Кичкина қизчалигида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ота-оналари Омина ва Абдуллоҳнинг уйига қул қиз сифатида келиб қолган Барака доимо уларнинг ёнларида бўлиб, уларга ва ислом ишига бутун ҳаёти давомида садоқатли бўлган.
Хабашистонлик ёш бир қул Маккага сотиш учун олиб келинган. Унга ўхшаш кўплаб ўғил-қизлар, араблар ва араб бўлмаганлар асирга олиниб, шаҳардаги қул бозорига сотилиш учун олиб кетилган.
Уларни оғир ишларни бажаришга мажбурлаган ва уларга нисбатан ўта шафқатсиз муносабатда бўлган шафқатсиз хўжайинлар ёки бекаларнинг қўлига тушиб қолган одамларнинг қисмати даҳшатли эди. Уларнинг айрим кам сонли қисмигагина омад кулиб боқди. Ҳамда улар яхши ва ғамхўр эгаларининг уйларига тушдилар.
Ҳабашистонлик ёш Барака ана шундай омадли одамлардан бири эди. У Абдул Мутталибнинг ўғли сахий ва меҳрибон Абдуллоҳнинг уйига кирди. У унинг уйида ёлғиз хизматкор эди ва у Ваҳбанинг қизи Оминага уйланганда, у ёш хўжайинга ғамхўрлик қила бошлади.
Эр-хотин турмуш қургандан икки ҳафта ўтгач, Бараканинг ўзи айтганидек, Абдуллоҳнинг отаси уларнинг уйига келиб, ўғлига Шомга кетаётган савдогарлар карвонига боришни буюрди. Омина эридан ажралишидан жуда хафа бўлиб: “Қандай оғир ва қайғули! Қандай қилиб эрим мени ташлаб Шомга бориши мумкин, ахир хина излари ҳали ҳам қўлларимдан кетмаган!”
Абдуллоҳ кетгач, эр-хотиннинг хайрлашуви юракни эзар эди. Омина ёмон нарсаларни сезиш ва ҳасратдан ҳушини йўқотди. Эри кетганидан кўп вақт ўтмай Барака шундай деди: "Оминани ҳушсиз ҳолда кўрганимда, “Хоним!” дедим. У инграб юбориб: «Мени ётоққа олиб бор, Барака», деди.
Кейин у давом эттиради: «Омина узоқ вақт касал бўлган ҳолда кўрпа-тўшак қилиб ётди. У қайнотаси Абдул-Мутталиб, олийжаноб ва раҳмдил кишидан бошқа ҳеч кимга қарамасди ҳам, гаплашмасди ҳам. Абдуллоҳнинг кетганидан кейин икки ой ўтгач, кунлардан бир кун Омина мени чақирди – унинг юзлари қувончдан порларди ва деди:
«Эй, Барака! Мен ғалати туш кўрдим» - «Бу қандайдир яхшилик ҳақида эдими, хоним?» - сўрадим мен.
«Қориндан чиқаётган аланга Макка яқинидаги тоғларни, тепаликларни ва водийларни ёритиб туришини кўрдим». – «Сен ўзингни ҳомиладордай ҳис қиляпсанми?» - сўрадим мен.
«Ҳа, Барака», - деди у. «Лекин мен ҳеч қандай оғирлик ёки ноқулайлик ҳис этмаяпман». – «Бу дунёга жуда катта яхшилик қиладиган, Худо марҳамат қилган бола туғилишини англатади», - дедим мен.
Абдуллоҳ сафарда эканлигида, Омина хафа ва ўйчан бўлиб қолди. Барака унинг ёнида қолди, уни тасалли беришга ва хурсанд қилишга ҳаракат қиларди, у билан суҳбатлашарди ва турли воқеаларни айтиб берарди. Абдул Мутталиб келиб, унга бошқа маккаликлар сингари уйидан чиқиб, тоғларга бориши кераклигини айтганда, Омина яна-да хафа бўлди, чунки Яман ҳукмдори Абраха шаҳарга ҳужум қилмоқчи эканлиги маълум бўлди. Омина унга тоғларга боришга ожизлигини айтди, бундан ташқари, унинг ишончи комил эдики, Абраха ҳеч қачон Маккага киролмайди ва Каъбани бузолмайди, чунки у Қодир Аллоҳнинг ҳимоясида эди. Абдул Мутталиб жуда ҳаяжонда эди, лекин Оминанинг юзида қўрқув аломатлари йўқ эди. Каъба зарар кўрмаслигига унинг ишончи оқланди. Жангчи филлари бўлган Абраха қўшинининг илғор бўлинмалари Маккага киришдан олдин мўъжизавий равишда йўқ қилинди.
