Ширин ичимликлар истеъмоли болалар орасида хавфли суръатларда ўсиб бормоқда

Олимлар газировка ва энергетик ичимликлар истеъмолини чеклаш бўйича комплекс чоралар кўришга чақирмоқда.

Балалар деярли дунёнинг ҳар бир жойида газировка ва бошқа ширин ичимликларни аввалгига қараганда кўпроқ истеъмол қилмоқда; шунга мувофиқ, болалар озиқланишда муаммолар пайдо бўлмоқда. Бу 30 йил давомида 185 мамлакатни қамраб олган тадқиқотнинг натижалари.

2018 йилда болалар ўртача ҳафтанинг 3,6 порция шакарли ичимлик истеъмол қилган, бу 1990 йилга нисбатан 22,9% кўп. Бунда катталар орасида истеъмол ўсиши анча пастроқ бўлди. Тадқиқот, натижалари BMJ журналида чоп этилган, АҚШ, Греция, Канада ва Мексика олимлари томонидан ўтказилган.

Истеъмолнинг ўсиши билан бирга, ёшлар орасида бўш вазн кўрсаткичи ҳам ўсиб бормоқда. Ҳозирги кунда бу муаммодан жаҳон бўйлаб тахминан 160 миллион бола ва ўсмирлар жабрланмоқда.

"Биз юзага келган хулосаларимиз дунёнинг деярли барча мамлакатларида хавотирга сабаб бўлиши керак," - деб эътибор қаратмоқда тадқиқотнинг ҳаммуаллифи Дариуш Мозаффариан.

Тадқиқотчилар шуғулланган ичимликлар шакар билан қандланган: бу категорияга газировка, энергетик ва мевали ичимликлар киритилади. Тадқиқотда 100% мевали ва сабзавот соклари, сунъий ширашган, аммо калориясиз ичимликлар, шунингдек, ширин сут, чой ва кофе ҳисобга олинмаган. Тадқиқотчилар аниқ равишда ширин ичимликлар истеъмолининг ўсиши ва вазннинг ортиши ўртасида тўғридан-тўғри боғланишни тасдиқлайдилар, бу эса ўзи билан бир қанча соғлиқ муаммоларини олиб келади.

Аввалги тадқиқотлар кўрсатганидек, ширин ичимликлар ёшлар орасида оғир вазннинг ортиши билан боғлиқ бўлиб, бу эса катта ёшда диабет, юрак касалликлари ва баъзи турдаги рак каби соғлиқ муаммоларига олиб келади.

"Бу одамлар соғлиғи учун жуда катта хавф, на фақат болалик даврида, балки узоқ муддатли перспективаларда ҳам, ва жамият учун жуда катта нарх," - деди Euronews Health га Бертольд Колецко, Мюнхен Людвиг Максимилиан университети педиатрия профессори ва Европа педиатрия академияси президенти (у тадқиқотда иштирок этмаган).

Тадқиқотга кўра, ширин ичимликларни истеъмол қилиш юқори мактаб ёшидаги болалар ва ўсмирлар орасида паст ёшдаги болаларга қараганда юқори бўлган. Дунёнинг кўплаб минтақаларида бу кўрсаткич шаҳарларда ва ота-оналари билим даражаси юқори бўлган болалар орасида ҳам юқори бўлган, ҳатто юқори даромадли мамлакатларда муҳим фарқлар кузатилмаган.

Колецконинг таъкидлашича, бундан келиб чиқадиган хавф, паст даромадли мамлакатларда шаҳар аҳолиси ва юқори билимга эга инсонлар кўпроқ пулга эга бўлгани билан боғлиқ, шунинг учун улар кўпроқ ширин ичимликларни танлашади, бундай ҳолат юқори даромадли мамлакатларда бутунлай тескари.

Маҳаллий фарқлар

Лотин Америкаси, Кариб давлатлари, Ортатеррорий ва Шимолий Африкада бундай ичимликлар истеъмоли жуда юқори (7,3 дан 9,1 порциягача ҳафтасида). Шу билан бирга, Лотин Америкасида 2018 йилда ширин ичимликлар истеъмоли 1990 йилга нисбатан камроқ бўлган.

