Муҳаммад ибн Салмон ибн Абдулазиз ас Сауд (арабча: محمد بن سلمان بن عبد العزيز آل سعود; 1985 йил 31 август, Жидда, Саудия Арабистонида туғилган) 2021й ил 21 июндан Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси. 2022 йил 27 сентябрдан бери Саудия Арабистони Бош вазири. 2015 йил 23 январдан 2022 йил 27 сентябргача Саудия Арабистони мудофаа вазири. Ҳозирги қирол Салмон бин Абдулазиз ас Сауднинг ўғли.
У Муҳаммад бин Салмон хайрия фонди (MiSK) бошқаруви раиси, қироллик суди раҳбари, Иқтисодиёт ва ривожланиш масалалари бўйича кенгаш раиси. 2017 йил 4 ноябрдан Саудия Арабистони коррупцияга қарши кураш қўмитаси раҳбари
1985 йил 31 августда Жиддада (Саудия Арабистони) туғилган. Қирол Салмоннинг учинчи хотини Фаҳда бинт Фалаҳ ал Ҳислаяндан бўлган олти ўғилнинг каттаси. Унинг 5 та туғишган укаси бор: Турки (1987 йилда туғилган), Холид (1988 йилда туғилган), Наиф (1990 йилда туғилган), Бандар (1995 йилда туғилган) ва Ракан (1997 йилда туғилган). Унинг туғишган укаси Турки бин Салмон Саудия тадқиқот ва маркетинг гуруҳи Saudi Research and Marketing Group (SRMG) раиси.
Ўқишни тугатгандан сўнг, шаҳзода бир неча йил хусусий секторда ишлади, шундан сўнг у отасининг шахсий ёрдамчисига айланди. Бунгача у Саудия Арабистони Вазирлар Маҳкамаси Экспертлар комиссиясида лавозим эгаллаганди.
Ўрта маълумотни ар-Риёддаги мактабда олган. Қирол Сауд университети қошидаги ҳуқуқ ва сиёсатшунослик коллежини бакалавр даражаси билан тамомлаган. Ўқиш давомида турли қўшимча ўқув курсларида қатнашган.
2008 йилдан бери у амакиваччаси малика Сара бинт Машҳур ас Саудга уйланган. Уларнинг учта ўғли бор: Салмон, Машҳур, Абдулазиз (2021 йилда туғилган) ва икки қизи: малика Фаҳда ва малика Нура.
У ўн йил давом этган фаолияти давомида бир нечта лавозимларни эгаллаган; тадбиркорлик соҳасида иш бошлади ва кўплаб ташаббус ва хайрия ишлари билан фаолиятини кенгайтирди, бунинг учун кўплаб мукофотларга сазовор бўлди.
Мактабни тамомлаб, Саудия Арабистони Қироллигида давлат хизматида ишлагунга қадар у бир қанча бизнес ва инвестициялар асосида тижорат тажрибасига эга бўлди ва ўз фаолиятини Саудия Арабистони Вазирлар Кенгаши қошидаги Экспертлар бюроси маслаҳатчиси сифатида бошлади. Кейинчалик у ар-Риёд губернаторининг махсус маслаҳатчиси этиб тайинланди ва ўз фаолиятини Экспертлар бюросида ўриндошлик асосида маслаҳатчи сифатида давом эттирди. Бу даврда шаҳзода Муҳаммад ар-Риёд Рақобатбардошлик маркази бош котиби, Қирол Абдулазиз жамғармаси директорлар кенгаши раисининг махсус маслаҳатчиси бўлган.
У шаҳзода Салмон бин Абдулазизнинг махсус маслаҳатчиси ва ар-Риёд вилояти губернатори бўлганида унинг ишлари бошқармаси бошлиғи этиб тайинланган эди.
У қироллик фармони билан валиаҳд шаҳзода идораси раҳбари этиб вазир даражасига тайинланган ва шаҳзода Салмоннинг махсус маслаҳатчиси сифатида қолган.
У қироллик фармони билан Мудофаа вазири девонининг бош назоратчиси этиб тайинланган. Давлат вазири ва Вазирлар Кенгаши аъзоси лавозимларида ҳам ишлаган. Қирол Абдулазиз жамғармаси ижроия қўмитаси раҳбари лавозимида ишлаган.