Барака туну кун Оминанинг ёнида қоларди. Унинг ҳикоя қилишича: «Мен унинг каравоти ёнида ухлардим ва кечалари унинг инграб, эрини чақиришини эшитардим. Унинг инграшлари мени уйғотиб юборарди ва мен уни юпатишга ҳаракат қилардим».
Карвоннинг биринчи қисми Шомдан Маккага қайтиб келди, у ерда келганлар ўз қариндошлари ва дўстлари томонидан қувонч билан кутиб олинди. Барака Абдуллоҳ ҳақида бирон нарса билиш учун Абдул Мутталибнинг уйига яширинча борди, аммо ундан ҳеч қандай хабар йўқ эди. У Оминанинг олдига қайтиб келди, лекин уни хафа қилмаслик учун кўрган ёки эшитган нарсаларини унга айтмади. Охир оқибат, бутун карвон қайтиб келди, лекин Абдуллоҳ улар орасида ҳам йўқ эди.
Кейинчалик Барака яна янгиликлар билиш учун Абдул Мутталибнинг уйига борганида, Абдуллоҳнинг ўлими ҳақида Мадинадан хабар келди. У: «Мен бу хабарни эшитиб қичқириб юбордим. Мен Оминанинг уйига югуриб келганим, унинг уйига ҳеч қачон қайтиб келмайдиган эри, бундай гўзал йигит, Қурайшнинг ғурури ҳақида қайғурганимдан ташқари нима қилганимни эслай олмайман".
«Омина бу даҳшатли хабарни эшитиб, ҳушидан кетди, у ҳаёт билан ўлим ўртасида бўлган пайтда мен унинг ёнида турдим. Ўша пайтда уйда мен ва Оминадан бошқа ҳеч ким йўқ эди. Мен уни овқатлантирардим ва кечаю кундуз унга ғамхўрлик қилардим, токи у бир кечада боласи Муҳаммадни (соллаллоҳу алайҳи васаллам), осмонлар Аллоҳнинг нурига тўлганда дунёга келтиргунча".
Муҳаммад туғилганида Барака уни биринчи бўлиб қўлига олган. Бобоси келиб, уни Каъбага олиб борди ва у ерда бошқа маккаликлар билан унинг туғилган кунини нишонладилар. Барака Оминанинг ёнида қолди ва бир мунча вақт ўтгач Муҳаммадни соғлом чўл муҳитида ўстирган энага Ҳалимага берилди. Беш йилдан кейин болани Маккага қайтаришди. Омина уни муҳаббат билан, Барака эса у айтганидек: "қувонч ва ҳайратда" кутиб олди.
Муҳаммад олти ёшида, онаси Мадинада эри Абдуллоҳнинг қабрини зиёрат қилишга қарор қилди. Барака ҳам, Абдул Муталлиб ҳам уни фикридан қайтаришга ҳаракат қилишди, аммо Омина туриб олди. Бир куни эрталаб улар йўлга тушишди. Омина, Барака ва Муҳаммад барчаси биргаликда катта туя ортига ўрнатилган кичик чодирга жойлашиб, Шомга кетаётган карвонга қўшилиб олишди. Нозик болани ҳар қандай ташвишлардан ҳимоя қилиш учун Омина Муҳаммадга отасининг қабри зиёрат қилинишини айтмади.
Карвон шиддат билан ҳаракатланаётган эди. Барака Омина ва унинг ўғлига ғамхўрлик қилишга уриниб кўрди – бола кўпинча қўллари билан Баракани бўйнидан қучоқлаб ухлаб ётарди.
Карвон то Мадинага етиб боргунча ўн кун йўл юрди. Омина эри Абдуллоҳнинг қабрига қараган пайтда болакай Муҳаммад бану Нанжар қабиласидан бўлган тоғасининг ёнида қоларди. У бир неча ҳафта давомида ҳар куни қабр ёнида қолиб, ўз қайғусига ботиб кетарди.
Маккага қайтаётганда Омина безгакка чалиниб қолди. Мадина ва Макка ўртасидаги ярмида, Ал-Абва деб номланган жойда тўхтаганларида, Оминанинг соғлиғи кескин ёмонлашди. Кечаси унинг иссиғи жуда кўтарилди, боши оғриди, у Баракани зўрға овоз чиқариб чақирди.
Барака шундай дейди: "У менинг қулоғимга пичирлади: "Оҳ, Барака, мен бу дунёни тарк этишимга тўғри келади. Мен ўғлим Муҳаммадни сизнинг қарамоғингизга ишониб топшираман. У менинг қорнимда бўлганида отасидан жудо бўлди. Энди у онасини йўқотмоқда. Унга она бўлинг, Барака. Уни ҳеч қачон ташлаб кетманг.
