Психогенетика нима эканини билмайдиган жоҳил фанатиклар бу фанга сакрагани каби СССР вақтида марксчи фанатик жоҳиллар генетика фанига роса сакраган эди... Қуйида шу жоҳиллар ҳужуми ҳақида танишасизлар...

Лисенкоизм - СССРда 1933-1965 йилларда ривожланган, табиий фанлар бўйича илмий рақибларга қарши ғоявий курашнинг совет амалиёти. Ахборотни ирсий узатиш омиллари сифатида генлар тушунчасини инкор этишга асосланган псевдо-илмий қарашлар тизими. Издошлар ирсий омилларнинг узатилишининг генетик концепциясини рад этишди, чунки улар орттирилган хусусиятларнинг мерос бўлишига ишончи комил эдилар.

T.Ж. Лисенко тарафдорларининг ғоялари, тушунчалари ва усуллари тўплами ("Мичурин агробиологияси", "Мичурин биологияси", "Совет ижодий дарвинизми"). Генетиклар гуруҳини таъқиб қилиш ва обрўсизлантириш, классик генетикани инкор етиш (вайсманизм-морганизм) ва СССРда генетик тадқиқотларни вақтинча тақиқлаш (Генетика институти мавжуд бўлган бўлса ҳам) учун сиёсий кампания.

Лисенкоизм ўзининг машҳур номини кампаниянинг рамзига айланган академик Т.Д. Лисенко шарафига олган. Унинг ташкилотчилари партия ва ҳукумат амалдорлари, шунингдек, биология фанлари соҳаси арбоблари (масалан, И. И. Презент ва унинг бошқа издошлари) эди.

Мажозий маънода, лисенкоизм (нео-лисенкоизм) атамаси олимларни "сиёсий нотўғри" илмий қарашлари учун ҳар қандай маъмурий таъқиб қилиш учун қўлланиши мумкин.

1928 йилда илгари номаълум бўлган агроном Трофим Денисович Лисенко янги қишлоқ хўжалиги технологияси - яровизация ёки бошқача айтганда vernalization (баҳорда экишдан олдин бошоқли уруғларни олдиндан совутишдан фойдаланиш) кашф этилганини эълон қилди. Буғдой уруғини совуқ ва намлик билан даволаш баҳорда экилганда тезроқ ҳосил олиш имконини берди. Ҳозирги вақтда ўсимликчиликда вернализация усули қўлланилади, бу наслчилик камералари, фитотронлар ва иссиқхоналарда ўсимликларнинг қўшимча авлодларини олиш, шунингдек, дунёнинг турли минтақаларидан келган ўсимликларнинг гуллаш даврини бирлаштириш имконини беради. Бу мақомда уни Н.И.Вавилов ва бошқа СССР ва бошқа мамлакатлар олимлари қўллаб-қувватладилар. Дж. Б. С. Холдейн 1940 йилда «Science & Society: A Journal of Marxist Thought and Analysis  (англ.) рус.» журналида чоп этилган "Лисенко ва генетика" мақоласида яровизация (вернализация) техникасининг "катта қийматини" таъкидлаб, у " нафақат Совет Иттифоқида, балки бутун цивилизациялашган дунёда етарли даражада исботланган" деб таъкидлади.

Фаол газета кампанияси бошланди, унда деҳқон боласи Трофим Лисенко халқ орасидан даҳо, инқилобий кашфиёт қилган туғма талант соҳиби сифатида тақдим этилди. Мичурин ғояларини нотўғри экстраполяция қилиб, Лисенко ўз ғояларини илгари суриш учун унинг нуфузи ва долзарб сиёсий тилдан фойдаланган. Лисенко усулни экспериментал тасдиқлашдан олдин жорий этишни талаб қилди ва энг қисқа вақт ичида ютуқ натижаларини ваъда қилди, уни Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги бошлиғи Я.A.Яковлев қўллаб-қувватлади. Лисенко машҳур ва нуфузли бўлди.

1929 йил 15 январда Лисенко (Д. A. Долгушин билан биргаликда) 10-16 январ кунлари Ленинградда бўлиб ўтган Генетика, селекция, уруғчилик ва чорвачилик бўйича Бутуниттифоқ конгрессида сўзга чиқди ва у ерда кузги экинларни баҳорда экиш усулини таклиф қилди.