Кейин у 2015 йил 23 январда қироллик фармони билан Мудофаа вазири, Қироллик маҳкамаси раҳбари ва Икки муқаддас масжид қўриқчисининг махсус маслаҳатчиси этиб тайинланган.
Шу куни у Ҳарбий саноатни ривожлантириш бўйича Бош комиссия раиси этиб тайинланди.
2015 йил 29 январда унинг раислигида Иқтисодиёт ва ривожланиш масалалари бўйича кенгашни ташкил этиш тўғрисидаги Қироллик фармони эълон қилинди. Шунга кўра, ўша санадаги қирол фармони билан Сиёсий ва хавфсизлик масалалари бўйича кенгаш аъзолигига тайинланди.
Вазирлар Кенгашининг 2015 йил 23 мартдаги қарори билан Иқтисодиёт ва ривожланиш масалалари бўйича кенгаш раиси лавозимида ишлагани муносабати билан Давлат инвестиция жамғармаси директорлар кенгаши раиси этиб тайинланди.
2015 йил 26 мартда у Шимолий Яманда ҳокимиятни қўлга киритган исёнчи шиа-хусийларга қарши "Ҳал қилувчи бўрон" операциясини бошлашга қарор қилди ва шу тариқа бир ой олдин истеъфога чиққан ва аввал Аданга, кейин еса Саудия Арабистонига қочиб кетган Яман Республикасининг қонуний қонуний президенти Мансур Ҳодини қўллаб-қувватлади.
У, шунингдек, 2015 йил 1 майдан Saudi Aramco нефть компанияси Олий Кенгаши раҳбари этиб тайинланган.
2016 йилнинг март ойида шаҳзода терроризмга қарши исломий ҳарбий альянс тузилганини эълон қилди.
У кўплаб хайрия ишларига эга бўлиб, отаси Икки Муқаддас масжид қўриқчиси Салмон ибн Абдулазизнинг нотижорат фаолияти соҳасидаги фаолияти таъсири остида. 2011-йилда у Саудиялик ёшларга бизнес, адабиёт, маданият, фан, технология ва социология соҳаларида ўқиш, ривожланиш ва юксалиш имконини берувчи MiSK жамғармасига асос солган. Бугунги кунда шаҳзода Муҳаммад ушбу жамғарма бошқаруви раиси лавозимида ишлашда давом этмоқда.
У бошқа лавозимларни ҳам эгаллаган:
• Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва ёрдам кўрсатишга қаратилган саъй-ҳаракатларини кучайтириш бўйича ёшлар маркази бошқаруви раиси.
• Кам таъминланган оилаларни уй-жой билан таъминлашга қаратилган хайрия ташкилотлари уюшмаси вице-Президенти ва Ижроия қўмитаси раҳбари.
• ар-Риёддаги мактаб раиси.
Олдинги лавозимлари қуйидагилардан иборат бўлган:
• Ар-Риёддаги Албир жамияти Васийлик Кенгаши аъзоси-Буюк олим Ибн Баз жамғармаси Кенгаши аъзоси.
• Гиёҳвандликнинг олдини олиш Миллий Ассоциациясининг фахрий аъзоси.
• Ибн Баз номидаги никоҳ ва оила жамғармасининг асосчиларидан бири.
• Ар-Риёддаги хайрия ташкилотлари олий Кенгаши аъзоси.
Фаолияти
2009 йил 15 декабрда Шаҳзода отасининг махсус маслаҳатчиси лавозимини эгаллаб, сиёсий фаолиятни бошлади. Кейин у ар-Риёд вилояти губернатори лавозимини эгаллади. Шунингдек, у ар-Риёд танлов Кенгашининг Бош котиби, Қирол Абдулазиз жамғармаси тадқиқот ва архивлар идорасининг махсус маслаҳатчиси ва ар-Риёд вилоятида Албир жамияти Кенгаши аъзоси бўлди.
2012 йилда валиаҳд шаҳзода Наифнинг вафотидан кейин Салмон 2011 йил ноябр ойида валиаҳд шаҳзода ўринбосари ва Мудофаа вазири лавозимини эгаллади. Шахсий маслаҳатчи этиб тайинланди.
