83 ёшли ал-Ҳаерий, ас-Садр билан келишмовчиликларига қарамай, узоқ вақт давомида садрчилар ҳаракати ўзларининг маънавий ва ҳаётий ишларида эргашган диний шахс эди.
Бу ваколатларни у садрчиларнинг собиқ етакчиси, икки ўғли билан 1999 йилда Нажаф шаҳрида ўлдирилган Муқтадонинг отаси оятуллоҳ Муҳаммад Муҳаммад Содиқ ас-Садрнинг махсус тавсиясига кўра олган.
Якшанба куни ал-Хаирий соғлиғи сабабли нафақага чиққанини эълон қилди ва ўз издошларини Эрон оятуллоҳ Али Хоманаийни қўллаб-қувватлашга чақирди. Хабар ўз таъсирини ал-Ҳаерий тарафдорларидан олган ас-Садрга зарба берди.
Бу худди ас-Садр ва эронликлар ўртасидаги муносабатлар энг паст даражага тушган пайтда содир бўлди. Сайловлардан кейин сиёсий партиялар ҳукумат туза олмаган Ироқдаги сиёсий жараён тақдири борасида икки томон ҳам келиша олмайди.
Ас-Садр душанба куни Твиттерда эълон қилган баёнотида сиёсатдан кетишини эълон қилиш билан жавоб берди. Маълум бўлишича, у ўз тарафдорларини Ироқ шаҳарлари, жумладан, пойтахт Бағдод кўчаларига олиб чиқиш ниятида бўлган.
Бу эълондан сўнг ас-Садр тарафдорлари, асосан, Ироқ пойтахти чеккасидан бўлиб, Бағдод бўйлаб тарқалиб, президент саройи ва парламентни эгаллаб олишди.
Аммо ас-Садр аввалроқ бир неча бор сиёсатдан чекинаётганини, сиёсий фаолиятини тўхтатиб, ҳаракати идораларини ёпишигача таъкидлаган эди. Унинг сўнгги баёноти сиёсатдан кетиш ҳақидаги ваъдаси ҳукуматни шакллантириш бўйича музокараларда ўз позициясини мустаҳкамлаш бўйича умумий стратегиянинг бир қисмими ёки йўқми деган саволларни туғдирган бўлса ажаб эмас.
Аммо ас-Садрнинг кучайиши фақат ўз таъсирини кўрсатиш учун эмас эди. Эскирган сиёсий пакт ва Ироқдаги тарқоқ сиёсий вакиллик ҳолати томонларнинг келишмовчиликларни четга суриб, сиёсий жараённи жонлантиришга бағишлашлари учун етарли бўлмади.
2003 йилда Америка Қўшма Штатлари бостириб кириши ва президент Саддам Ҳусайн ҳокимиятдан ағдарилганидан сўнг, бўлинишлар кучайиб, Ироқ давлат институтларининг парчаланишига олиб келди.
2021 йил октябрь ойида бўлиб ўтган Ироқдаги умумий сайлов натижалари шуни кўрсатдики, сиёсий элитага ишонч энг паст даражага етган, Ироқ сайловчиларининг деярли 60 фоизи демократик жараённи бойкот қилган.
Ас-Садр ўз тарафдорларини сафарбар қилишда энг муваффақиятли бўлди ва энг кўп ўринларни қўлга киритди, унинг тарихий рақиби, собиқ бош вазир Нури ал-Маликий иккинчи ўринни эгаллади.
Ас-Садрнинг овозлар улуши парламентдаги 165 ўринли кўпчилик учун зарур бўлган рақамдан жуда узоқда қолганлиги сабабли, ас-Садр ҳукуматни шакллантириш учун иттифоқ тузишга мажбур бўлди.
Бироқ, Эронга яқин ва Муқтадога қарши бошқа шиа кучларини ўз ичига олган Мувофиқлаштирувчи тузилма деб номланган коалиция ас-Садр бир неча бор миллий кўпчилик ҳукумати деб атаган ҳукуматни тузиш ҳаракатларига тўсқинлик қилмоқчи бўлди.
Ас-Садрнинг иттифоқ тузишга уринишлари натижасида ҳукумат тузилмади ва унинг илтимосига кўра унинг ўринбосарлари истеъфога чиқди. Унинг тарафдорлари кўчаларни тўлдириб, парламент биносини эгаллаб олишди.
Бу иш бермади ва унинг олдида фақат битта имконият қолди: муддатидан олдин сайлов чақириш. Аммо бу, ўз навбатида, Ироқни таркибий инқироздан олиб чиқиш учун етарли бўлмаслиги мумкин.
Сиёсий тизимга ишончсизлик 2021 йилда ўтказилган ва сайловчиларнинг тахминан 60 фоизи бойкот қилган сўнгги сайловларга ўхшаш натижаларга олиб келиши мумкин.
Шу сабабли, ҳал қилинмаган асосий муаммоларни ҳал қилишга ҳисса қўшиши мумкин бўлган кенг қамровли сиёсий мулоқот жараёнини бошлаш талаблари ортиб бормоқда. Бироқ, ички мулоқотлар, жумладан, Ироқ сиёсатига ташқи таъсирни ҳам ҳал қила олмайдиган муаммолар мавжуд.
Ас-Садр ўз рақиблари билан курашининг кўп қисмини улар Ероннинг иттифоқчилари эканлигидан ажратиб бўлмайди ва Садрнинг уларга қарши кураши кўп жиҳатдан мамлакатдаги Эрон таъсирига қарши курашдир.
Ас-Садр Эроннинг Қум семинариясида диний таҳсил олгани ва унинг оиласининг бир қисми Эрон пойтахти Теҳронда истиқомат қилаётганини ҳисобга олсак, бу ерда муаммо мураккаб. Айни пайтда, Эрон ҳам шиа кучларининг сўнгги йиллардаги энг жиддий ички шиа можаросида бир-бирлари билан курашаётганини кузатишга мажбур бўлиб қолган. Бирлашиш ўрнига.
