Cumhuriyet газетасининг мамлакат ҳукуматидаги бўлажак кадрлар ўзгартирилиши ҳақидаги хабарлари Туркияда томдан тараша тушгандан қабул қилинди. Эслатиб ўтамиз, ўтган йилнинг август ойида Халқ таълими вазирлиги раҳбари Зиё Селчук ўрнини унинг муовини Махмут Озер эгаллади. Декабр ойида иқтисодий муаммолар шароитида Молия вазири Лутфи Элван ўз лавозимидан маҳрум бўлди ва Нуреддин Небати Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғаннинг қарори билан унинг ўрнини эгаллади. Ҳозир эса гап бундан кейин яна тўрт вазирни ишдан бўшатиш режалаштирилаётгани ҳақида кетяпти. Бу қисмат маданият вазири Мехмет Нури Эрсой, Соғлиқни сақлаш вазири Фахреттин Коджу, қишлоқ хўжалиги вазири Бекир Пакдемирли, шунингдек ташқи ишлар вазири Мевлут Чавушоғлунинг бошига тушиши мумкин.
Сўнгги истеъфо энг "сиёсий жиҳатдан сезиларли" ҳисобланади. Чавушоғлунинг ўрнига Туркия президентининг амалдаги матбуот котиби ва маслаҳатчиси Иброҳим Калин тайинланади. Чавушоғлу ҳукмрон Адолат ва тараққиёт партияси (АКП) асосчиларидан биридир. 2009 йилгача у халқаро алоқалар бўйича партия қўмитаси раисининг ўринбосари, 2002 ва 2007 йилларда Анталия вилоятидан депутат этиб сайланган, Туркия-АҚШ парламент дўстлик гуруҳини бошқарган ва бундан олдин Япония билан ўхшаш дўстлик гуруҳини бошқарган. 2003 йилдан - ПАCЕ турк делегацияси раҳбари, Европа демократлар гуруҳи аъзоси (ЕДГ). У Европа Кенгаши парламент Ассамблеяси (ПАCЕ) раисининг ўринбосари эди. 25 йил 2010 январда у ПАCЕ лавозими (икки йилга) сайланди. 2014 йил августдан 2015 йил августгача у Туркия ташқи ишлар вазирлигини бошқарган, кейин қисқа танаффус бўлган ва 17 йил 2015 ноябрдан бошлаб яна турк дипломатиясини бошқармоқда. Чавушоғлу ҳар доим, ҳеч бўлмаганда жамоатчилик даражасида, Эрдўғанга сиёсий содиқлигини намойиш етди. Нима бўлди ва нега у энди президентни қониқтирмай қўйди?
Сўнгги пайтларда АТП ичидаги ички сиёсий кураш кескин авж олгани сир эмас. Мамлакатда 2023 йилда парламент ва президент сайловлари бўлиб ўтади. Турк социология хизматларига кўра, агар улар ҳозир ўтказилса, Эрдўған ва унинг шериги, миллатчи ҳаракат партияси (МҲТ) раҳбари Давлат Бахчели мағлубиятга учраган бўлар эди. Эрдўғаннинг собиқ иттифоқчиси, ҳозирда мухолифат партияси раҳбари Али Бабажан "Адолат ва тараққиёт партияси Туркия фуқаролари билан бўлган ҳиссий алоқасини йўқотди ва сайловчилар мухолифат партиялари орасида муқобил вариантлар излай бошлади" деди. Сабаблари аниқ. Мамлакат оғир молиявий-иқтисодий инқирозни бошидан кечирмоқда, қочқинлар билан боғлиқ муаммолар мавжуд ва "давлат муассасалари устидан ҳукумат назоратини бўғиш" аломатлари мавжуд. Шундай қилиб, Бахт партияси раҳбари Темел Карамоллаўғлу Эрдўғаннинг "мамлакатда мустақиллик учун иқтисодий уруш олиб борилмоқда" деган баёнотларини танқид қилди. Унинг фикрига кўра, президент, биринчи навбатда,"сарой ва вазирликлар бузилган ҳашаматли ва ортиқча чиқиндилар"дан воз кечиши керак.
Бундан ташқари, Эрдўған илгари ички сиёсий воқеаларга таъсир ўтказишга муваффақ бўлган ташқи сиёсат манбаи тугади. Болқонда, кейин Россия-Украина муносабатларида воситачи сифатида ҳаракат қилишга тайёрлиги тўғрисида баланд овозда баёнотлар мавжуд. Аммо Анқарадан бундай хизматларни ҳеч ким сўрамаган. Туркиялик мутахассислардан бирининг сўзларига кўра, "Туркия фақат иккинчи ёки учинчи дивизионда ўйнашда давом этмоқда, олий лигага чиқиш имконияти йўқ". Янги босқичга ўтишга эришиш учун Анқара амалда тайёр бўлмаган жиддий ташқи сиёсий қарорлар керак. Гарчи у ўзининг "тинчликсевар интилишлари" ҳақида гапирса-да, Ғарб ва Шарққа воситачилигини таклиф қилиб, Брюссель, Вашингтон ёки ҳатто Москвага мулозамат қилаётган бўлсада, Эрдўғаннинг имиджи ёмонлашиб бормоқда. Шундай қилиб, Туркияда ташқи ишлар вазири ўзгартириш мамлакат ташқи сиёсатининг тузатиш билан боғлиқ қарорлар асосида бўлиши мумкин.
Эрдўғаннинг аппаратида Калин Америка йўналиши бўйича махсус топшириқларни бажаришга ихтисослашган. Чавушоғлу эса "Туркия Ғарбдан юз ўгирмасдан Осиёга қайтиши керак", "бундай геополитик ўзгариш муқаррар", чунки "оғирлик Ғарбдан Шарққа 140 километр тезликда ўзгармоқда" дейди. Шу аснода ўтган 30 йил давомида жаҳон ишлаб чиқаришининг ҳаракатлантирувчи кучи бўлиб келган Хитой ва Ғарб ўртасидаги "асал ойи" ниҳоясига етди. Ҳар ким ўз танловини қила бошлади. Шу Жумладан Туркия. Туркия ҳукуматидаги ўзгаришлар дарҳол содир бўлмайди. Анқара Москва билан муносабатларини ўзгартиришга интилмайди, айниқса икки мамлакат раҳбарлари ўртасидаги норасмий келишувларга риоя қилиш борасида. Россия ва Туркия норасмий келишувларни ошкор қилмайди, аммо ҳаракатлардан маълум хулосалар чиқариш мумкин. Аммо бундай шароитда мафкура, ахборот ва оммавий ахборот воситаларида қарама-қаршилик ҳолатлари бўлиши мумкин. Бироқ, бундай низолар бир-бирига қарши салбий тўғридан-тўғри ҳаракатларга айланмайди.
