Сурияда диктатуранинг қулаши ва эркинликка интилишнинг ўзига хос намунаси сифатида муҳим аҳамиятга эга. Масалани бир неча нуқтаи назардан таҳлил қилиш мумкин:
Биринчи жиҳат: Диктатуранинг жиноятлари
Башар Асад режими ўз аҳолисига қарши ўта шафқатсиз ҳаракатлар содир этган. Бу жиноятларга қуйидагилар киради:
- Оммавий ўлдиришлар ва шаҳарларни бомбардимон қилиш;
- Кимёвий қуроллардан фойдаланиш;
- Одамларни қийноққа солиш ва ҳеч қандай судсиз қатл қилиш;
- Беморлар ва шифокорлар билан бирга шифохоналарни йўқ қилиш;
- Сунъий очлик ва гуманитар инқирозларни келтириб чиқариш.
Бу ҳаракатлар нафақат юз минглаб одамларнинг ўлимига, балки миллионлаб одамларнинг қочқинга айланишига сабаб бўлди. Диктатуранинг бу даражадаги золимлиги ва зўравонлиги билан таққосланадиган қандай ёмон ҳолат бўлиши мумкин?
Иккинчи жиҳат: Диктатура ва эркинлик ўртасидаги зиддият
Ҳар қандай диктатуранинг асосида халқни ўзини бошқара олмасликда айблаш ғояси ётади. Уларга кўра, одамлар болалардек ночор ва ўз мустақил ҳаётини ташкил эта олмайди. Шунинг учун "озодликдан кўра диктатура афзал", деган ғоя илгари сурилади (Сарой муллалар ҳам одамларни ухлатиш учун "Алла" айтади). Аммо диктаторни ағдаришга интилган халқ ўзини етилган, масъулиятли субъект сифатида намоён қилади.
Эркинлик имкониятига эришган одамлар қуйидагича натижага келиши мумкин:
- Улар муваффақиятга эришиши мумкин: билим, ҳамжиҳатлик, сабр, инсонийлик ва бағрикенглик асосида.
- Ёки улар муваффақиятсизликка учраши мумкин: етарли билим ва тажриба етишмаслиги ёки зиддиятлар сабабли.
Аммо қандай бўлмасин, эркинликка уриниш кафолатланган қулликдан афзалдир.
Учинчи жиҳат: Ҳар бир диктатуранинг қулаши умидни кучайтиради
Германия Гитлердан кейин демократик давлатга айланди, Италия Муссолинидан кейин ўзини тиклади, Франко Испанияси эркинликка эришди. Совет Иттифоқи Сталиндан кейин "эркинликни ёзиши" даврини бошдан кечирди. Жанубий Корея ўз диктаторларини енгиб ўтиб, ривожланган давлатга айланди.
Диктатура ҳеч қачон умид бермайди, эркинлик эса ҳар доим имкониятни тақдим этади. Эркинлик йўли қийин, муваффақият кафолати йўқ, аммо ҳар бир қадам умид нурига йўл очади. Шу боис ҳар қандай диктатуранинг қулаши инсонларга янгидан-яangi имкониятлар эшигини очади.
Абу Муслим
