2019 йилнинг охирида дунёда COVID-19 пайдо бўлганидан бери, барча газета сарлавҳалари соғлиқни сақлаш, иқтисодиёт ва сиёсат соҳасидаги пандемиянинг салбий оқибатларига бағишланди. Бироқ, жамият ўтган йили дуч келган қийинчиликларга қарамай, кўп одамлар эътиборсиз қолдираётган ҳар бир нарсани тескари томони бор. Пандемиядан кейин дунё юзи ўзгарадими? Бизни нима кутмоқда?
Ушбу мақолада биз ҳозирги пандемиянинг энг муҳим ижобий жиҳатларини кўриб чиқамиз ва келажакда биз тайёрланмаган инқироздан қочиб қолиш учун қандай ҳаракатлар қилиш мумкинлигини аниқлаймиз.
Пандемиянинг ижобий таъсири
1. Пандемиянинг дастлабки кунларидан бошлаб соғлиқни сақлаш билан боғлиқ масалалар бўйича жамоатчилик хабардорлиги сезиларли даражада ошганлиги кузатилди. Коронавирус эпидемияси одамлар хулқ-атворида ўзгаришлар ясади, уларни жисмоний, руҳий ва эмоционал фаровонлик даражасини яхшилашга қаратилган профилактик чора-тадбирларни амалга оширишга эътибор беришга мажбур қилди.
Сўров натижаларига кўра, респондентларнинг деярли 80 фоизи профилактика чора-тадбирлар амал қилишга қарор қилди ва тахминан ярми уларнинг иммунитетни мустаҳкамлаш ва уларнинг саломатлигини сақлаб қолиш мумкин бўлган барча усуллардан фойдаланади. Айни пайтда, бошқа сўровлар натижалари соғлиқни сақлаш борасида хабардорлигини ошириш натижасида аҳолининг очиқ ҳавода 25 фоизи кўпроқ вақт сарфлаши ва тўғри овқатланишга риоя қилишини кўрсатди.
2. Пандемия шароитида ҳукуматлар соғлиқни сақлаш масалаларига тобора кўпроқ қизиқиб қолишди. Хусусан, улар бу соҳага сарфланадиган бюджет харажатларини оширишга мажбур бўлди. Бундан ташқари, коронавирус пандемияси Ғарб соғлиқни сақлаш тизимларининг устунлиги ғоясининг қулашини намойиш этди.
3. Ижтимоий масофа чораларига риоя қилиш ва мунтазам ниқоб тақиб юриш жамиятнинг олдини олиш чора-тадбирларига ишончи ва уларни қабул қилганлигини билдиради. Шахсий гигиенага эътиборнинг ортиши коронавирус юқиш ҳолатларининг камайишига ёрдам берди. Шу билан бирга, мавсумий касалликлар бўйича кўрсаткичлар камайди ва гигиена жамоатчилик аҳамиятига эга бўлган ҳар бир киши учун шахсий масала бўлиб қолди.
4. Транспорт тармоғига кам юк тушиши ва заводларда иш соатларининг қисқариши натижасида экология соҳасидаги вазиятнинг яхшиланишини, яъни йирик ва айниқса саноат шаҳарларидаги тоза ҳавонинг яхшиланишини қайд этиш зарур. НАСА маълумотларига кўра, зарарли ҳаво чиқиндилари аксарият саноат шаҳарларида 20-30 фоизга камайган. Бундан ташқари, дарёлар сувининг сифати сезиларли даражада яхшиланди.
5. Тўлиқ ёки қисман локдаун ва комендант соати жорий қилиш шароитида одамларнинг одатий ҳаёт тарзи издан чиқарилиб, вақт секинлашди. Уларнинг аксарияти оилалари билан кўпроқ вақт ўтказиш имконига эга бўлди, бу эса уларнинг яқинлари билан муносабатларини яхшилаш, шунингдек, келажак режалари ҳақида яхши ўйлаш имконини берди.
