(1،2) (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ) اقْرَأْ يا مُحَمَّدٌ بِذِكْرِ رَبِّكَ (الَّذِي خَلَقَ) ثُمَّ بَيَّنَ فَقَالَ: (خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ) يعني: من الدَّمِ.

1,2. “Роббинг исми билан ўқи”. Эй Муҳаммад, Роббинг зикри билан ўқи. “У Яратган Зотдир”. Кейин шуни баён қилиб айтди: “Инсонни алақдан яратди”, яъни қондан.

(4) (الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ) عَلّمَ خَلْقَهُ الكِتَابَ وَالخَطَّ.

4. “У Қаламни ўргатган Зотдир”. Халқига ёзиш ва хатни ўргатди.

(6) (كَلَّا) يقول: مَا هَكَذا يَنْبَغِي أَنْ يَكُونَ الإنْسَانُ، بِأَنْ يُنْعِمَ عَلَيْهِ رَبُّهُ، وَيُسَوِّي خَلْقَهُ، وَهُوَ يَكْفُرُ بِهِ. (إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَى)لَيَتَجَاوَزُ حَدَّهُ, وَيَسْتَكْبِرُ عَلَى رَبِّهِ.

6. “Йўқ”. Айтадики, инсон бундай бўлиши керак эмас: унинг Роббиси унга неъмат берса, хилқатини чиройли қилиб яратса-ю, у Роббисига куфр келтирса. “Албатта инсон туғёндадир”. Ҳадди-чегарасидан ошади ва Роббисига кибр қилади,

(7) (أَنْ رَآَهُ اسْتَغْنَى) لِأَنَّ رَأَى نَفْسَهُ اسْتَغْنَتْ.

7. чунки нафсини (ўзини) беҳожат деб ҳисоблайди.

(9،10) (أَرَأَيْتَ الَّذِي يَنْهَى* عَبْدًا إِذَا صَلَّى)؟! قِيلَ نَزَلَتْ فِي أَبِي جَهْلٍ، وَذَلِكَ أَنَّهُ قَالَ: لَئِنْ رَأَيْتُ مُحَمَّدًا يُصَلِّي، لَأَطَأَنَّ عَلَى عُنُقِهِ.

9, 10. «Банда намоз ўқиганида унга тўсқинлик қилган кимсани кўрдингми?» Айтилдки, Абу Жаҳл: “Муҳаммадни намоз ўқиганини кўрсам, бўйнини албатта босиб оламан”, деганида бу (оят) у ҳақда нозил бўлди.

(11) (أَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ عَلَى الْهُدَى) يعني: ِإنْ كَانَ مُحَمَّدٌ عَلَى اسْتِقَامَةٍ وَسَدَادٍ فِي صَلَاتِهِ لِرَبِّهِ.

11. “Агар у ҳидоятда бўлса, нима деб ўйлайсан?” Яъни, агар Муҳаммад Роббисига намоз ўқиётганида тўғри йўлда бўлса-чи?

(12) (أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَى) بالتّقْوَى اللهِ تعالى.

12. “Ёки тақвога буюрган бўлса-чи?” Аллоҳ Таолога тақво қилишга.

(13) (أَرَأَيْتَ إِنْ كَذَّبَ وَتَوَلَّى) إنْ كَذّبَ أَبُو جَهْل بِمَا بَعَثَ اللهُ بِهِ مُحَمَّداً وَأَدْبَرَ عَنْهُ.

13. “Агар у ёлғонга чиқариб юз ўгириб кетса, нима деб ўйлайсан?” Агар Аллоҳ Муҳаммад билан юборган нарсани Абу Жаҳл ёлғонга чиқариб юз ўгириб кетса-чи?

(14) (أَلَمْ يَعْلَمْ) أَبُو جَهْل إِذْ يَنْهَى مُحَمَّداً (بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى) يَرَاهُ فَيَخَافُ سَطْوَتَهُ.

14. “У” Абу Жаҳл “билмайдими”, Муҳаммадга тўсқинлик қилаётганида “Аллоҳ кўраётганини”, уни кўраётганини (билиб, Аллоҳнинг) қудратидан қўрқмайдими?

(15) (كَلَّا) يقول عزّ وجلّ: لَيْسَ الْأَمْرُ كَمَا يَزْعُمُ أَبُو جَهْل، مِنْ إِنَّهُ يَطَأُ عُنُقَ مُحَمَّدٍّ صلى الله عليه وسلم، فَإِنَّهُ لَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ، وَلَا يَصِلُ إِلَيْهِ. (لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ) أبو جهل (لَنَسْفَعَنْ بِالنَّاصِيَةِ) لَنَأْخُذَنَّ بِنَاصِيَتِهِ إِلَى النَّارِ.

15. “Йўқ”. Аллоҳ Азза ва Жалла айтади: иш Абу Жаҳл даъво қилаётганидек эмас. У Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бўйинига босишга қодир бўлмайди ҳам, унга етишмайди ҳам. “Агар у” Абу Жаҳл “тўхтамаса”, “албатта унинг пешонасидан ушлаймиз” ва дўзахга йўлиқтирамиз.

(16) (نَاصِيَةٍ) وَوَصَفَ النَّاصِيَةَ بِالْكِذْبِ وَالخَطِيئَةِ، وَالْمَعْنَى لِصَاحِبِهَا.

16. “(Ёлғончи, хатокор) пешонасидан”. Пешонани ёлғон ва хато билан сифатлади. Бу маъно ушбу пешонанинг эгасига тегишли.

(17) (فَلْيَدْعُ) أبو جهل (نَادِيَهُ) أَهْلَ مَجْلِسِهِ وَأَنْصَارِهِ مِنْ عَشِيرَتِهِ.

17. “Бас, чақирсин” Абу Жаҳл ўз мажлис аҳлини ва қариндошларидан бўлган ёрдамчиларини чақирсин.

(18) (سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ) سَنَدْعُ الْمَلَائِكَةَ تَزْبَنُهُ إِلَى النَّارِ، أَيْ: تَدْفَعُهُ أَقْوَى مِنْ نَادِيهِ وَ عَشِيرَتِهِ.

18. “Биз яқинда забонияларни чақирамиз”. Биз уни дўзахга ташлайдиган фаришталарни чақирамиз. Яъни, унинг ҳамсуҳбатлари ва қариндошларидан ҳам кучлироқ (бўлган фаришталар) уни даф қилишади.

(19) (كَلَّا لَا تُطِعْهُ): لَا تُطِعْ أَبَا جَهْل فِيمَا أَمَرَكَ بِهِ مِنْ تَرْكِ الصَّلَاةِ. (وَاسْجُدْ) لِرَبِّكَ (وَاقْتَرِبْ) مِنْهُ، بِالتَّحَبُّبِ إِلَيْهِ فَإِنَّ أَبَا جَهْل لَنْ يَقْدِرَ عَلَى ضُرِّكَ، وَنَحْنُ نَمْنَعُكَ مِنْهُ.

19. “Йўқ, унга итоат қилма”, Абу Жаҳлнинг сенга намозни тарк қилиш буйруғига итоат қилма, “ҳамда сажда қил” Роббингга “ва яқинлаш” Унга муҳаббат билан. Чунки Абу Жаҳл сенга зарар етказишга ҳечам қодир эмас, Биз уни сендан тўсиб қўямиз.