У муҳтож ёшларга ёрдам беришни мақсад қилган шазода Муҳаммад жамғармасига (MISK) асос солган ва унинг раиси бўлган.
Валиаҳд шаҳзода Наиф 2012 йил июнь ойида вафот этди. Салмон иерархияда икки поғона юқорига кўтарилди ва тез орада шаҳзода Муҳаммадни валиаҳд шаҳзода идорасига раҳбар этиб тайинлаш орқали судга янги қиёфа беришга қарор қилди. 2013 йил 2 мартда валиаҳд шаҳзода Сауд суди раҳбари ибн Наиф Шарқий вилоят губернатори этиб тайинланди ва шаҳзода Муҳаммад вазир унвонини олган ҳолда унинг лавозимини эгаллади. 25 апрелда шаҳзода давлат вазири лавозимига тайинланди.
2015 йил 23 январда қирол Абдулла вафот этди ва Салмон тахтга ўтирди. Шундан сўнг у мудофаа вазири ва ўша куни Қироллик судининг бош котиби лавозимига тайинланди. Бундан ташқари, у давлат вазири лавозимини сақлаб қолди.
2015 йил 29 январда у шу куни Олий иқтисодий кенгаш ўрнига ташкил этилган Иқтисодий масалалар ва ривожланиш кенгашининг раиси этиб тайинланди.
Унинг Мудофаа вазири бўлган давридаги асосий воқеа Ямандаги ҳутий исёнчиларга қарши "Ҳал қилувчи бўрон" операцияси бўлди.
2017 йил май ойида қиролликда саноатни маҳаллийлаштириш билан ўзининг ҳарбий-саноат комплексини ривожлантириш мақсадида унинг ташаббуси билан бир қатор компанияларни бирлаштириш ва ҳарбий саноат соҳасида қўшма корхоналар ташкил этиш шаклида Саудия ҳарбий саноат компаниясини (SAMI) ташкил этди.
2017 йил 4 ноябрда у махсус тузилган Коррупцияга қарши кураш қўмитаси раҳбари этиб тайинланди. Шу куни коррупция билан боғлиқ жиноятларни содир этганликда гумон қилинган ўн бир шаҳзода (жумладан, дунёнинг энг бадавлат кишиларидан бири ал-Валид ибн Талал) ва бир қанча собиқ вазирлар ҳибсга олинди.
2015 йил апрелида қирол Салмон жияни шаҳзода Муҳаммад бин Найифни валиаҳд шаҳзода, ўғлини эса валиаҳд шаҳзода ўринбосари этиб тайинлади. Бу ўзгаришлар 1953 йилдан бери биринчи марта қиролликда ҳокимият янги авлод вакилларига ўтаётганини кўрсатади (бундан олдин барча қироллар сулола асосчиси Абдулазиз ас-Сауднинг ўғиллари бўлган).
Бироқ 2017 йил 21 июнь куни 81 ёшли қирол фикрини ўзгартириб, ўз ўғлини валиаҳд деб эълон қилиб, жияни 57 ёшли Муҳаммад ибн Наифни бу имтиёздан маҳрум қилди.
2017 йил 6 декабрда Time журнали уни "Йил одами" деб топди (ўқувчилар фикрига кўра). 2018 йил май ойида Forbes журнали уни дунёдаги енг нуфузли одамлар рейтингида саккизинчи ўринга қўйди.
2021 йил октябр ойида у бошқарадиган Саудия Арабистони Суверен Жамғармаси Премер-лиганинг "Ньюкасл Юнайтед" клубини 300 млн фунт стерлингга сотиб олди.
2017 йилда Саудия Арабистони хавфсизлик кучлари устидан тўлиқ назоратни қўлга киритган Муҳаммад бин Салмон сиёсий рақиблар ва диссидентларга қарши яширин кампания бошлади ва шу мақсадларда "Тезкор ҳаракат кучлари" расмий номига ва валиаҳд шаҳзоданинг шахсий қўриқчиси мақомига эга бўлган «Йўлбарс» отрядидан фойдаланган. Бўлинманинг тезкор ходимлари одам ўғирлаш, қийноқлар, мажбурий ватанга қайтариш ва суддан ташқари қотиллик билан шуғулланган, АҚШ Молия вазирлиги ташкилот ва унинг раҳбарларига қарши санкциялар киритган.