6. Тўлиқ ёки қисман локдаун ва транспорт воситалари сонининг қисқариши сабабли йўл-транспорт ҳодисалари сони камайганлиги, муайян мамлакат ва жиноят турига қараб жиноятчилик даражасининг 10 фоиздан 42 фоизгача пасайиши – буларнинг барчаси пандемиянинг ижобий таъсири ҳақида маълумот беради. Бироқ уйдаги зўравонлик учун ҳам худди шундай деб бўлмайди — карантин шароитида бундай жиноятларнинг сони сезиларли даражада ошди.
7. Кўриниб турибдики, коронавирус тарқалишидан дастурий таъминот компаниялари фойда кўрган. Улар уйда узоқ вақт давомида ҳаётимизни соддалаштирадиган янги онлайн воситалар ва дастурларни ишлаб чиқишга асосий эътибор қаратишди.
Улар орасида, албатта, виртуал синфлар ва иш жойлари пайдо бўлишини қайд этиш керак. Коронавируснинг юқишидан қўрқиш иш оқимини соддалаштирадиган иловалар, уни бошқариш ёки рақамли форматда ўқитиш, шунингдек, соғлиқни сақлаш соҳасида ишлатиладиган дастурлар ва шифокорлар билан узоқдан маслаҳатлашувлар учун эшиклар очди. Бу эса телетиббиётнинг янада ривожланишига ҳисса қўшди.
8. Covid-19 бутун таълим тизими учун таҳдидга айланди: мактаблар ва университетлар ёпиб қўйилди. Бироқ тез орада таълим муассасалари юзага келган қийинчиликларни бартараф қилиш усулини топдилар ва технологиялар туфайли ўқув жараёни тикланди.
Масофадан ўқитиш таълим муассасалари учун янги стандартга айланди, яъни ўқитиш харажатлари камайди ва у анча арзонлашди. Энди ота-оналар фарзандлари қандай ўқитилиши ҳақида биринчи қўлдан маълумот олади, онлайн-таълим ривожланиши билан эса у бутун жамият учун янада қулай бўлади.
9. Пандемиянинг иқтисодиётга салбий таъсири, айниқса, чегараларни ёпиш ва локдаун эълон қилинишидан сўнг, ҳар бир киши учун аниқ эди, аммо буларнинг барчаси бир қатор корхоналарни ривожлантиришда, айниқса, онлайн савдо соҳасида (масалан, етказиб бериш хизматлари) сезиларли муваффақиятларга эришиш билан биргалика куатилди. Озиқ-овқат етказиб беришга талаб ошди ва курьерлик хизматлари туфайли одамлар янги ҳаёт тарзига ўрганиб қолишди. Видео ўйин компаниялари ва стол устида ўйналадиган ўйинлар ишлаб чиқарувчилари савдоси ошди. Таълим хизматларини кўрсатувчи компаниялар пандемиядан ҳам фойдаландилар. Ниҳоят, бундай биткоин каби криптовалюталарга, шунингдек, ўзини бизнесда хавфсиз муқобил вариант сифатида кўрсатган Forex бозорида инвестицияларга талаб ортди.
10. Тўлиқ ўз-ўзини изоляция режими кеч эълон қилиниши сабабли, бутун дунё бўйлаб коронавирус тарқалиши бошида, кўп одамлар нормал ҳаёт тарзини давом эттириб, бошқалар саломатлиги ҳақида ўйламасдан, барча неъматлардан баҳраманд бўлишни давом эттириб, жуда худбин хулқ-атвор намойиш этдилар. Вақт ўтиши билан эса, вазият ёмонлашгани сари ҳамжиҳатлик ва бир-бирига масъулият ҳисси устун кела бошлади.
Буни энг заиф ижтимоий гуруҳлар, айниқса сурункали касалликлар билан оғриганлар, кексалар, ногиронлар ва кам даромадли кишиларга фаол ёрдам кўрсатилган мусулмон мамлакатларида кўришимиз мумкин бўлди. Пандемиянинг даҳшатли оқибатлари фонида жамоатчилик ҳамжиҳатлиги жуда муҳим рол ўйнади.
Албатта, биз пандемияни минимал йўқотишлар билан тугатиш истаги билан бирлашамиз ва шунинг учун биз ҳаётимизнинг турли жиҳатларини яхшилаш йўлларини топиш учун энг кўп ҳаракат қиламиз.
