Шайх Салоҳ Абдулфаттоҳ ал-Халидий ўзининг "замонавий фиръавнлар" ҳақидаги фикрлари ва араб диктатураларига муносабатида бир нечта муҳим масалаларга эътибор қаратади. Унинг қарашлари шундай:
Фиръавнчиликнинг моҳияти
Шайх Салоҳ Фиръавнни на фақат муайян шахс, балки барча даврлардаги золим раҳбарларнинг рамзи сифатида кўради. Қуръонда Фиръавннинг кибрга тўлган, золим ва ўзини худолик даражасига кўтарган шахс сифатида тавсифлангани, бугунги диктаторлар учун ҳам таърифга мос келади. Унинг фикрича, фиръавнчилик нафақат шахсий қусур, балки руҳий касалликдир. Золим раҳбарлар бу "касаллик" туфайли халқни эзиб, ўз ҳукмронлигини абадий қилишга интилишади.
Қуръон ва золимлар билан кураш
Шайх Салоҳ Қуръонни золимларга қарши руҳий ва амалий қўлланма сифатида кўради. Қуръонда золимларга қарши чиқиш ва мазлумларга ёрдам беришга чақирувчи кўплаб оятлар мавжуд. Аллоҳ Таоло шундай дейди:
"Албатта золимлар муваффақиятга эришмайди" (Анъом, 135).
Бу золимлар ўз ҳукмронлигини мерос сифатида қабул қилиб, халқнинг ҳақ-ҳуқуқларини поймол қиладилар. Улар ўз амалдаги ёмон ишларини "тартиб ва тинчликни сақлаш" деб баҳолашади, аммо аслида халқнинг адолатга бўлган интилишини йўқ қилишга ҳаракат қиладилар.
Инқилоб ва халқ ҳаракатлари
Шайх Салоҳ араб мамлакатларидаги инқилобларни мазлумларнинг ҳақларини талаб қилиш йўлидаги жиҳод сифатида баҳолайди. Унинг фикрича, золимларга қарши тинч йўллар билан ҳам курашиш мумкин ва бу ҳам жиҳоднинг бир туридир. Ҳалок бўлганлар Аллоҳ наздида шаҳид ҳисобланади. У одамларни золимлар билан "музокара" қилиш таклифини рад этишга чақиради, чунки бундай музокаралар фақат золимларнинг ўз ҳукмронлигини мустаҳкамлашга хизмат қилади.
Ёшлар ва технологиялар роли
Шайх Салоҳ ёшларнинг замонавий технологиялардан фойдаланиб инқилобларни ташкил этишдаги ролини юқори баҳолайди. Уларнинг Facebook, Twitter, YouTube каби платформалар орқали халқни бирлаштириши ва золимларга қарши курашда бу воситалардан самарали фойдаланиши исломий жиҳатдан ҳам вожиб эканлигини таъкидлайди.
Инқилобдан чиқариладиган сабоқлар
Шайх Салоҳнинг фикрича, араб инқилоблари халқнинг сиёсий уйғониши ва ўз ҳақ-ҳуқуқларини англаганини кўрсатади. Умматнинг вазифаси — инқилобларни қўллаб-қувватлаш ва уларни тўғри йўналтиришдир. Унинг таъкидича, ҳақиқат доимо ғалаба қозонади ва Аллоҳ йўлидаги кураш инсониятнинг озодликка эришишини таъминлайди.
Бу фикрлар замонавий сиёсий жараёнларга диний нуқтаи назардан ёндашувнинг намунасидир. Шайх Салоҳ ўз маърузалари ва ёзган асарларида золимларга қарши курашни адолат ва диний масъулият деб билади.
Салоҳ Абдулфаттоҳ ал-Халидий ким?
Салоҳ Абдулфаттоҳ ал-Халидий (1 декабрь 1947 йил – 28 январь 2022 йил) – машҳур ислом олими, Қуръон тафсири ва улумида мутахассис бўлган академик, устоз ва ваъзчи эди. У фаластинлик Женин шаҳрида туғилган ва йўқотилган умматга раҳнамолик қилишга ўзини бағишлади.
Таҳсили ва илмий фаолияти
Салоҳ ал-Халидий илм йўлидаги ҳаракатини 1965 йилда Аҳзари Шарифга ўқишга кириши билан бошлади. У ерда Шариат факультетини тамомлаб, 1970 йилда университетни битирди. 1977 йилда Риёддаги Имом Муҳаммад ибн Сауд ислом университетида магистрлик илмий ишларини ҳимоя қилди. Магистрлик мавзуси "Сайид Қутб ва Қуръонда бадиий тасвирлар"га бағишланган эди. У докторлик диссертациясини 1984 йилда шу университетда ҳимоя қилди. Унинг докторлик мавзуси "Қуръон сояларида – таҳлил ва баҳолаш" деб номланган.
Фаолияти
Салоҳ ал-Халидий Мисрдаги ўқишидан кейин 1970 йилда Иорданияга қайтиб, 1971 йилда Иордания Вақфлар вазирлигида иш бошлади. У ваъзхон сифатида иш бошлаб, тез орада раҳбарлик лавозимларига кўтарилди. Кейинчалик у Исломий фанлар бўйича кафедрада ўқитувчи ва ўқув муассасаларда декан сифатида фаолият кўрсатди. Унинг таълим бериш бўйича тажрибаси 35 йилни ташкил этади.
Асарлари
Салоҳ ал-Халидий ислом илмига ўзининг муҳим асарлари орқали улкан ҳисса қўшди. Унинг энг машҳур асарларидан айримлари қуйидагича:
- "Сайид Қутб: Ҳаёт шаҳиди"
- "Қуръон орқали яҳудий шахсияти: тарих, хусусиятлар ва тақдир"
- "Қуръон ҳикоялари: ҳодисалар таҳлили ва воқеликлар тақдими"
- "Замонавий мусулмон учун асослар"
- "Қуръоний воқеликлар: Фаластин масаласи"
- "Табарий тафсирига кириш: таҳлил ва қиёс".
Вафоти
Салоҳ ал-Халидий 2022 йил 28 январда Аммон шаҳрида COVID-19 вируси сабабли вафот этди. Унинг ҳаёти ва илмий мероси ислом умматига катта илҳом манбаи бўлиб қолди.
Абу Муслим