Н.A.Максимов ҳам шундай маъруза қилди. Максимов "ҳар бир донни маълум шароитларда баҳорги донга айлантириш мумкин" деб ҳисоблаган ва шу билан бирга "бу тажрибаларни далаларга ўтказиш мумкин эмас" деб таъкидлаган.

1929 йил 21 июлда "Правда" газетасида Лисенконинг отаси хўжалигида вернализацияланган уруғлар билан муваффақиятли экиш кўрсатилган мақола пайдо бўлди.

1929 йил сентябр ойида Лисенконинг иши СССР Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги (Наркомзем) томонидан қўллаб-қувватланди. Халқ комиссари А.Г.Шлихтер Лисенконинг иши гармселли йилларда ҳосилни сақлаб қолишга ёрдам беради, шунингдек, 1927 ва 1928 йилларда содир бўлган қаттиқ қишда кузги экинларни музлашдан ҳимоя қилади, деб ҳисобларди. Лисенконинг ишини профессорлар В.В.Таланов, Н.A.Максимов, В.E.Писарев ҳам қўллаб-қувватлаган.

1929 йил 19 ноябрда "Сельскохозяйственная газета"да "Кузги экинлар вернализацияси - ҳосил учун курашда янги ғалаба" мақолалари тўпламида профессор Н.A.Максимовнинг материали эълон қилинди, унда Лисенконинг ишлари таҳлил қилинди. Унда Лисенконинг вернализация масаласи ва ишлаб чиқилган усулнинг мумкин бўлган истиқболлари бўйича илмий фаолиятини ёритган. Максимов Лисенко томонидан қилинган кашфиётлар узоқ вақтдан бери дунёга маълум бўлганини ва олинган натижалар кузги экинларнинг табиатини билиш масаласида янги истиқболларни очиб беришини таъкидлади. Максимов Лисенконинг асосий хизматини назарий фан ютуқларини амалиётда қўллаш деб ҳисоблади:

«Лисенконинг асосий хизмати, менимча, у назарий фан ютуқларини амалий ҳаётда бевосита қўллай олди. Гасснер ҳам, биз ҳам агроном эмас, физиолог бўлиб, лаборатория тажрибаларидан нарига ўтмаганмиз. Совуқ ундириш бизга уни дала деҳқончилигида тўғридан-тўғри қўллаш учун жуда оддий усул бўлиб туюлди... Лисенко уруғларга дастлабки ишлов беришни ниҳоятда соддалаштирди, уни шу қадар соддалаштирдики, ҳатто оддий деҳқон хўжалиги учун ҳам фойдаланиш мумкин бўлди. Ва буни, албатта, катта ютуқ деб тан олмасдан бўлмайди» — Н. А. Максимов, 1929 й.

Вернализация тажрибаларини баҳолар экан, Максимов "ҳозирда баъзи тез қизиқиб кетадиган одамлар гуруҳи томонидан уларга қўйилган ҳаддан ташқари умидлар кейинчалик ушбу муҳим экспериментлар натижаларини эҳтиёткорлик билан ишбилармонлик билан баҳолашга халақит бермаслигини" истайди.

Худди шу 1929 йилда Лисенко Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги коллегиясида нутқ сўзлади, у ерда унинг озиқ-овқат муаммосини ҳал қилишдаги ҳиссаси Халқ комиссари Яковлев томонидан юқори баҳоланди ва вернализация расман тасдиқланди.

1931 йил июнь ойида СССР Қишлоқ хўжалиги Халқ Комиссарлиги директива қабул қилди, бу ҳақида Лисенко кейинчалик шундай деб ёзган эди: "1932 йилда ёзги буғдойни синов-хўжалик экиш учун режалаштирилган топшириқ: Иттифоқ Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги линияси бўйлаб - 10 000 гектар, Украина ССР Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги бўйлаб - 100 000 гектар".

