уст зулматлар ичинда банддурлар, Яъни, дарё остидадурлар; дарё зулмати ва кетма-кет келибтургаи мавжлари ва анинг устиға тепаларида қора булут, буларнинг тепасиға кечҳурун ҳам бўлса коронғу бўлур. Бу қўллари у ҳўлларан кўрмас. Худо нур ато қилмаган кишиға ҳеч ерда нур бўлмас.
41. Оё, кўрмадингмн, таҳқиқ, тасбеҳ айтур Худоға ҳар кямяки осмонларда ва ердадур ва қушлар ҳам қанотларнн ёзган ҳолларнда. Аларнянг ҳар бнря ўз намоз ва тасбеҳнн билур. Аллоҳ яхшн бнлур няма нарсаники, алар қилурлар!
42. Ва Худоға хосдур осмонларнияг ва ернннг подшохлигн ва Худо тарафнғадур қайтиш.
43. Оё, кўрмадингмя, таҳқпқ, Худо юмшоқлик нла ҳайдар булутларни, кейнн аларня бнр-бнрнға қўшур, кейин аларни устма-уст қилур, кейян кўрурсан ёмғирян анннг орасидин чиқур ва тушурур юқорн тарафднн анда бор тоғлардян дўлнн ва теккизур ани кнмға хоҳласа ва қаятарур ани кимдня хоҳласа. Яқиндуркя булутнинг чақмоғи кўзларни қамаштирса.
44. Айлантириб турур Худо кеча ва кундузни. Албатта бордур ибрат бунда кўзликлар учун.
45. Ва Худо яратгандур юряб турган ҳар бир жонворни сувдан. Аларнянг баъзнларн қорни нла юрур ва баъзяларя яккя оёғн нла юрур ва баъзяларя тўрт оёғи ила юрур. Худо вима нарсаяя хоҳласа яратур. Албатта Худо ҳар варсаға қодирдур.
Яъни, қайси бир жонворларға тўртдин зиёд оёқ берган бўлса мумкиндур.
46. Таҳқиқ, Бяз тушурдук равшан оятларни ва Худо хидоят қилур кнмни хоҳласа тўғри йўлға. Ояти танзала ва таквина ул ҳадар равшандурки, ани эшитиб ва кўриб ҳеч ким йўлдин озмаса бўлур эрди, лекин Ҳудодин тафвиқ насиб бўлмаса, ҳар ким билиб туриб ҳам йўл топа олмай ҳолур.
47. Ва мунофнқлар дерлар: "Бнз Худоға ва расулға иймон келтирдук ва нтоат қнлдук!" Кейин алардин бир фирқа юз ўгирур ва алар мўмннлар эмасдурлар.
48. Ва қачон алар чақирилсалар Худонинг ва расулин тарафнға, токн хукм қилинсян алар ўрталариға, ногох алардин бир фирқа юз ўгнрур,
49. Ва агар бўлса ҳақ алар учун, келур эрдилар Аяянг хузуриға таслим қилишиб.
Яъни, алар бир киши ила жанжал қилсалар ва ўзлариға маълум бўлсаки, алар ҳаҳга хилофдурлар, ағар десаки, саййиди олам хизматлариға бориб 6у ишни бир тарафлик қилайлик, бу мунофиқлар ҳаргиз қабул этмаслар. Чунки алар билурларки, бу жаноб ҳақни хилофиға ҳукм қилмаслар. ИаагпШ ўзлари ҳақ тарафида бўлиб. мухолифлари ноҳақ бўлса, ҳаммадин аввал расули акрам ҳузурларт ҳозир бўлурлар. Аларнинг бу иймонлари нафсларин ибодатидур.
50. Оё, дилларида хасталик борми ё шакда қолдиларми?
Яъни, куфр ва расули акрам нубувватлариға шак-шубҳалари бордурми?
й қўрзурлармики Худо ва расули аларға зулм қилурлар? Балки алар ўзлари золимдурлар!
51. Ҳақиқатда мусулмонларнинг сўзлари, қачон чақирилсалар Худо расулив тарафлариға алар ўрталариға хукм қилмак учун, шул бўлурки, дерлар: "Эшитдук ва итоат  қилдукГ" шулардурлар нажот топгувчилар.
52. Ва кимики итоат қилур Худоға ва расулға ва қўркўр Худодиа ва сақланур Андин, шулардур муродларвға етганлар.
53. Ва алар мустаҳкам қасамларин ичурки, агар сиз аларға амр қилсангиз чиқурлар. Сиз денг: "Қасам ичманглар! Маъқул итоат даркордур! Албатта Худо хамма ишларингиздин хабардордур!
