Дунёда мусулмонлар кўп бўлса, нега Фаластин ёлғиз қоляпти? Бу Фаластинликларга қарши яна бир Исроил тажовузидан кейин мунтазам равишда жавоб топилмаётган саволдир. Сиёсатчилар ва илоҳиётчилар вақти-вақти билан баланд овозда баёнотлар беришади, аммо ҳеч ким Исроил билан ҳақиқий можарога бормайди. Вазият, албатта, камситувчи, аммо келинг, ҳис-туйғуларни четга суриб қўйиб, унинг сабаблари нимада эканлигини аниқлашга ҳаракат қилайлик.
Бунинг учун биз тарихга назар ташлашимиз керак, чунки ҳар доим ҳам шундай бўлмаган. Биринчи Жаҳон урушида Усмонийлар салтанати мағлуб бўлганидан сўнг, унинг ҳудудлари Сайкс ва Пико шартномаси бўйича Британия ва Франция ўртасида таъсир доираларига бўлинган. Фаластин Британия протекторати остида қолди.
Биринчи омил шу тарзда пайдо бўлади. Иккинчи Жаҳон урушидан кейин пайдо бўлган, аҳолиси мусулмон бўлган араб (ва нафақат араб) давлатлари мустамлакачилар томонидан ташкил этилган, чунки бу ҳудудларни бевосита бошқариш жуда фойдасиз бўлиб қолганди. Шундай қилиб, сунъий чегаралари ва миллий ҳукуматлари бўлган кўплаб давлатлар пайдо бўлди, улар табиий равишда ўз ҳокимиятини йўқотишни хоҳламадилар. Янги давлатларнинг чегаралари кўпинча шунчаки чизиқ бўйлаб чизилган, бу келажакдаги можаролар учун замин яратган ва келажакда ушбу давлатларнинг бирлашишига тўсқинлик қилган. Умуман олганда, «бўлиб ташла ва ҳукмронлик қил» сиёсатидан бошқа нарса эмас.
Муаммони тушунишнинг иккинчи муҳим омили бу - Исроилнинг ортида турганлар, яъни АҚШ ва энг кучли халқаро яҳудий лоббиси. Бу ерда яна мозийга юзланиш керак. Исроил давлати иккинчи Жаҳон урушидан кейин пайдо бўлди. Унинг натижаларига кўра, дунё асосий ғолиблар: АҚШ ва СССР ўртасидаги таъсир доираларига бўлинди. Дастлаб Сталин ёш яҳудий давлатини фаол, шу жумладан ҳарбий қўллаб-қувватлаган бўлса-да, СССР ва Исроил ўртасидаги муносабатлар тез орада ёмонлашди ва Исроил АҚШ билан яқин ҳамкорлик қила бошлади ва уларнинг Яқин Шарқдаги асосий ҳарбий таянчига айланди. Энг йирик геосиёсий ўйинчи СССР мавжуд экан, унинг йўлдошлари бўлган араб давлатлари Исроил билан жанг қилишди, аммо Исроил бу урушларнинг барчасида ғалаба қозонди. СССР парчаланиб кетгандан сўнг, АҚШнинг минтақадаги асосий ҳарбий ҳимоячиси билан тўғридан-тўғри ҳарбий можаро қилишни истаганлар кескин камайди.
Кичик маълумотнома учун: 1987 йилдан бери Қўшма Штатлар ҳар йили FMF дастури бўйича Исроилга ҳарбий ёрдам кўрсатиб келмоқда, шу билан бирга ушбу дастур бўйича АҚШдан ҳарбий ёрдам оладиган бошқа барча давлатлардан фарқли ўлароқ, Исроил маблағларнинг 25%ини ўз ҳарбий дастурлари бўйича сарфлаш ҳуқуқига эга. 2013 йилда қўшимча шартнома имзоланди, унга кўра Қўшма Штатлар 2018-2027 йилларда FMF дастури бўйича Исроилга 40 миллиард долларлик ҳарбий ёрдам кўрсатишни ўз зиммасига олди. Шуни ёдда тутиш керакки, FMF дастури АҚШ нинг Исроилга ҳарбий ёрдам кўрсатадиган ягона дастури эмас.
Шуни ҳам таъкидлаш керакки, Форс кўрфази монархиялари ва биринчи навбатда Саудия Арабистони ташкил топганидан бери АҚШ билан яқин алоқада бўлиб келяпти. Шунинг учун, Исроилга бўлган муносабатида, улар биринчи навбатда Америкага қарашади ва фаластинликларнинг азобларига эътибор бермайдилар.
Учинчи омил - ҳарбий-техник. Исроил милитаристик давлат бўлиб, унда армия ҳал қилувчи роль ўйнайди: унда эркаклар ҳам, аёллар ҳам хизмат қиладиган чақирув армияси мавжуд.
2017 йил ҳолатига қуйидаги маълумотларни кўрсатиш мумкин:
Мунтазам қуролли кучларнинг умумий сони 176,5 минг кишини ташкил этди.
Ҳарбий захира: 565 минг киши.
Сафарбарлик манбаи: 3,11 млн киши, шу жумладан 2,55 млн киши ҳарбий хизматга яроқли.
1976 йилда АҚШ Конгресси «Саймингтон тузатиши»ни, 1977 йилда эса «Гленн тузатиши»ни қабул қилди, уларга кўра АҚШ дан атом қуроллари дастурини амалга ошираётган мамлакатларга қурол етказиб бериш тақиқланади. E. M. Примаков Саймингтон—Гленн тузатишлари Исроилга нисбатан ҳеч қачон татбиқ қилинмаганини айтади. Кўплаб ҳарбий экспертларнинг фикрича, Исроил амалда ядро қуролига эга.
