loader
Foto

Уруш санъати. 7-боб. Урушдаги кураш

2. Урушда курашишда қийин нарса айланма йўлни тўғри чизиққа айлантириш, офатни устунликка айлантиришдир. Шундай қилиб, кимки бундай айланма йўл бўйлаб ҳаракат қилиб, душманни устунлик билан чалғитадиган ва ундан кечроқ йўлга чиққан ҳолда олдинроқ етиб борса, у айланма йўлнинг тактикасини тушунган бўлади.

3. Шу сабабли, урушда курашиш фойда келтиради, урушда курашиш хавф-хатарга олиб келади. Агар сиз бутун қўшинни кўтариб, фойда учун курашсангиз, мақсадингизга эришолмайсиз; агар сиз фойда учун жанг қилсангиз, армияни тарк этсангиз, аравалар карвони йўқотилади.

4. Шунинг учун улар юз чақиримлик фойда учун жанг қилиб, шошилиб, қурол-яроғини ечиб, кечаю кундуз дам олмай, йўналилларни икки баравар ошириб, ўтишларни бирлаштирсалар, ҳар учала қўшиннинг қўмондонларини асир сифатида йўқотадилар; жасоратлилар олдинга боради, заифлар орқада қолади ва бутун қўшиннинг ўндан бир қисмигина етиб боради. Эллик чақирим узоқликда фойда учун курашаётганда, олдинга қўшин қўмондони қийин вазиятга тушиб қолади ва бутун қўшиннинг ярми етиб боради. Ўттиз чақирим узоқликда фойда учун курашаётганда, учдан икки қисми буни амалга оширади.

5. Агар қўшинда аравалар карвони бўлмаса, у ҳалок бўлади; агар овқат бўлмаса, у ўлади; агар захира бўлмаса, у ҳалок бўлади.

6. Шунинг учун ким шаҳзодаларнинг режаларини билмаса, улар билан олдиндан иттифоқ туза олмайди; ким вазиятни - тоғлар, ўрмонлар, қирлар, қоялар ва ботқоқларни билмаса - қўшинга бошчилик қила олмайди; ким маҳаллий йўлбошловчиларга мурожаат қилмаса, бу жой устунликларидан фойдалана олмайди.

7. Шунинг учун урушда улар ҳийла-найрангга асосланади, фойдани кўзлаб ҳаракат қилади, бўлиниш ва бирлашиш орқали ўзгаришлар киритади.

8. Шунинг учун у шамолдек тездир; у ўрмон каби хотиржам ва секин; у олов каби бостириб киради ва вайрон қилади; у тоғдек сокин; у зулмат каби ўтиб бўлмас; унинг ҳаракати момақалдироққа ўхшайди.

9. Қишлоқларни талон-тарож қилишда қўшинларини қисмларга бўлиб ташлайдилар; ерларни босиб олиш пайтида улар ўз қисмлари билан фойдали нуқталарни эгаллайди.

10. Ҳар бир нарсани «тарозида тортган» ҳолда ҳаракатланинг. Тўғридан-тўғри ва айланма йўлнинг тактикасини олдиндан билган киши ғалаба қозонади. Бу уруш қонуни.

11. "Қўшинларни бошқариш"да шундай дейилган: "Улар гапирсалар, бир-бирларини эшитмайдилар; шунинг учун бонг ва ноғоралар ясалади. Қарасалар, бир-бирларини кўрмайдилар; шунинг учун улар байроқлар ва нишонлар ясайдилар. Бонглар, ноғоралар, айроқлар ва нишонлар аскарларининг кўзлари ва қулоқларини бирлаштиради. Агар ҳамма бир нарсага эътибор қаратса, жасур ёлғиз ўзи олдинга қадам ташлай олмайди, қўрқоқ ёлғиз орқага қадам ташлай олмайди. Бу оммани бошқариш қонунидир.

12. Шунинг учун тунги жангларда кўплаб олов ва барабанлар, кундузги жангларда эса кўплаб байроқлар ва нишонлар қўлланилади; бу душманнинг кўзини ва қулоғини чалғитади. Демак, қўшиннинг руҳини, саркарданинг қалбини тортиб олса бўлади.

13. Шу сабабдан ерталаб улар руҳан тетик, тушдан кейин ланж бўлиб, кечқурун уйга қайтиш ҳақида ўйлашади. Бинобарин, жанг қилишни билган киши руҳи тетик бўлган душмандан қочади, руҳи тушган бўлса, ёки қайтишни ўйласа, унга зарба беради; бу руҳни бошқаришдир.

14. Тартибда бўлиб, тартибсизликни кутишади; хотиржамликда бўлиб, ғалаёнларни кутишади; бу қалбларни бошқаришдир.

15. Улар яқин бўлиб, узоқларни кутишади; кучга тўлган ҳолда толиққанларни кутишади; тўқ бўлиб, очларни кутишади; бу куч-қувватни бошқаришдир.

16. Душманнинг байроқлари мукаммал тартибда бўлганда уларга қарши чиқмаслик; душман лагерига у забт этиб бўлмайдиган ҳолатда ҳужум қилмаслик; бу ўзгаришларни бошқаришдир.

17. Шунинг учун уруш олиб бориш қоидалари қуйидагилардир: агар душман баландликда бўлса, унга тўғри борманг; агар унинг орқасида тепалик бўлса, унга қарши турманг; агар у ёлғондакам қочиб кетмоқчи бўлса, уни таъқиб қилманг; агар у кучга тўла бўлса, унга ҳужум қилманг; агар у сизга хўрак ташласа, унга борманг; агар душман қўшини уйига қайтса, уни тўхтатманг; агар сиз душман қўшинини ўраб олсангиз, бир томонини очиқ қолдиринг; агар у боши берк кўчада бўлса, уни босманг; бу уруш олиб бориш қоидаларидир.