Туркиялик адвокат-моедратор Зеки Аритурк Исроил халқаро судда унга қарши иш қўзғатилишини кутмаган эканлигини айтди.
Жанубий Африка Республикасининг Халқаро судда Исроилга қарши даъвоси Тел-Авив маъмуриятида ваҳима уйғотди.
Бу ҳақида Истанбул Румели университети ўқитувчиси, ҳуқуқшунос-воситачи Зеки Аритурк "Анадолу"га берган интервьюсида айтиб ўтди.
Унинг таъкидлашича, Исроилга қарши даъво Халқаро судга берилган ва уни Халқаро жиноий суд (ХЖC) билан адаштирмаслик керак.
Аритуркнинг аниқлик киритишича, Рим статутига бўйсунувчи давлатлар томонидан ташкил этилган ХЖC одамларни геноцид, инсониятга қарши жиноятлар, уруш жиноятлари ва тажовуз жиноятлари учун суд қилади, БМТнинг суд органи бўлган Халқаро суд эса «Геноцид жиноятининг олдини олиш ва уни жазолаш тўғрисидаги Конвенция» доирасида давлатларга қарши даъволарни кўриб чиқади.
Унинг қўшимча қилишича, ХЖC ҳам, Халқаро суд ҳам Гаагада жойлашган.
Ҳуқуқшуноснинг эслатишича, Исроилнинг 2008 йил 27 декабр куни Ғазога уюштирган ҳужуми учун масъул шахсларга қарши "Қуйма қўрғошин операцияси" деб номланган иш 2009 йилдан бери ХЖСда давом этмоқда. Унинг сўзларига кўра, Исроил томонидан 2022 йил 7 октябргача содир этилган жиноятларга оид далиллар ҳам ишга қўшилган, бироқ иш бўйича ҳалигача ҳеч қандай ривожланиш йўқ.
Аритуркнинг фикрича, ХЖСда кўриб чиқилаётган ишда олдинга силжиш бўлмаганига Исроил лоббисининг ҳаракатлари сабаб бўлган.
"Халқаро судда қўзғатилган геноцид иши бунга чек қўяди. Шу пайтгача бирорта халқаро суд Исроил давлати у ёқда турсин, ҳатто Исроилнинг оддий фуқароси устидан ҳам суд жараёнига гувоҳ бўлмаган. Уларни ҳеч қаерда суд қилишнинг имкони бўлмаган. Уларнинг лоббиси ва давлати жуда кучли имидж яратди. Чунки уларнинг алоқалари бор эди ва бу алоқалар туфайли улар ҳар сафар қутулиб қолишди", - дея қайд этди адвокат.
Шу билан бирга, у зудлик билан Халқаро судда қарор қабул қилингани ва тинглов бўлиб ўтганини қўшимча қилди.
Унинг сўзларига кўра, бу ишнинг аҳамияти шундаки, кўплаб халқаро жиноятлар, зўравонлик ва болалар ва бегуноҳларни ўлдиришда иштирок этган фуқаролик ва ҳарбий амалдорларга нисбатан чора кўрмаган Исроил давлати эндиликда халқаро ҳамжамият олдида жавоб беради.
- Халқаро суддаги жараён дастлабки суд жараёнидир
Аритуркнинг таъкидлашича, Халқаро Судда бўлиб ўтадиган суд жараёни Исроилнинг ҳаракатларини тўхтатиш учун зудлик билан буйруқ чиқариладими ёки йўқлиги ҳақидаги дастлабки суд жараёнидир. Унинг таъкидлашича, ҳали суд жараёни ўтказилмаган.
Унинг эслатишича, бир кун олдин бошланган тингловларда ЖАР Исроилга қарши геноцид жинояти ҳақидаги даъволарини, шунингдек, БМТнинг 15 махсус ишчи гуруҳи томонидан тайёрланган ҳисобот ва 21 БМТ кузатувчиси ҳисоботини тақдим этган.
Аритуркнинг айтишича, кеча айбловлардан ўзларини ҳимоя қилган Исроил вакиллари, геноцидни ўзини ҳимоя қилиш деб кулгили тарзда оқлашга ва ўзларини жабрланган томон сифатида кўрсатишга ҳаракат қилиб, Жанубий Африка республикасини Исроил билан бирга ҳаракат қилмасликда айбладилар.