1931 йил 9 июлда СССР Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги кенгаши Лисенконинг лабораториясига илмий тадқиқотлар учун ҳар йили 150 минг рубл миқдорида тўловлар тақдим этди. Шунингдек, Лисенко таҳрири остида «Бюллетень яровизации» журналини нашр этишга қарор қилинди. 1932-1933 йилларда ушбу журналда у 9 та мақола (биттаси - Долгушин билан биргаликда) нашр этди. Бюллетенда колхозлардан олинган маълумотлар жадваллари, картошка, дон ва бошқа экинларни экиш бўйича кўрсатмалар нашр этилган. Журнал Бутун Украина қишлоқ хўжалиги фанлари академиясининг Украина селекция институти номидан украин ва рус тилларида нашр этилган ва Украина ССР Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлигига бўйсунган.

1931 йил 13 сентябрда Қишлоқ хўжалиги халқ комиссарлиги коллегиясидаги маърузасида Лисенко нафақат буғдойга совуқ билан таъсир кўрсатишни, балки бунинг учун энг тўғри келадиган навни топишни таклиф қилиб, баҳорги экишда кузги дон экинларининг ҳосил беришидан вернализация мавзусини кенгайтирди. Бундан ташқари, Лисенко ўсиш ва ривожланиш жараёнлари ўртасидаги фарқ ҳақида гапириб, Одессада экилган Озарбайжон буғдойининг ҳосилдорлигини 40 фоизга оширишга муваффақ бўлганини таъкидлади. Бу ерда у "генетиксиз ва селекциясиз вернализация бўлмаслиги керак" деб таъкидлади.

1931 йил октябрь ойида селекция бўйича Бутун Украина Конгресси Лисенконинг маърузасини гулдурос қарсаклар билан кутиб олди.

1931 йил октябрь ойининг охири - ноябрь ойининг бошларида Москвада қурғоқчиликка қарши кураш бўйича Бутуниттифоқ конференциясида Молотов ва Калинин, йирик олимлар (Таланов, Кулешов, Максимов, Константинов, Дроздов) билан бир қаторда Лисенко ҳам сўзга чиқди. "Правда" газетасининг 1931 йил 30 октябрдаги сонида "Ер халқ комиссари ўртоқ Яковлевнинг таклифига биноан.... конференцияда комиссия белгиланди..., ўртоқ Яковлев, айниқса, агроном Лисенко ишининг муҳимлигини таъкидлади".

"Известия" газетасининг 1931 йил 29 октябрдаги сонида Яковлев Лисенко усулини оммавий (юз минглаб гектар) қўллашни талаб қилгани ва "Ўртоқ Лисенконинг ўзи ҳали ўз ишининг аҳамиятини етарли даражада билмайди ва унинг аҳамияти жуда катта" деб ҳисобларди.

1931 йилда қурғоқчиликка қарши кураш бўйича конференциядан сўнг СССР ҳукумати Лисенкони "Вернализациядаги фаолияти учун" Меҳнат Қизил Байроғи ордени билан тақдирлади.

30-йилларнинг биринчи ярмида Лисенконинг тадқиқотлари Н.A.Максимов ва Н.И.Вавилов каби таниқли олимлар томонидан қўллаб-қувватланди. Олимлар Лисенконинг асосий хизматини ўсимликчиликда фаол қўлланилиши мумкин бўлган вернализация усули деб ҳисоблашди. Лисенконинг позицияси билан биринчи келишмовчиликлар Лисенко вернализацияни мамлакат ҳосилини кўпайтиришнинг ишончли усули сифатида тарғиб қила бошлаганида пайдо бўлди. Сталин ҳам Лисенкони фаол қўллаб-қувватлади, шу жумладан унинг назарияси қоидалари ҳукмрон партия мафкурасига мос келиши сабабли.



Лисенкоизмнинг бошланиши



1933-1934 йилларда Лисенко биология фанлари доктори Исай Презент билан биргаликда генетикага ҳужум бошлади. Лисенко Ламаркнинг орттирилган хусусиятларни мерос қилиб олиш назариясига ишонган ва ўзини И.В.Мичуриннинг издоши деб ҳисоблаган. Жорес Медведевнинг сўзларига кўра, Сталиннинг ўзи узоқ вақтдан бери ламаркист бўлган.

