loader
Foto

Қуръони каримда "Фиръавн" сўзининг зикр этилиши

Эски Аҳдда (Библия) Иброҳим ва Юсуф алайҳиссаломлар давридаги Миср ҳукмдори "фиръавн" сўзи билан аталади. Ҳақиқатда эса,  "фиръавн" мурожаат сифатида иккала пайғамбар яшаганидан бир неча аср ўтгач пайдо бўлган ва шу сўз ишлатила бошлаган.

Қуръони карим матнида Юсуф алайҳиссалом давридаги Миср ҳукмдори ҳақида сўз юритилганда арабча "ал малик" сўзи ишлатилган, яъни "ҳукмдор, подшоҳ, султон" деган маънони англатган:

Подшоҳ: «Уни менинг олдимга келтиринглар...» деди (Юсуф сураси, 12:50).

Шу билан бирга, Қуръони каримда Мусо алайҳиссалом давридаги Миср ҳукмдори "фиръавн" сўзини қўллаган ҳолда тилга олинади. Ҳукмдорлар ва фиръавнларга мурожаат қилиш даврларига бўлиниш фақат Қуръони каримда мавжуд бўлса, Эски ва Янги Аҳдда бундай фарқ йўқ, яҳудий тарихчилари бир хил; ҳар доим фақат "фиръавн" сўзи ишлатилади.

Аслида, Миср тарихида "фиръавн" атамаси фақат кейинги даврга тегишли; "фиръавн" манзилидан биринчи марта фойдаланиш Аменхотеп IV даврида, яъни милоддан аввалги 14-асрдан бошланган. Ҳолбуки, Юсуф алайҳиссалом Аменхотеп IV ҳукмронлигидан камида 200 йил олдин яшаган.

Британия энциклопедиясида айтилишича, Янги Қироллик давридан (милоддан аввалги 18-сулола, 1539-1292) 22-сулола (милоддан аввалги 945-730)гача бўлган "фиръавн" сўзи фақат юқори мартабали ҳукмдорга чуқур ҳурматни ифодалаган. Кейинроқ бу атама шоҳ унвони сифатида ишлатила бошланди, бундан олдин у ҳеч қачон бу шаклда ишлатилмаган.

Ушбу мавзу бўйича бошқа маълумотлар Академик Америка энциклопедиясида келтирилган бўлиб, унда "фиръавн" сўзидан фойдаланиш Янги Қироллик давридан бошланганлиги айтилади.

"99. Шундай қилиб, сенга ўтган нарсалар хабарини қисса қилиб берурмиз. Батаҳқиқ, сенга ўз тарафимиздан зикрни бердик.

(Яъни, Мусо қиссасини айтиб берганимиздек, бошқаларнинг хабарини ҳам қисса қилиб берамиз.)100. Ким ундан юз ўгирса, албатта, у қиёмат куни (гуноҳ) юкини кўтарур.(“То-ҳа” сураси, 20:99-100).

Кўриб турганингиздек, биз "фиръавн" сўзининг маълум бир вақтдан бошлаб қўлланилиши ҳақида гапирамиз. Бинобарин, Қуръони каримда бу сўзнинг даврланишини жуда аниқ кузатиш мумкин – Юсуф алайҳиссалом замонида барча подшоҳларга айнан “подшоҳ” сўзи билан мурожаат қилинган, Мусо пайғамбар даврида эса, ҳукмдор ҳақида доим "фиръавн" бўлганидек тилга олинди - Бу Қуръони карим барча ўтмиш, ҳозирги ва келажакдаги воқеалар ҳақида чексиз билимга эга бўлган Аллоҳ таолонинг сўзи эканлигига яна бир далилдир.

СЎНГГИ ЯНГИЛИКЛАР