1990-йилларда ва 2000-йилларнинг бошида Лотин Америкаси ва Кариб давлатларида бу кўрсаткич пасайган, сўнгра яна ўсиб боради. Тадқиқотчиларнинг фикрича, бу ўзгаришлар минтақадаги иқтисодий тенденциялар ва соғлом овқатланишни рағбатлантириш кампаниялари таъсири билан боғлиқ, шунингдек, кейинги 30 йил ичида ширин ичимликлар истеъмолини чеклаш учун саноат томонидан лоббилик қилиш.

"Лотин Америкаси ва бошқа ривожланишдаги иқтисодлар минтақасида трансмиллий корпорацияларнинг таъсири, ёшларга йўналтирилган маркетинг стратегиялари кучли. У ерда ширин ичимликларни истеъмолини чеклаш учун регулятив чоралар жуда заиф ёки умуман йўқ," - деб таъкидладилар тадқиқотчилар.

АҚШда 2010-йиллар ўртасида ширин ичимликларнинг савдосини чеклаш ёки уларнинг белгиларида соғлиқ учун хавф ҳақида огоҳлантиришларни киритиш бўйича бир неча ташаббуслар бўлган.

Кўпинча даромади юқори минтақалар — Ғарб Европаси ва Шимолий Америкада ҳам 2005 йилдан 2018 йилгача истеъмол миқдори пасайган — 1990 йилдан 2005 йилгача бўлган даврда кескин ўсишдан сўнг. Бу эса, албатта, узоқ муддатли тарзда оддийлар учун оғир вазн ва камтар ширин альтернатив маҳсулотларнинг пайдо бўлиши билан боғлиқ.

Шакарадан жанубдаги Африка давлатларида тадқиқот даврида шакарли ичимликлар истеъмоли 106%га ўсиб, 2018 йилда ўртача 4,2 порцияга етади. Тадқиқотчиларнинг фикрича, бу ширин ичимликларнинг минтақадаги муаммо эканини кўрсатади.

2018 йилда 25 та бола аҳолиси кўп мамлакатлар орасида Мексикада (10,1 порция ҳафтасида) ширин ичимликларнинг энг юқори истеъмоли қайд этилган, ундан кейин Уганда (6,9 порция), Покистон (6,4), АҚШ (6,2 порция).

Шу билан бирга, Ҳиндистон ва Бангладешда энг паст даража қайд этилган: ҳар бири 0,3 порция ҳафтасида.

Сиэтл (АҚШ) 2018 йилда ширин газировкага солиқ жорий қилди, бу болалар соғлиғини яхшилаш умидида бўлди. Эътирозчилар кичик бизнесга ва камбағалларга зарар етиши ҳақида гапирдилар.

Дунёнинг кўплаб мамлакатларида болалар ҳар куни шакарли ичимликлар истеъмол қилмоқда. 185 та таҳлил қилинган мамлакатнинг 56 тасида болалар ҳафтасида ўртача ҳафтада етти порциядан кам истеъмол қилмаган. Дунёнинг умумий миқёсида, ҳар куни 238 миллион бола ва ўсмир ширин ичимликларни истеъмол қилмоқда, бу 10,4% ни ташкил этади.

Ҳар куни 238 миллион бола ширин газировка истеъмол қилмоқда — 10,4%

Олдинги маълумотлар "бола кезида ширин ичимликлар истеъмолини ўзгартириш учун аниқ таълим ва сиёсий чораларни кўриш зарурлигини" таъкидлайди, - дейди Вашингтон университетидан тадқиқотнинг ҳаммуаллифи Лаура Лара-Кастор.

Олимларнинг фикрича, бундай чоралар ширин ичимликларга солиқлар белгилаш ва маркетингни бошқариш, шунингдек, болаларнинг бундай маҳсулотларга киришини чеклаш бўйича мактаб дастурларини ўз ичига олиши мумкин.

"Биз кузатган истеъмол ва тенденциялар одамлар соғлиғи учун жиддий хатарни келтириб чиқаради. Биз бу муаммони ҳал қилишимиз ва мажбурият олишимиз керак, соғлом аҳоли келажаги учун," - деди Дариуш Мозаффариан.