1938 йилда Лисенко ўринбосарликка туширилган Н.И.Вавилов ўрнига Бутунроссия қишлоқ хўжалиги фанлари академиясининг президенти бўлди. Классик генетика оммавий равишда "фашистик илм" деб аталиб, генетик олимларга нисбатан сиёсий таъқиблар бошланди. 1930-йилларнинг охирида ҳибсга олишлар ва ҳатто қатл қилишлар бошланди. Николай Вавилов 1940 йил 6 августда Совет Иттифоқига қарши фаолиятда гумонланиб ҳибсга олинди, ўлимга ҳукм қилинди (кейинчалик лагерларда 15 йилга алмаштирилди) ва 1943 йилда қамоқда вафот этди. Бошқа олимлар ҳам лагерларга равона бўлди, баъзилари отиб ташланди (масалан, С.Г.Левит, И.И. Агол). Кўпчилик таъқиблардан қўрқиб, фаолият соҳасини ўзгартирди ёки илм-фанга қарши кампанияга қўшилди.

Ўша пайтда олимларнинг ахлоқий меъёрлардан четга чиқишининг энг кенг тарқалган шакли ўзларининг илмий қарашларини оғзаки ёки ёзма равишда рад этиш ва шу билан бирга сохта фан эканлиги уларга аён бўлган "Мичурин биологияси" нинг догмаларини тан олиш эди.

Баъзилар бу билан чекланиб қолмади ва ўз позицияларини мустаҳкамлаш ёки мартабасини кўтариш мақсадида ўртоқлари ва устозларини Мичуринга қарши иллатларда айблаб, фош қилдилар. Бошқалар эса, ўзларининг илмий рақибларини нафақат изоляцияга, балки жисмоний ҳалокатга олиб келиши мумкинлигини билган ҳолда, сиёсий қоралашлар ёзиб, бундан ҳам баттар бўлишди. Бу ҳолат илмий ёшларни бузди ва бу билан келажак учун ахлоқсиз пойдевор яратди.

Шунга қарамай, кўпчилик генетик тадқиқотлар билан шуғулланишни давом эттириб, репрессиядан қочишга муваффақ бўлди. С.С. Четвериков 1929 йилда ҳибсга олинди ва 5 йилга Свердловскка сургун қилинди, кейин Москва, Ленинград ва бошқа бир қанча марказий шаҳарларда яшаши тақиқланди; В.П.Эфроимсон икки марта узоқ муддатга ҳукм қилинган ва жазони қамоқхоналар ва лагерларда ўтаган.

Лисенкочилар ўзларини "генетика" тарафдорлари деб эълон қилишди, аммо бу атама остида улар фақат ўзларининг "Мичурин усули" ни тушундилар, классик генетика эса "Вейсманизм-Морганизм" деб аталди. Совет Иттифоқидан ташқаридаги олимлар танқидий муносабатда бўлишди: британиялик биолог С.K.Харланд Лисенко "ўсимликлар генетикаси ва физиологиясининг элементар тамойилларидан мутлақо бехабар"лигидан шикоят қилди (Bertram Wolfe, 2017). Чет элликларнинг танқиди Ғарб "буржуа" олимларига салбий муносабатда бўлган ва уларни империалистик золимларнинг қуроли сифатида қоралаган Лисенкога ёқмади. У, айниқса, замонавий генетика асоси бўлган мева майда пашшаларини ўрганиш бўйича Америка амалиётига салбий муносабатда бўлди. У бундай генетикларни "пашшаларни севувчилар ва одамларни ёмон кўрадиганлар" деб атаган.

