Сунъий интеллект (СИ) ва ғарб фалсафаси ўртасидаги боғлиқлик, асосан, инсон ақли, билим, ҳуқуқ, моҳият ва қарор қабул қилиш каби мафкуралар ва тушунчалар орқали намoён бўлади. Бу боғлиқликни қуйидаги жиҳатлардан кўриш мумкин:
1. Инсон ақли ва билим назарияси (Эпистемология)
Ғарб фалсафаси, айникса Арасту, Декарт, Кант, Гегель каби файласуфлар орқали, билимнинг манбаи, унинг ҳақиқийлиги ва инсон ақлининг имкониятларини ўрганиш билан шуғулланган. Сунъий интеллект эса, инсон ақлининг қандай ишлашини моделлаштириш ва унинг воситалари орқали билим олиш ва қарор қабул қилиш имкониятларини яратишга интилади. Шунинг учун, СИ тадқиқотлари кўпинча эпистемология ва ақл назариясига асосланади.
2. Моҳият ва онтология
Ғарб фалсафасида инсоннинг моҳияти, унинг мавжудлиги ва маъноси каби масалалар кенг ёритилган. Сунъий интеллект эса, "машина ақли"нинг моҳияти, унинг мавжудлиги ва инсон билан фарқи каби саволларни кўтаради. Масалан, "Машина тушуна оладими?", "Машина онгига эга бўлиши мумкинми?" каби саволлар онтология ва фалсафанинг асосий мавзулари билан боғлиқ.
3. Этика ва қарор қабул қилиш
Ғарб фалсафасида этика ва ахлоқ назарияси (масалан, Кантнинг "категорик императив"и ёки утилитариализм) инсон ҳаракатларининг морал жиҳатларини таҳлил қилади. Сунъий интеллект эса, автоном транспорт воситалари, тиббиёт ва ҳарбий технологиялар каби соҳаларда этик қарорлар қабул қилишни талаб этади. Бу эса, этик назарияларнинг қандай қўлланилиши мумкинлигини кўрсатади.
4. Инсон ва технология муносабати
Ғарб фалсафасида технологиянинг инсон ҳаётига таъсири ва унинг ижтимоий-фалсафий оқибатлари кенг муҳокама қилинади (масалан, Мартин Хайдеггернинг технологияга бағишланган фикрлари). Сунъий интеллектнинг ривожланиши билан инсоннинг технологияга боғлиқлиги, иш ўринларининг ўзгариши ва инсон эркинлигининг чекланиши каби масалалар кўтарилмокда.
5. Машина ва инсоннинг фарқи
Ғарб фалсафасида инсоннинг ўзига хослиги, онги ва эркин иродаси каби тушунчалар алоҳида ўрганилган. Сунъий интеллект эса, бу тушунчаларнинг машинaларга қандай нисбатда қўлланилиши мумкинлигини кўрсатади. Масалан, "Инсон онгининг моҳияти нима?" ёки "Машина онгига эга бўлиши мумкинми?" каби саволлар фалсафий муҳокамаларнинг марказида туради.
Хулоса қилиб айтганда, сунъий интеллект ва ғарб фалсафаси ўртасидаги боғлиқлик, инсон ақлининг табиати, билим олиш усуллари, этик ва морал қарорлар, инсон ва технология ўртасидаги муносабатлар каби асосий масалалар орқали намoён бўлади. Сунъий интеллектнинг ривожланиши билан бу масалалар янги таҳлил ва ёндашувларни талаб этади.
Абу Муслим
