Мусулмон рўзаси кўпинча ўзига чизилган карикатурага айланиб кетади. Қуёш ботар экан, куни билан ҳеч нарса емаган баъзи мусулмонлар дастурхонга шундай ташланадики, уларнинг қатъий тийилишларининг ягона ёрқин натижаси – узоқ кутилган тўйиб овқатланиш соати ҳисобланади. Табиийки, бундай тушкунлик ҳолатидан ҳамма мусулмонлар ҳам мамнун эмас. Мана кетма-кет бир неча йил давомида, Рамазон ойининг кенг тарқалган очкўзлигидан фарқли ўлароқ, жасур инқилобчилар оч ифторлар ўтказишни бошладилар. Ушбу ташаббус Москвада туғилган. Ва яқинда у Қозонда ўзининг биринчи тарафдорларини топди, улар кутилганидек, анъанавий рўза тутадиган айрим очкўзларнинг қоралашига дуч келди. Оч ифтор иштирокчиларидан бирининг сўзларига кўра, оч ифторликдан кейинги саҳарликда икки баравар кўпроқ овқат ейишга ҳаракат қилишади...

Оч ифтор – маркетинг номи. Ҳақиқатда, ушбу ноодатий ифторлик давомида акция иштирокчилари оч қолмайдилар, балки шунчаки хурмо ва сув кўринишидаги камтарона овқат билан кифояланадилар, яъни аслида улар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва саҳобаларнинг кечки овқат менюсини такрорлайдилар. Қадимги даврларда, шубҳасиз, камтарона дастурхон қандайдир акция эмас, балки энг кенг тарқалган амалиёт эди, бу ҳеч кимни ажаблантирмаган ёки савол ҳам туғдирмаган. Лекин замонлар ўзгарди. Мусулмонларнинг ҳаёти яхшиланди, улар семириб, бағбақалари пайдо бўлди. Энди уларнинг дастурхонлари тўкин-сочин бўлиб, улар аллақачон рўзанинг ўзидан рўза тутишга муҳтожлар. Оч ифтор шу тарзда пайдо бўлди.

Унинг ташкилотчилари ўзларининг ташаббусларига яна бир муҳим маъно беришди. Улар ўзларининг ҳаракатларини бой очкўзларга дунёда, шу жумладан бизнинг диндошларимиз орасида ҳали ҳам муҳтож одамлар кўплигини эслатиш деб ўйлашади. Ортиқча овқатланишдан тежалган пулни эса тадбир ташкилотчилари муҳтожларга ёрдам бериш учун юборишга ваъда беришади. Шундай қилиб, оч ифтор мусулмон маросимлари моҳиятини ўзгартириш глобал тенденциясининг яна бир ўзига хос ифодаси бўлди.

Кам таъминланганларнинг муаммоларига жамоатчилик эътиборини жалб қилиш ва энг муҳими, улар учун ҳақиқий пул йиғиш учун мўлжалланган оч ифтор фитр садақасида намоён бўлган Рамазоннинг ушбу ижтимоий семантик майдонини бошқа таркибий қисмларига кенгайтиради. Бу йўналишда яна бир янги ҳодиса – жамоавий ифторлар ҳам ҳаракат қилмоқда, уларнинг тўлқини Россия ва ундан ташқаридаги кўплаб масжидларга етиб борди. Ушбу ифторлар кўпинча хайрия байроғи остида ўтказилади. Уларга ногиронлар, ёлғиз кексалар, камбағаллар ва камбағаллар таклиф этилади. Кўпинча қийин молиявий аҳволга тушиб қолган мусулмон бўлмаганлар бундай байрамларнинг меҳмони бўлишади. Қизиғи, келган меҳмонларнинг кўпчилиги рўза тутмайди. Кўпчилик ҳатто қоидага кўра рўза тута олмайди. Шунга қарамай, улар исломнинг диний меҳмондорчилик иштирокчиларига айланишади. Бу ерда ижтимоийлик динийлик устидан ғалаба қозонади.

Бугунги кунда, Россия (тўлиқ бўлмаса ҳам) бу қаторга кирадиган мўл-кўлчилик иқтисодиёти мамлакатларида бу унчалик аниқ кўринмайди. Ҳозирги кунда озиқ-овқат олиш жуда осон – энг яқин дўконга бориш кифоя. Шунга қарамай, умумий овқатланиш қисман долзарб бўлиб қолмоқда, чунки ривожланган иқтисодиётларда турли сабабларга кўра эртага нима ейишини билмайдиган камбағал одамлар ҳали ҳам қолмоқда. Улар учун дастурхонда овқат бўлишининг ўзи бахтдир. Айнан шундай одамлар учун, айниқса ўзларига боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра камбағал бўлиб қолганлар учун жамият хайрия лойиҳаларини, шу жумладан жамоавий ифторлар ташкиллаштиради. Ушбу ифторлар бой ҳомийларни ҳисобига таъминланади. Қизиғи шундаки, бойларнинг ўзи баъзан рўза тутмайди. Баъзи сабабларга кўра, бу ҳақиқат кўпинча эътибордан четда қолади ва шу билан бирга у энг диққат билан кўриб чиқишга лойиқдир. Бу нимадан далолат беради? Бу дин кўплаб замонавий одамлар учун муҳим бўлиб қолаётганидан далолат беради. Бироқ, ҳаммасининг эмас, балки фақат ижтимоий таркибий қисмнинг. Шунинг учун бундай ҳомийлар ўзларини рўза тутмайдилар, аммо ҳали ҳам муҳтож бўлганларни боқишга тайёр.

Афсуски, бизнинг диний раҳбарларимизнинг аксарияти замонавий жамиятнинг бундай талабларини ва жамоавий ифторларда шаклланадиган жараёнларнинг моҳиятини тушунмайдилар. Акс ҳолда, улар масжидлар фаолиятини 180 градусга ўзгартириб, одамларга айб ва ҳар хил бидъатлар сингдирилган жойлардан, асосий мақсади одамларга хизмат қилиш, ёрдам бериш бўлган масканларга айлантириб қўярдилар. Аллоҳга шукрки, ғишт қолипдан кўча бошлади. Бизнинг салладорларимиз замон билан ҳамнафас одамларнинг талабларига абадий қарши тура олмайдилар.