1945 йилдан кейин, қатағоннинг оғир оқибатларига қарамай, СССРда генетика ривожланишда давом этди ва халқаро алоқалардан (А.Р.Жебрак, Н.Н.Дубинин) фойдаланган ҳолда "Мичурин биологияси" га қарши ҳужумга ўтди:

«Совет илмий жамияти сиёсатчиларнинг шунчаки пассив қуроли эмас эди. Илмий доирадаги турли гуруҳлар давлат ташқи сиёсатининг ҳар бир босқичидан фаол фойдаланиб, партия аппарати орқали ўз мақсадларига эришишга ҳаракат қилдилар. 1945-1946 йилларда илмий ҳамкорликнинг энг юқори чўққисида совет генетик олимлари Т.Д.Лисенконинг институционал позицияларига ҳужумларини қўллаб-қувватлаш ва совет генетикасини мустаҳкамлаш учун Ғарбда "иккинчи фронт" ташкил қилиш учун халқаро алоқаларидан моҳирона фойдаланганлар» - Кременцов, Н. Л. («Американская помощь» в советской генетике, 1945—1947)

Вазият 1946 йил охирида ўзгара бошлади. Шу йилнинг сўнгги ҳафтасида Лисенконинг Сталин идорасида бўлганлиги биринчи марта қайд этилган (26 ва 30 декабр), у билан бир вақтда Хрушчев ва Берия ҳам ўша ерда бўлган. Кейинги ташриф ВАСХНИЛ нинг август сессиясидан олдин, 1948 йил 27 июлда қайд этилган. Берия, Маленков, Микоян, Булганин, Каганович иштирок етган. Охирги ташриф сессиядан кўп ўтмай, 31 августда бўлиб ўтган, унда Берия, Маленков, Молотов, Булганин, Кагановичлар қатнашган.



1948 йил воқеалари ва уларнинг оқибатлари



Бутуниттифоқ Коммунистик партияси мафкурачилари биологларни "вайсманчилар-морганистлар" ва "мичуринчилар"га бўлишди. 1948 йил июль ойида академик Т.Д.Лисенко Сталинга ўз маърузаси матнини юборди, унда у "буржуа" (генетика) ва "пролетар" ("Мичурин биологияси") фанларини қарама-қарши қўйди. Сталин Лисенконинг маърузасини умуман олганда қўллаб-қувватлади, чунки у ўзи ҳам оммани коммунистик тарбиялаш тўғрисида Ламаркча қарашларга эга эди, лекин Лисенконинг маърузаси четида "пролетар фани" ҳақида масхара қилувчи қайдларни қолдирган. 1948 йил 27 июлда ВАСХНИЛ сессияси очилишидан бир неча кун олдин Сталин (Сиёсий бюронинг бошқа аъзолари иштирокида) ва Т.Д.Лисенко ўртасида икки соатлик учрашув бўлиб ўтди.

1948 йил августида бўлиб ўтган ВАСХНИЛ сессиясида хамонавий генетика тор-мор қилинди. Сессияда Лисенко маъруза қилди (фанни «буржуа/пролетар» эмас, балки «материалистик/идеалистик» турларга бўлиш) ва маъруза ЦК ВКП (б) томонидан маъқулланганини айтди. Сессияда сўзга чиқиш стенограммасидан кўриниб турибдики, амалда «мичуринчилар»га ягона мухолиф генетик ва уруш қатнашчиси И. А. Рапопорт бўлди, у мажлисга бошқа бир шахснинг таклифи билан, жанговар орден-медаллари билан келган (стенографик ҳисоботда унинг И.Презентга қарши сўзга чиқиши Рапопортнинг «безорилик қилиғи» сифатида кўрсатилган). «Вейсманизм-морганизм» расман идеалистик нараия, яъни сохта фан деб эълон қилинди.

1948 йил август ойининг охирида СССРда табиий фанлар ва таълимда катта "кадрлар тозалаши" бошланди. Генетикачиларни таъқиб қилишнинг асосий мафкурачиси Исаак Израилевич Презент бир вақтнинг ўзида Москва ва Ленинград университетларининг биология факультетлари декани этиб тайинланди. 100 дан ортиқ генетиклар ишдан бўшатилди, баъзилари партиядан ҳайдалди, шу жумладан И. A. Рапопорт ҳам. Д. A. Сабинин 1951 йилда ўз жонига қасд қилди. СССРдаги барча замонавий генетик тадқиқотлар амалда тўхтатилди.

