Унинг Нью-Йорк шаҳридаги Mount Sinai касалхонасидаги лабораториясида коронавирус пандемияси ва унинг оқибатлари ҳақида умумий маълумот олиш учун турли манбалардан маълумот тўплашди.

Муаллем таъкидлашича, у ҳозиргача бундай пандемия қандай содир бўлмаганлигини тушунмайди. Инсоният жамияти аҳоли зичлиги шароитида яшай бошлади. Урбанизация даражаси илгари ҳеч қачон бўлмаган даражаларга этди. Одамлар доимий равишда бир-бирлари билан шаҳарларда, шу жумладан билвосита, масалан, лифт тугмачалари орқали алоқа қиладилар. Сўнгги юз йил ичида ҳеч қандай глобал эпидемия бўлмагани, бу фақат инсон иммунитетининг кучидан далолат беради.

Ўтмиш эпидемиялари ҳар доим аҳолиси зич бўлган шаҳарларда бўлган. Ушбу муаммо икки минг йилдан бери мавжуд. 1500 йил олдин вабо тарқалиши пайтида одамлар шаҳарни тарк этишган. Уларга оммавий қайтиш саноат инқилоби бошланганидан кейингина бошланди. Лондонда чечак ёки вабо касаллиги пайдо бўлганида, одамлар уни ташлаб кетишган. Бундай ҳолатлар инсоният тарихида такрорланган. Шаҳарлар ресурсларни самаралироқ бошқариш имкониятини яратадилар, аммо бунинг учун юқумли касалликларга кўпроқ мойиллик билан жавоб берадилар.

Вирус ўз-ўзидан йўқ бўлиб кетмаслик учун жуда кўп одамни ўлдирмайди. Вируснинг асосий ташувчиси болалардир. Уларнинг иммун тизими пишиб этилмаган ва бу уларни ҳалокатли ситокин бўронидан ҳимоя қилади. Бошқа томондан, болалар доимий равишда бир-бири билан алоқа қилишади ва вирусни ўз оилаларида тарқатадилар. Бу вирус учун энг мақбул стратегия: болалар иммунитет тизимининг заифлиги инфекцияни осонлаштиради ва уларнинг касаллиги унчалик оғир эмас. Бундан ташқари, улар ҳали ҳам узоқ умр кўришади, бу эса вирусни қулай яшаш жойини таъминлайди.

Ҳар қандай эпидемия инсон геномини ўзгартиради ва эволюциянинг омили ҳисобланади. Бу икки жиҳатдан содир бўлади. Биринчиси, кўп сонли одамларнинг йўқ бўлиб кетиши ва омон қолганлар вирусни кейинчалик юқтиришади. Иккинчиси - бу геномга бевосита таъсир қилиш. Инсон геномининг 8%и ўтмишдаги эпидемияларни келтириб чиқарган, геномга кирган ва у ерда сақланиб қолган вирусларнинг қолдиқларидан иборат.

Хабарларга қараганда, касаллик юқтирилган эркакларда мояклардаги вирус концентрацияси юқорилиги аниқланган, яъни бу уларни келгуси авлодларга етказади. Эҳтимол, генетик коддаги ўзгаришлар одамга янги хусусиятлар беради, аммо бу фақат узоқ келажакда маълум бўлади. Одамларнинг бир қисми нима учун касал бўлиб, баъзилари эса йўқлигини аниқлаш мумкин. Эҳтимол, ёшлигида вафот этган баъзи ёшларда микробларга қарши курашиш учун иммунитет кучайган, аммо у вирус билан алоқа қилганда, у ҳаддан ташқари реакцияга сабаб бўлган ва ҳоказо.

Эркаклар коронавирус билан кўпроқ касалланишади. Бунинг сабаби хатти-ҳаракатлар деб ишонилади: эркаклар кўпроқ чекишади ва қўлларини камроқ ювадилар. Бу фақат қисман тўғри. Аслида аёл иммунитети эркакникига қараганда анча кучли. Бу эволюцияга боғлиқ - аёллар болаларни боқиш учун тирик қолишлари керак.

Шарон Муаллем ишининг муҳим қисми эпигенетика билан боғлиқ, яъни вазиятга қараб генетик коддаги ўзгаришлар. Савол туғилади: ҳозирги травматик эпидемия геномда ўз изини қолдирадими? Берилган ҳар қандай инқироз эпигенетикага таъсир қилади, аммо унинг оқибатлари фақат маълум вақтдан кейин сезилиши мумкин. Масалан, Холокостдан омон қолганларнинг авлодлари семириб кетишга мойил эканликлари маълум, чунки уларнинг ота-оналари очликдан азият чекиб, кўпроқ озуқа моддаларини сақлашган ва бу хусусият мерос бўлган.

Энди биз болаларнинг гипохондрияга мойил бўлишини кутишимиз мумкин, аммо бу ҳар доим ҳам ёмон эмас. Эҳтимол, COVID-19 эпидемияси микроблардан қўрқишни энг яхши усулидир ва одамлар тоза инстинктив равишда қўлларини тез-тез ювиб, турли хил нарсалар билан ишлашда эҳтиёт бўлишни бошлайдилар.