«Юрагим ғамга тўлиб, йиғлай бошладим. Бола менинг қичқириқларимни эшитди ҳам йиғлади. У ўзини онасининг қучоғига ташлаб, бўйнидан маҳкам ушлаб олди. У охирги марта нола қилди, сўнг абадий жим қолди».
Барака аччиқ йиғлади. У ўз қўли билан қумда қабр қазиб, Оминани кўмди. Кейин Барака етим бола билан Маккага қайтиб келди ва у ерда уни бобосига топширди. Унинг ўзи ҳам болага қараш учун унинг уйида қолди. Икки йилдан сўнг Абдул Мутталиб вафот этганида, у боласи билан амакиси Абу Толибнинг уйига кетди ва улғайиб, Хадичага (розияллоҳу анҳо) уйлангунча унга ғамхўрлик қилишни давом эттирди.
Уларнинг тўйидан кейин Барака Муҳаммад (саллоллоҳу алайҳи васаллам) ва Хадича билан унинг уйида қолди. "Мен уни ҳеч қачон тарк этмаганман ва у ҳам мени ташлаб кетмаган", деди у. Бир куни Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам) унга: "Йа, умми!" - "Оҳ, менинг онам!" - (ҳар доим уни она деб чақирар эди) деди: "Мен ҳозир уйланган одамман, сиз ҳали ҳам турмушга чиқмагансиз. Агар бирор киши келиб қўлингизни сўраса, нима дейсиз? Барака Муҳаммадга (соллаллоҳу алайҳи васаллам) қаради ва деди: “Мен сени ҳеч қачон тарк этмайман. Она ўз ўғлини ташлаб кетадими? ”Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам) табассум қилди ва бошидан ўпди. Кейин у хотини Хадича томон қараб, унга шундай деди:
“Барака - менинг онамдан кейинги онам. Бу менинг оиламнинг қувончи”.
Барака Хадичага (розиаллоҳу анҳо) қаради, у деди: “Барака, сен Муҳаммад учун ёшлигингни қурбон қилдинг. Энди у сенинг олдингда ўз мажбуриятларини бажаришни хоҳламоқда. Мен ва у учун, қарилик келмасидан олдин турмушга чиқишга рози бўл».
«Кимга турмушга чиқай, хоним?» - деб сўради Барака. «Ҳозир шу ерда Мадинанинг Ҳазраж қабиласидан Убайд ибн Зайд юрибди. У сизнинг қўлингизни сўраш учун бизга келди. Мен учун ундан бош тортманг».
Барака рози бўлди. У Убайд ибн Зайдга турмушга чиқди ва у билан Мадинага йўл олди. Бу ерда у ўғил туғди ва уни Айман деб атади, шу сабабли ўша пайтдан бошлаб одамлар уни Умму Айман деб атай бошладилар.
Бироқ, унинг никоҳи узоқ давом этмади. Унинг эри вафот этди ва у асраб олинган ўғли Муҳаммад билан Хадича хонимнинг уйида яшаш учун Маккага қайтиб кетди. Ўша пайтда улар билан Али ибн Абу Толиб, Ҳинд (Хадичанинг биринчи эридан қизи) ва Зайд ибн Харис улар билан бирга эдилар.
Зайд болалик пайтида асир олинган ва Маккада қул бозорига сотилган Калб кабиласидан эди. Хадичанинг жияни уни сотиб олиб, холасига топширди. Хадича (розияллоҳу анҳу) нинг уйида бўлган Зайд Муҳаммадга (соллаллоҳу алайҳи васаллам) жуда яқин эди ва ўзини унга хизмат қилишга бағишлади. Уларнинг муносабатлари ота ва ўғил каби эди. Зайднинг отаси ўғлини қидириб Маккага келганида Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи васаллам) Зайдга отаси билан қолишни ёки у билан қолишни танлашни буюрди. Зайд отасига шундай жавоб берди:
“Мен бу одамни ҳеч қачон тарк этмайман. У менга худди ота ўз ўғлига бўлгандек муносабатда бўлган. Ҳеч бир кун ўзимни унинг қули эканлигимни ҳис қилмаганман. У менга яхши ғамхўрлик қилди. У менга меҳр ва муҳаббат билан муносабатда бўлди. У бутун дунёдаги одамларнинг энг азизидир. Қандай қилиб уни ташлаб, сиз билан бораман? Мен уни ҳеч қачон тарк этмайман».
Ушбу воқеадан кейин Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Зайдга озодлик бериб, уни асраб олдилар.
Муҳаммадга (саллоллоҳу алейҳи васаллам) пайғамбарлик инъом қилинганида, Барака ва Зайд унинг рисолатига ишонган биринчи мусулмонлар эдилар. Исломнинг дастлабки кунларидан бошлаб улар Қурайшнинг мўминларга қилган барча тазйиқларига дош бердилар.