54. Сиз денг: "Итоат қилинглар Худоға ва итоат қвлввглар расулвға! Кейин агар юз ўгирсангизлар, Анинг зиммасвғадур Авга юклавгав юк ва свзларвввг зиммаларингизғадур свзларға юкланган юк. Агар Авга итоат в,влсавгвзлар хвдоят топурсизлар. Расул звммасиға равшав таблиғ лозимдур",
55. Ваъда қилди Худо ул зотлариғаки, вймов келтирибдурлар свзлардвн ва яхши ишлар қилвбдурлар, албатта хоким қвлур аларвв ер юзвға, хамчувовкв, ҳоким қилган эрди алардин аввалгвларвв ва албатта маҳкам қилур алар учун аларвввг дваларввкв, пвсавд қилган эрди авв алар учун ва берур аларға хафвларвв ўрввға вймоввв. Ибодат қилурлар Мавга, шерик қилмаслар Маага хеч варсавв. Ва кимики бувдвв кейин ҳам вошукрлик қилса, алардур вофармовлар!
Бу хитоби муҳаддас ҳазрати расули олам замони муборакларидаги ҳазороти саҳобаи киромларғадур — Тангри алардин рози бўлсин. Алар ҳаммалари бу ояшдаги авсофи илмийяға молик эрурлар. Анинг учун алар ҳақларида, хусусан, тўрт халифа (Абу Бакр, Умар, Усмон, Ала) замонларида Аллоҳнинг бу ваъдаси тамом амалға ошди. Бутун жаҳон бу ваъданинг садоқатин кўзлари ила кўрди. Алардин кейин Ислом подшоҳларининг баъзилари шул тарзда бўлиб ўтдилар, Худо хоҳласа, бундин сўнг ҳам келур, ҳадисларда маълум бўлурки. охирий халифа имом Маҳдий бўлур — Тангри андин рози бўлсин.
56. Ва адо қилинглар вамозав ва берввглар закотвв ва итоат қилинглар расулға токи сизларға рахм қилинсин!
57. Гумон қилма кофирларники, ер юзвда қочиб Бизви чарчатурлар ва аларвввг жойларв дўзахдур ва кўв ёмов жойдур бу қайтиш!
58. Эй мусулмовлар! Ижозат олиб келсинлар сизлардин ул квшвларикв, мулкларингнздур ва ул болаларикв, балоғатға етмабдурлар свзлардвв (ҳузурингвзға кирвш учув) уч бор: вамозв бомдоддив аввал, кун ярмвда лвбосларввгвзвв ечар вақтларингизда ва хуфтав вамозвдвв кейип — бул уч вақт хилват вақтларидур свзлар учун. Бу вақтлардва кейвв ва сазларға ва ва аларға гувоҳ вўадур; борвб келгувчилар свзлардвв баъзвларввгвз дўстларвға (баъзилариға). Мава шундоқ баён қилур Худо оятларвв! Худо билгувчв, звкматлак зотдур!
Яъни, бууч вақтда зЬёда либосларни кийибюрилур ё уйҳу кийимларин кийилур ва хотинлар ила суҳбат ҳам ғолибан бу вақтларда бўлур. Баъзи вақтларда инсон бомдоддин аввал ё кун ярмида ғусл ҳилишни хоҳлаб ҳолур. Анинг учун ҳукм берилурки, бу вақтларда балоғатға етмаган болалар, ғулом ва чўрилар ҳам ижозат олиб кирсинлар. Бошҳа вақтларда алар учун ажнабийлар каби ижозат олмак ҳожати йўқдур.
59. Қачов етсалар ёш болаларввгвз балоғатға, алар ҳам вжозат олсинлар алардин аввалгилар вжозат олиб турган каби. Мава шундоқ баён қилур Худо сазларға оятларин! Ва Худо билгувчи, ҳикматлик зотдур!
60. Ва ўлтврвб қолтап хотинларвкв, викоҳдин умвдлари йўқдур, аларға либосларин ечвб қўймаклари гувох эмасдур, башартнки зийнатларин изхор этмасалар. Ва бувдвв ҳам сақлансалар яхшироқдур алар учун. Худо эшитгувчв, билгувчи зотдур.
Яъни, ҳари хотинлар оз бир либос ила уй ичида юрсалар бок йўқдур. Лекин комил парда ила турсалар яхшироқдур. Ва ташқариға чиҳқанда ҳам зиёда либосларин, яъни, бўрка ва бошқа нарсаларин олиб қўйсалар зиён йўқдур. Башартики зебойишлари зоҳир бўлмаса.
61. Йўқдур гуиоҳ кўрға ва йўқдур гувох чўлоққа ва йўедур туноҳ хастага
Яъни, кулфатлик ибодатлар бу жамоаға йўқдур, масалан, жиҳод, ҳаж, жумъа ва жамоат ва шундоҳ нарсалар ёки бу маъзур ва муҳтож одамлар соғлар ила таом есалар бок йўқдур. ва ва ўзларингизда емакларввгизда ўз уйларингиздии ё оталарввгвз уйларидин, ё оваларввгвз уйларидин, ё бвродарларввгвз уйларидин, ё сингилларингиз уйларидин, ё амакиларввгвз уйларидин, ё тоғаларингиз уйларидин, ё холаларивгвз уйларидин, ё калвтларв қўллариигизда бўлғов уйдин ё дўстларввгвз уйидин, йўқдур гувоҳ свзларға бвр бўлиб емакларввгизда ё алохвда-алоҳвда бўлиб.