1948 йил 26 августда СССР Фанлар академиясининг Президиуми "СССР Фанлар академиясида ишлаётган биологлар ва барча табиатшуносларни ўз ишларини тубдан қайта қуриш ва фандаги идеалистик, реакцион таълимотларга, бегона сохта илм-фанга хиёнат ва хизматкорликка қарши курашда етакчи ўринни эгаллашга мажбур қилди".

1948 йил ноябрь ойида геология масалаларига бағишланган илмий сессия бўлиб ўтди. Лисенкоизм асосан палеонтология ва биостратиграфия билан боғлиқ масалаларга таъсир кўрсатди; геологиянинг барча соҳаларида кўплаб хорижий назариялар танқид қилинди.

Академик А. Л. Яншин Т. Д. Лисенконинг 1951 йил 18 декабрда МОИПда сўзга чиқишини эслайди: «Мен бу нутқни ва Лисенконинг улар насл етиштириш учун турли шароитлар таъсирида бир-бирига айланадиган қутб ва жигарранг айиқлар, какку ва қораялоқлар ҳақидаги барча ҳикояларини эслайман,. Улар сохта олимни индамай тинглашди, ҳеч ким уни танқид қилмади».

1951 йилда Т.Д. Лисенко яна бир мафкуравий биолог О. B. Лепешинскаяни фаол қўллаб-қувватлади: "У ески турнинг танасида янги турнинг рудиментларининг пайдо бўлиш жараёнини тушуниш учун О. B. Лепешинская таълимотининг муҳимлигини таъкидлади".

Сталин шахсиятига сиғиниш билан курашаётганига қарамай, Хрушчев ҳам худди ўша Сталин каби Лисенкони "халқ одами" сифатидаги харизмаси туфайли қадрлашда давом этди. "Халқ академиги"нинг "шохли буғдой"дан улкан ҳосил олиш ҳақидаги ваъдаларини амалга ошириш умидида у Т. Лисенко ва унинг асосий мафкурачиси И. Презентнинг фаолиятини қўллаб-қувватлади.

Лисенконинг тажрибалари натижасида юқори мартабалар ва тегишли маошлар олган "илм-фан мафкурачилари" нинг фаол қўллаб-қувватлаши билан Совет иқтисодиётига катта зарар етказилди (масалан, унинг ташаббуси билан наслли қорамол зотлари наслдор бўлмаганлар билан чатиштирилди).

Лисенкони расмий қўллаб-қувватлашига қарамай, унинг нуқтаи назаридан бошқача қарашларни айтиш мумкин бўлди. РСФСР Олий ва ўрта махсус таълим вазири В.Н.Столетовнинг ташаббуси билан Лисенконинг издошлари ва унинг рақиблари ўртасида мунозара бошланди, натижада Лисенконинг рақиблари биологик матбуотда тезда қўллаб-қувватланди.



СССРда "Лисенкоизм" даврининг барҳам топиши



Вавилов (вафотидан кейин) ва бошқа генетик олимларнинг реабилитация қилингани ва генетика бўйича нашрлар сонининг босқичма-босқич кўпайишига қарамай, академик Т.Д.Лисенкони танқид қилиш тақиқи 1960-йилларнинг бошларигача сақланиб қолди. 1964 йилда В.П.Эфроимсоннинг "Тиббий генетикага кириш" китоби (1949 йилда иккинчи марта ҳибсга олинган ва Сталиннинг ўлимидан кейин озод қилинган) нашр этилган.

Ўзларининг ёпиқ институтларида радиация генетикаси лабораторияларини яратган ядро физиклари туфайли генетика аста-секин тиклана бошлади. Генетика тадқиқотларининг тўлиқ тикланиши фақат 1964 йил октябр ойида Н.С. Хрушчев олиб ташланганидан кейин содир бўлди.

КПСС Марказий Комитетининг 1965 йил мартдаги "СССР қишлоқ хўжалигини янада ривожлантириш бўйича кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирлар тўғрисида"ги масалани кўриб чиққан Пленуми бурилиш нуқтаси бўлди. Кейин Бутунроссия қишлоқ хўжалиги фанлари академияси ва СССР Фанлар академиясининг комиссияларидан Т.Д.Лисенконинг иши илмий қонунбузарликлар билан амалга оширилганлиги ва ишончсизлиги ҳақида расмий хулоса олинди. Лисенко раҳбарлик лавозимидан четлаштирилди.