Баракат ва Зайд Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг вазифаларига кўп ёрдам берганлар. Улар Қурайш томонидан таъқиб қилиниб, жазоланиши хавфи остида мушрикларнинг режалари ва фитналари ҳақида маълумот тўплашга ҳаракат қилишди.
Бир куни кечаси мушриклар Ал-Арқамнинг уйига олиб борадиган йўлларни тўсиб қўйдилар. У ерда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам исломни ўргатиш учун тўплаган эдилар. Барака Хадича (розиаллоҳу анҳо) дан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга етказилиши керак бўлган шошилинч маълумотни олди. Ал-Арқамнинг уйига боришга уриниб, у ҳаётини хавф остига қўйди. У келиб пайғамбарга (соллаллоҳу алейҳи ва саллам) маълумотни етказганида, у табассум қилди ва унга деди:
"Аллоҳ сендан рози бўлсин, Умму Айман. Дарҳақиқат, жаннатда жойингиз бор». Умму Айман кетгач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳоблаарига қараб: "Агар сизлардан бирингиз жаннат аҳлидан бир аёлга уйланмоқчи бўлса, унда Умму Айманга уйланинг", деди.
Ҳамма шериклар бир оғиз ҳам гапирмай жим туришарди. Ўша пайтда Умм Айман чиройли ёки жозибали эмас эди. У эллик ёшлар чамасида эди ва у жуда нозик бўлиб кўринарди. Кейин Зайд ибн Хариса олдинга чиқиб деди:
«Эй, Аллоҳнинг Элчиси, мен Умму Айманга уйланаман. Аллоҳ номи билан қасам ичаманки, у гўзаллик ва нафосатга эга бўлган аёллардан яхшироқдир».
Зайд ва Умму Айман турмуш қуришади, ўғил туғилгач, унга Усама деб исм кўйдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Усамани жуда яхши кўрарди. У билан кўпинча ўйнарди, уни ўпарди ва ўз қўллари билан овқатлантирарди.
Мусулмонлар айтардилар: «Бу Аллоҳнинг севимлисининг севимли ўғли». Усама кичиклик чоғидан исломга хизмат қилишда фарқланиб турарди ва кейинроқ унга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан катта мажбурият юкланган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага кўчиб ўтганларида хўжалик бўйича ишларни якунлаш учун Умму Айманни Маккада қолдирадилар. Оқибатда у Мадинага ўз кучлари билан етиб боради. Чўл ва тоғу-тошлар орқали ўтадиган бу йўлни у пиёда босиб ўтади. Жазирама иссиқ ва қум бўронлари унинг йўлини оғирлаштиради, лекин у барибир қатъият билан олға ҳаракатланади, чунки уни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бўлган чуқур муҳаббат ва боғланганлик ҳисси ундарди. У Мадинага етиб келганида оёқлари ишиб кетган ва қаттиқ оғрирди, юзлари эса чанг ва қумга беланган эди.
«Йа Умму Айман! Йа, умми! Албатта, Сизга Жаннатдан жой ажратилгандир!» - хитоб қилди Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни кўргач.
Мадинада Умму Айман мусулмонларга ёрдам бериш учун кўп ишлар қилди. Уҳуд жангида у чанқаганларга сув ташиди ва ярадорларга қаради. Хайбар ва Хунайн каби айрим юришларда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳамроҳлик қилди.
Унинг ўғли Айман, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг содиқ саҳобаси, ҳижрий саккизинчи йил Хунайн жангида ҳалок бўлган. Бараканинг эри Зайд Исломга ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга кўп йиллар садоқат билан хизмат қилганидан сўнг, Шомда Мута жангида шаҳид бўлди. Барака бу пайт етмиш ёшларга кирганди ва кўп вақтини уйида ўтказарди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абу Бакр ва Умар (розиаллоҳу анху) ҳамроҳигида тез-тез ундан хабар олиб турарди ва сўрарди: «Йа, умми! Ҳаммаси жойидами?», бунга у жавоб берарди: «Ҳаммаси жойида, Аллоҳнинг Элчиси, токи Исломда ҳаммаси жойида экан».
Бараканинг ҳаёти шуниси билан ўзига хос эдики, у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бутун ҳаётида, туғилишдан тортиб то ўлимига қадар жуда яқин бўлган ягона одам эди. Унинг ҳаёти Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга фидокорона хизмат қилиш билан ўтган. Исломга садоқати эса кучли ва мустаҳкам эди. У Усмон (розиаллоҳу анҳу) халифалиги даврида вафот этган, иншаллоҳ, унга Жаннатдан жой ажратилган.
Абу Муслим таржимаси