Чунончи, бир кимса сизларни ўз маҳзанига вакил қилған ва андин баҳадри зарурат емакка ижозат ҳам берган бўлса, андин есаларингиз бок йўҳдур. Бу ояти шарифодин ёлғиз таом емакнинг дурустлиги маълум бўлур. Лекин бир неча киши бир бўлиб есалар, ҳаракатға сабаб бўлурки, ҳадисда бордур. Кейин қачон кирсангиз уйларға, бас, салом беринглар ўз кишиларингизғаки Худо тарафидин муборакдур, покизадур. Мана шундоқ баён қилур Худо сизларға оятларин, токи сизлар тушунинглар!
Яъни, қачон уйларингизға дохил бўлсангиз, унда киши бўлмаса, ўз-ўзларингизға салом беринглар ва денглар: "Ассалому алайно мин Аллоҳи ва ало ибодуллоҳиссолиҳин" (Салом бизға Аллоҳдш ва салом анинг солиҳ қуллариға). Ва фаришталар сизларға жавоб салом берурлар. Ва агар уйларда одамлар бўлса, аларға салом берингларки, мустаҳиҳ савоб бўлурсизлар.
62. Ҳақиатдатда мусулмонлар ул зотлардурки, иймон келтирдилар Худоға ва расулиға. Ва қачон бўлсалар анинг ила бир жам бўладирган ишға кетмаслар то ижозат олмасалар андин. Албатта зотларики, сиздин ижозат олурлар, ана шулардурлар аларки, иймон келтирурлар Худоға ва расулиға. Қачон алар нжозат талаб қилсалар баъзи ишлари учун сиз алардин хохлаганингизга ижозат беринг ва мағфират талаб этинг алар учун Худодпн. Албатта Худо мағфиратлик, меҳрибондур.
Яъни, ҳаҳиҳий мусулмонлар расули акрам чаҳирсалар жону дил ила ҳозир бўлурлар. Қачон ул жаноб ила бир ижтимоий йиғилишда баробар бўлсалар, чунончи, жумъада ва ийдларда ё жиҳодда ё маслаҳат йиғилишида, ул мақомдин ҳаргиз беижозат туриб кетмаслар. Ҳақиқатда Худоға ва расулға иймон келтирганлар шулардурлар. Шулардин баъзилари гар ижозат талаб қилса, хоҳлаган кишиларингизға ижозат берингва аларнинг бумуборак йиғилишдин маҳрумликлари учун ҳақлариға истиғфор айтинг.
63. Ҳисоб қилманглар пайғамбарни чақиришни ўзаро баъзиларингиз баъзиларингизни чақирган каби.
Яъни, ҳазрати саййиди олам пайғамбаримизни ўз тарафларингизға мутавожеҳ қилмакчи бўлиб чақирсанғизлар, умумий инсонларни чаҳирган каби "Ё Муҳаммад, ё Аҳмад" деб чақирманглар, балки "Ё расулаллоҳ, ё набиуллоҳ" каби таъзим алфози ила чақиринглар. Ё матлаб бу бўлурки, пайғамбар сизларни чақирсалар бошқа одамлар чақирилган каби бепарво бўлмангларки, анинг учун "лаббайка" деса ҳам, демаса ҳам бўлур. Чунки ул жанобнинг даъватлариға ҳозир бўлмак фарз эрур. Агар улжаноб чаҳирганларида ҳозир бўлштаса, дуоибадларидин қўрқшсинки, дуоибадлари ҳам бошқаларнинг дуоибадлари каби эмасдур.
Таҳқиқ, Худо билур аларники, оҳиста чиқиб кетурлар паноҳ излаб. Бас, қўрқсинлар ул жамоаки, пайғамбар амриға хилоф қилурлар аларға бир офат етишидин ё аларға дардлик азоб етишидин!
Бу жамоа мунофиқлардуркқ, расули акрам мажлиси муборакларидин бетоқат бўлишиб, бир-бирларин паналариға ўтиб, оҳиста чиҳиб кетур эрдиллр. Парвардигор огоҳ қилурки, Худо ва расул ҳукмидин тортилгувчилар бу нарсадин ҳўрҳсинларки, диллариға куфр ва нифоқ фитнаси томур. Бундин кейин анинг касофатиға бу дунёда ва охиратда бир қаттиқ азобға гирифтор бўлур.
64. Огох бўлсин! Албатта Худонинг мулкидур нима нарсаки осмонларда ва ердадур. Билур Ул йўлники, сизлар авдадурсизлар ва ул кунники, қайтарилурлар Анга. Бас, хабар берур аларға аъмолларин. Ва Худо ҳар нарсани билур.