Исроил ҳарбий саноат соҳасида дунёдаги етакчилардан биридир. Исроил ҳарбий маҳсулотларининг тахминан 80%и экспорт қилинади. 2012 йилда мамлакат 7,47 миллиард долларлик рекорд даражадаги мудофаа экспортига эришди.
Шундай қилиб, Исроил билан ҳарбий можаро жуда кам давлатлар бардош бера оладиган катта урушдир.
Кўпинча қуйидаги эътирозни эшитиш мумкин: "Афғонистон-чи? Ахир, Толибон (ташкилот террористик ташкилот сифатида тан олинган ва унинг фаолияти Россия Федерацияси ҳудудида тақиқланган) ҳарбий кучда улардан анча паст бўлган америкаликларни нокаутга учратди!"
Бу ерда уруш характерини ҳисобга олиш керак. Бу душман ўзига содиқ, лекин халққа ёқмайдиган сиёсий режим ўрнатмоқчи бўлган шароитдаги партизан уруши эди. Маълумки, ғалаба қозониш учун ҳарбий эмас, балки сиёсий мақсадларга эришиш керак бўлган узоқ давом этган урушлар ҳеч қачон муваффақиятли бўлмайди. Шу билан бирга, соф ҳарбий нуқтаи назардан, ғалаба қозонган ёки ютқазган томонларнинг бирортасини аниқ номлаш қийин, чунки америкаликлар бутун Афғонистонга номутаносиб равишда ўзлари олганидан каттароқ зарар етказишган. Толибон, гарчи улар ўз мақсадларига эришган бўлсалар-да, лекин катта қурбонликлар эвазига, аслида вайронага айланган мамлакатга эга бўлишди, уни тиклаш учун яна халқаро ёрдам сўрашлари керак.
Кўпроқ объективлик учун яна иккита ҳолатни кўриб чиқамиз: «Чўлдаги бўрон» операцияси ва Эрон-Ироқ уруши. Биринчи ҳолат муваффақиятли замонавий ҳарбий операциянинг намунасидир, Саддам Қувайт тимсолида Америка йўлдошларига қўл кўтариш тўғрисида қарор қабул қилгани учун қўлларига урилган. Тўғри, ўша пайтда ҳарбий кучдаги фарқ беқиёс эди, бу америкаликларга қисқа вақт ичида Ҳусайн армиясини бир томонлама бомбардимон қилишга имкон берди. Ҳозирда Ислом дунёсида мағрур Исроил ҳарбийларини Фаластин халқини хафа қилишни хаёлига ҳам келтира олмайдиган даражада худди шундай жазолай оладиган ҳарбий гигантлар йўқ.
Иккинчи мисол қизиқроқ, чунки ўша пайтда иккита тенг куч жанг қилар эди. Дастлаб тезкор ҳарбий операция сифатида режалаштирилган уруш 8 йил давом этди ва ҳар икки томонда ҳам миллиондан ортиқ одам ҳалок бўлди. Шу билан бирга, на Ироқ, на Эрон дастлабки мақсадларига эриша олмади, иккала режим ҳам ҳокимиятда қолди ва ҳатто уни мустаҳкамлади. Яъни, воқеалар ривожининг бундай варианти даргумон ва ҳозирда бундай таваккал қадам ташлашга тайёр раҳбарлар йўқ.
Шунга қарамай, менга технологик устунлик асосий нарса эмаслигига ва мусулмонлар ҳар доим озчиликда ғалаба қозонишгани борасида эътироз билдирилиши мумкин, мен яна бунга рози бўлолмайман. Ҳа, Исломнинг дастлабки даврида мусулмонлар ҳақиқатан ҳам озчиликда бўлган, аммо бу улар ўша йиллардаги ҳарбий ҳақиқатларни ҳисобга олмаган дегани эмас. Улар разведкадан фойдаланганлар, уларга киришлари биланоқ ўша даврнинг ҳарбий технологияларидан фойдаланганлар: шунинг учун уммавийлар даврида профессионал ҳарбий синфлар шакллана бошлади ва ҳоказо.
Ўн тўққизинчи асрнинг охири ва йигирманчи асрнинг бошларидан бошлаб жанг майдонидаги вазият кескин ўзгара бошлади: саноат инқилоби ва ҳарбий-саноат комплексининг жадал ривожланиши аскарларнинг жасорати ёки қўмондонларнинг етакчилик фазилатлари иккинчи даражали бўлиб, ҳарбий технологиялар майдонга қадам қўйди, одам эса ҳарбий машинанинг мурватига айланди.
Бу, айниқса, биринчи Жаҳон урушида, ҳарбий технологияларнинг ривожланиши позицион ёки хандақ урушига олиб келиб, фронт чизиғи тўхтаб қолганда ва ҳеч бир томон уни ёриб ўтиш учун етарли кучга эга бўлмаганида аниқ бўлди. Ҳарбий технологияларнинг, биринчи навбатда авиация ва танкларнинг янада ривожланиши бу муаммони ҳал қилишга имкон берди ва янги жаҳон уруши ниҳоят двигателлар урушига айланди. Ундан кейин ҳарбий технологиялар анча олдинга қадам қўйгани аниқ, лекин мен мақолани ортиқча маълумотлар билан юкламаслик учун бу ҳақида батафсил тўхталмайман.
Умид қиламанки, Фаластин ва Исроил атрофидаги ҳозирги вазият нима билан боғлиқлигини тушунтириб бера олдим. Мақоламнинг мақсади сабабларни кучлиларнинг ҳаракатсизлигини оқлаш эмас, балки бусиз мос келадиган жавоб ишлаб чиқиш имкони бўлмаган сабаблари етарли даражада кўрсатишга ҳаракат қилиш эди. Тавфиқ эса фақат Аллоҳдандир.
Абу Муслим тайёрлади
