«Крым.Реалии» ёзишича, қадимий қабристон ҳудудидаги қурилиш техникасини кексалар биринчи бўлиб кўриб, дарҳол маҳаллий мусулмонлар жамияти раисига мурожаат қилишди. Унинг сўзларига кўра, бу ерда хиёбон ташкил қилиш режалаштирилган ва бунинг олдини олишнинг иложи йўқ, чунки лойиҳа келишилиб, давлат маблағлари олинган.
Мусулмонлар норози: улар қабристондаги қурилишни "суяклар устидаги парк" деб аташади.
Маҳаллий фаоллардан бирининг нашрга айтишича, маҳаллий аҳоли ўртасида ўтказилган "овоз бериш" ҳақида маълум эмас. Бироқ, маҳаллий ҳокимият бу ҳудуддаги эски қабристон ҳақида билишини таъкидлайди:
"Бу мантиққа зид: суяклар устида истироҳат боғини ташкил қилиш. Буни қандай қилиш мумкинлиги менинг ақлимга сиғмайди”.
2005-2014-йилларда Бахчисарой вилояти давлат маъмуриятини бошқарган қрим-татар халқи мажлиси раҳбари ўринбосари Илми Умеров содир бўлаётган воқеаларни қуйидагича изоҳлади:
"Бахчисарой учун бу "бўш ерлар" қимматли ва жозибали, яхшироқ, тикланган эски, тарихий аҳамиятга эга хон қабристонларига ега. Уларни замонавий боғлар ва майдонлар остига ўтказиш жиноят ҳисобланади. Ўтмиши бўлмаган одамнинг на бугуни, на келажаги бор.
Умеровнинг айтишича, ҳозирги бўг, ташландиқ ерда майдон қуриш эмас, қабристонни тиклаш керак. Унинг сўзларига кўра, Хон-сарой ҳудудида сақланган қабр тошлари орасида ушбу қабристон тошлари ҳам бор:
"Уларни ўз жойларига қайтариш мумкин. Ҳеч бўлмаганда бир нечта қабрларни тиклаганингиздан сўнг, бу жойни давлат томонидан қўриқланадиган жой сифатида белгилаб, чўлни археологик ёдгорликка айлантиринг.
Қрим татарлари таслим бўлмасликка қарор қилиб, 50 дан ортиқ кишининг имзосини тўплаб, хат ёзишди. Унда улар давом етаётган тупроқ ишларини тўхтатишни, қабристондан ўз дин ва урф-одатларига зид мақсадларда фойдаланишни талаб қилишган. Хатнинг бир нусхаси Бахчисарой маъмуриятига, иккинчиси Россия назоратидаги Қримнинг Миллатлараро муносабатлар давлат қўмитасига юборилган.
Фаолларнинг фикрича, эски қабристон бир неча сабабларга кўра сақланиб қолиши керак:
"Биринчидан, бу бизнинг ўтмишимиз. Иккинчидан, бу ҳам диний, ҳам миллий урф-одатларимизни бузади. Ва ниҳоят, Хон саройи Юнеско рўйхатидан муносиб ўрин эгаллаши мумкин бўлган маданий аҳамиятга эга объект сифатида кўриб чиқилганини эслайлик. Шундай экан, Хон саройи имкон қадар ўз атрофида яратилган тарихий муҳитни асраб-авайлаши муҳим. Бу қабристон эса шаҳарнинг бу қисмида мавжуд бўлган тарихий муҳитнинг элементларидан биридир".
Қайд етиш керакки, бу босқинчиларнинг мусулмонлар қабрларини биринчи марта бузиши эмас. «Ислам в Украине» бир неча бор даҳшатли ҳолатлар ҳақида хабар берган. Хусусан, 2021 йилда Эски Крим шаҳрида, шаҳар стадиони яқинидаги қурилиш ишлари пайтида, 13-асрдаги мусулмон қабр тошлари экскаватор ёрдамида бузилган. Тошда сақланган санани ҳисобга олсак, ҳижрий 684 (1285), булар Қримдаги сақланиб қолган энг қадимги мусулмон ёдгорликлари ва бу жой ярим оролдаги энг қадимги мусулмон қабристони эди.
Ўтган йили Қримнинг Ленинский тумани Каменское (Ак-Монай) қишлоғидаги мусулмонлар қабристонида юқори босимли газ қувурини ётқизиш пайтида эски мусулмон қабристонидаги қабрлар бузилган.
2018 йилда «Таврида» автомагистрали қурилиши жараёнида Бахчисарой яқинидаги Қирк-Азизлер қадимий мусулмон қабристонидаги қабрлар кавлаб ташланган. Бу жойда оғир техника ишлаган.
Шунингдек, 2018 йилда Симферополда Красноармейская кўчаси 16-уйда панжара қуриш пайтида экскаватори эски мусулмон қабристонидаги қабрларни вайрон қилган, ўликларни безовта қилган ва одам қолдиқларини ер юзасига сочган.
Аввалроқ, 2017 йилда босқинчилар Артек болалар оромгоҳи учун янги бино қуриш мақсадида «Гуровские Камни» пляжи яқинидаги «Гурзуф-азиз» мусулмон қабристонини вайрон қилган эди.