Лисенко 1976 йилда вафотигача классик генетиканинг мухолифи бўлиб қолган, деб ҳисобланади.



Лисенкочиларнинг сўзлари

СССР АМН академиги Лепешинская О. Б.:

«Диалектик материализмнинг ўзаро боғлиқлик ва бир-бирини асослаш, табиатнинг узлуксиз ҳаракати ва ўзгариши, бу ерда нимадир доимо пайдо бўлиши ва ривожланиши, нимадир эскириши ва йўқ қилиниши ҳақида таълимоти Мичурин ва Лисенкони мафкуравий қуроллантирди ва уларга метафизиклар ва идеалистлар, Вейсманн, Мендель ва Морган издошларига қарши курашда ғолиб чиқиш имкониятини берди».

«Расмий генетика тамойилларини ҳимоя қиладиган одамлар Лениннинг "инсон ҳақидаги билим ... тўғри чизиқ эмас, балки бир қатор доиралар, спираллар қаторига чексиз яқинлашадиган эгри чизиқ" деган ажойиб кўрсатмасини тушуна олмайдилар. Ушбу эгри чизиқдаги ҳар қандай бўлак, парчалар мустақил, бутун, тўғри чизиққа айлантирилиши мумкин (бир томонлама ўзгартирилади), бу (агар дарахтлар ортидан ўрмонни кўрмасангиз) кейин ботқоқликка, клерикализмга олиб келади. ..."» — Ленинизм — мощная основа революционной науки

СССР АМН мухбир-аъзоси П. В. Макаров:

«Хромосомалардаги генлар мажмуи, вейсманчи-морганчиларнинг фикрича, организмнинг барча хусусиятларини, унинг ташқи кўринишини, хатти-ҳаракатини, характерини ва ҳоказоларни белгилайди. Генлар ҳаётнинг бошиданоқ мавжуд бўлиб, улар ўзгармас ва билиб бўлмайдиган ва фақат вақт ўтиши билан йўқолган бўлиши мумкин. Морганчилар "ген бойлик" ёки генофондни исроф қилиш туфайли тирикларнинг яқин ўлими муқаррар эканлигини башорат қилади. Уларнинг фикрига кўра, ҳар қандай организмнинг, шу жумладан одамларнинг барча хусусиятлари, тухум тирик мавжудот билан бирлашганда, яъни уруғланиш пайтида ота-онасидан оладиган генлар томонидан муқаррар равишда, тақдирий тарзда олдиндан белгиланади. Зарарли генлар тарқалишининг олдини олиш учун "паст" ирсиятга эга бўлган одамларни насл бериш имкониятидан маҳрум қилиб, никоҳларни тартибга солиш керак. Қишлоқ хўжалиги амалиётида, ҳайвонларнинг янги зотларини ва ўсимликларнинг янги навларини кўпайтиришда тўлиқ муваффақияцизликка учраган вейсманчи-морганчилар ўз бошлиқларининг рухсати билан энг ифлос, реакцион ролни бажариб, одамни кўпайтириш билан фаол шуғулланадилар. Улар империалистларнинг ирқчилик уйдирмалари учун назарий "асос" бўлиб, халқларни қириб ташлаш, мустамлака зулми ва меҳнаткашларни ақл бовар қилмайдиган даражада эксплуатация қилиш сиёсатини оқлашга интилади. Вейсманси-морганчилар одамларнинг хўжайинлар ирқи ва қуллар ирқига бўлинишини асослайдилар. Биринчиси ўзларида тўлиқ ҳуқуқли генларни жамлаган, кейингиси иккинчи даражали ва табиатан абадий эксплуатация қилишга маҳкум. Морганчилар ўзларининг "илми" илгари маълум бўлмаганидан афсусдалар; ўшанда эркинлик, инсон мавжудлиги, социализм каби эксплуататорлар учун жуда оғриқли хусусиятлардан маҳрум бўлган одамлар зотини тезда кўпайтириш мумкин бўларди».

Манбалар асосида Абу Муслим тайёрлади