New York Times газетасининг Америка разведкасидаги манбаларига кўра, шаҳзода унинг сиёсатини танқид қилган саудиялик журналист Жамол Хашоггини Саудия Арабистонига жалб қилиш ва у ерда ҳибсга олиш буйруғини берган. Хашогги 2018 йилнинг 2 октябрь куни Саудия Арабистонининг Истанбулдаги консуллигида ўлдирилган. Разведка манбалари бунга шаҳзоданинг алоқадорлигини тахмин қилишди, бироқ Саудия Арабистони вакили Рейтер агентлигига шаҳзода журналистнинг ўлимига сабаб бўлган операция ҳақида билмаслигини айтди. Шаҳзода дастлаб Хашогги консуллик биносини тарк этганини айтди, бироқ 18 кундан кейин Саудия Арабистони журналистнинг бинода ўлганини тан олди. Баъзи маълумотларга кўра, Хашоггини ўлдиришда гумон қилинган 15 кишидан етти нафари шаҳзоданинг қўриқчиларидир.
Хашоггининг шов-шувли ўлдирилишидан сўнг, еттита асосий клан вакилларини бирлаштирган қироллик оиласининг донишмандлар кенгаши валиаҳд шаҳзоданинг лавозимидан четлатилиши мумкинлигини муҳокама қила бошлади. Аммо 85 ёшли қирол тирик экан, улар ҳеч нарса қилмайди. Унинг ўлимидан сўнг улар қирқ йилдан ортиқ ички ишлар вазири ўринбосари бўлиб ишлаган монархнинг укаси, 76 ёшли шаҳзода Аҳмад ибн Абдулазизни тахтда кўришни исташади. Саройдаги манбага кўра, Америка расмийларининг унга бўлган муносабати нафақат журналистнинг ўлдирилишини амалга оширган деган гумон туфайли, балки халқаро муносабатларга қарашлари туфайли ҳам кескин ўзгарган. Валиаҳд шаҳзода Россия билан нефт қазиб олиш ва оғир қуроллар етказиб бериш соҳасида ҳамкорлик қилишни режалаштираётганини маълум қилди. Қирол Салмоннинг 2018 йил 19 ноябрда ар-Риёддаги нутқига қараганда, у шахсан ўғлини қўллаб-қувватлайди.
2020 йил март ойида унинг ташаббуси билан унинг бир қанча қариндошлари, жумладан амакиси Аҳмад ҳам шаҳзоданинг мамлакатда ҳокимиятни мустаҳкамлаш борасидаги саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлашдан бош тортгани учун ҳибсга олинди.
2016 йил 25 апрелда у Саудия Арабистони учун кенг қамровли ижтимоий-маданий ва сиёсий иқтисодий режа бўлган «Saudi Arabia Vision 2030» номли ҳужжатни эълон қилди, унда қиролликнинг нефтдан кейинги даврга кириши белгилаб қўйилган.
Билдирган фикрларидан:
Менимча, Яқин Шарқ кейинги Европага айланади. Саудия Арабистони яқин беш йил ичида бутунлай бошқа давлатга айланади. Баҳрайн бутунлай бошқача бўлади. Қувайт ва Қатар, барча қарама-қаршиликларга қарамай. Улар кучли иқтисодиётга эга, улар беш йилдан кейин жуда бошқача бўлади. БАА, Ливан, Уммон, Иордания, Миср, Ироқ - уларда жуда катта имкониятлар бор. Муваффақиятга эришсак, кўплаб давлатлар бизга эргашади ва 30 йил ичида арабларнинг уйғониши содир бўлади. Бу Саудия Арабистонининг уруши, бу менинг урушим, мен уни шахсан қабул қиламан ва Яқин Шарқ дунё етакчисига айланмагунча бу урушда ўлиш ниятида эмасман. Ва мен 100% ишончим комилки, ҳаммаси биз учун яхши бўлади.
Абу Муслим