Исроил 70 йилдан ортиқ вақт давомида қилган ваҳшийликлари, ўлдирган одамлари ва бегуноҳ болалари учун Халқаро Суд олдида ҳисоб бера бошлади, деди адвокат.
"Исроил ҳозирда ҳам мамлакат ичкарида, ҳам хорижда ваҳима ичида қолди. У бундай нарсани кутмаган эди. У бундай иш қўзғатилиши ёки қабул қилиниши мумкин эмаслигига ишонарди", — таъкидлади туркиялик адвокат.
Зеки Аритурк 11 январь куни бўлиб ўтган тингловларнинг биринчи кунида Исроил Бош вазири Бенямин Нетаняҳунинг Ғазо секторини аннексия қилиш ёки тинч аҳолига зарар етказиш нияти йўқлигини айтганини қайд етди.
"У аввалги баёнотларига қарама-қарши баёнот берди. Бу баёнот билан Исроил президенти ва расмийларининг кечаги кунга қадар қилган баёнотлари ўртасида бундай фарқ борлигининг ягона сабаби шундаки, улар Халқаро Судда кўриб чиқилмоқда ва агар улар ҳукм қилинса, 70 йилдан буён яратилган енгилмас ва қудратли Исроил ҳақида тасаввур пучга чиқади", деди у.
- Давлатлар санксиялар қўллаши керак бўлади
Аритурк Халқаро суд қарорининг мажбурий эканлигини ва у БМТ Хавфсизлик Кенгашига топширилишини қайд этди.
Унинг сўзларига кўра, агар Хавфсизлик Кенгашининг доимий беш аъзосидан бири вето қўйса, бу қарор бекор бўлади, лекин у БМТ Бош Ассамблеясига етиб боргач, бу сафар давлатлар ҳуқуқий меъёрлар қўллаши керак бўлади.
"Ҳарбий аралашув бўлмаса-да, давлатлар Исроилга портларини ёпиши ва савдони тўхтатиши мумкин. Улар Исроил фуқароларининг ўз мамлакатларига киришига тўсқинлик қилиши мумкин. Улар, ўз навбатида, халқаро пул муомаласини ёпишлари мумкин. Улар бундай санкцияларни кўп киритишлари мумкин ва бу санкциялар натижасида Исроил дунёда яккаланиб қолади. Иқтисодиёт ва банк соҳасида дунёда тўсатдан тўхтаб қолган Исроилнинг омон қолиш имконияти қандай бўлиши маълум. Шу сабабли, бу ердаги қарор шу қадар муҳимки, Оқ уйдан сиздирилган хабарларга қараганда, Қўшма Штатлар овоз беришда бетараф қолади, уни рад етмайди, лекин уни қабул қилмайди ва қарорни судга беради, уни амалга ошириш мумкин бўлган даражага етказади, деган фикр бор", - дея таъкидлади у.
- «Анадолу»нинг кўплаб фотосуратлари ҳам далил бўлиб хизмат қилди.
Аритурк бу ишда ЖАР томонини ҳимоя қилувчи етакчи ҳуқуқшунослардан бири профессор Жон Дугарднинг ҳаёт тарихига ҳам тўхталиб ўтди.
Унинг сўзларига кўра, Дугарднинг боболари Нидерландия ва Англия Жанубий Африкани эксплуатация қилган ирқчи апартеид режими даврида ҳокимият тепасида бўлган одамлар бўлган.
Унинг таъкидлашича, Дугард яҳудий, лекин Исроилга қарши инсон ҳуқуқлари фаоли ва муҳим фаол. Аритурк, Дугард жамоаси билан Халқаро Адлия маҳкамасидаги иш юзасидан тайёрлаган 82 саҳифалик ҳисоботнинг аҳамиятига диққат қаратди.
Аритуркнинг қайд этишича, «Анадолу»нинг кўплаб фотосуратлари ҳам Дугард жамоаси томонидан ишда далил сифатида тақдим этилган.
Шунингдек, у «Анадолу» юридик маслаҳат департаменти асосчиларидан бири эканлигини ва ушбу муассасанинг собиқ ходими эканлигидан фахрланишини қўшимча қилди.
Абу Муслим
