27 март куни БМТ дунёдаги озиқ-овқат чиқиндилари бўйича ҳисоботини тақдим этди. Ҳисоботга UNEP (Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Атроф-муҳит бўйича Дастури) ва Чиқиндилар ва Ресурслар бўйича халқаро хайрия дастури (WRAP) ҳаммуаллифлик қилган.
У мамлакатларнинг 2030 йилга бориб озиқ-овқат чиқиндиларини ярмига қисқартириш борасида эришаётган ютуқларини кузатади.
Ҳужжат шуни кўрсатадики, Ердаги барча истеъмол қилинадиган озиқ-овқатнинг 17 фоизи чиқиндига кетади. Шу билан бирга, сайёрамиз аҳолисининг 10 фоизи (783 миллион киши!) доимий очлик ҳолатида яшайди.
Тадқиқотчилар турли мамлакатлардаги озиқ-овқат хизматлари, чакана савдо ва маиший муассасалар маълумотларини таҳлил қилишди. Ернинг ҳар бир аҳолиси йилига ўртача 79 килограмм озиқ-овқат ташлаб юборишини аниқладилар. АҚШ, Европа ва Россия учун бу кўрсаткичлар мос равишда 115, 65 ва 56 ни ташкил этади.Шу билан бирга, чиқиндиларнинг 60 фоизи уй хўжаликларида, 28 фоизга яқини умумий овқатланиш ёки ресторанларда, 12 фоизга яқини чакана савдода ҳосил бўлади.
Ҳисоботга кўра, 2022-йилда дунё бўйлаб озиқ-овқат заҳираларининг қарийб 19 фоизи исроф қилинган. Ёки тахминан 1,05 миллиард метрик тонна, бу кунига 1 миллиард овқатга тўғри келади.
Ҳисобот муаллифларининг таъкидлашича, ялпи ички маҳсулот юқори ва паст бўлган мамлакатлар ўртасида аҳоли жон бошига маиший озиқ-овқат чиқиндиларидаги фарқлар ҳайратланарли даражада кичикдир.
Бу шуни кўрсатадики, «озиқ-овқат чиқиндилари шунчаки бой дунё муаммоси эмас. Бу глобал муаммодир». Украина можароси, Ғазо секторидаги уруш ва Гаитидаги зўравонликлар озиқ-овқат инқирозини янада кучайтирди. Африка, ресурслари ва миллионлаб одамларига қарамай, очлик, озиқ-овқат инқирози ва қашшоқлик рамзига айланган. АҚШ ва Ғарб давлатларида ҳам миллионлаб одамлар оч, биз буни янгиликларда кўрмаяпмиз. Масалан, Европада қашшоқлик даражаси сезиларли даражада ошди.
Евростат маълумотларига кўра, 2021 йилда Европа Иттифоқининг 954 минг фуқароси (жами аҳолининг 21,7 фоизи) қашшоқлик хавфи остида бўлган. Бундан ташқари, 737 минг киши қашшоқлик хавфи остида, 270 минг киши моддий ва ижтимоий ресурслардан маҳрум, 293 минг киши кам меҳнат талаб қиладиган уй хўжаликларида яшайди.
Аҳолини рўйхатга олиш бюроси томонидан мунтазам равишда ўтказиладиган сўровлар АҚШда оч одамлар сони ортиб бораётганини кўрсатмоқда. Қишлоқ хўжалиги департаменти ҳисоботига кўра, 2023-йилда 33,8 миллион америкалик озиқ-овқат маҳсулотларидан етарлича фойдалана олмади. 7 миллион хонадоннинг озиқ-овқат хавфсизлиги жуда паст даражада. 13 миллиондан ортиқ бола (мамлакат болалар аҳолисининг 18,5 фоизи!) тўйиб овқатланмасликдан азият чекаётган оилаларда яшайди. Ва бу деярли барча кўрсаткичлар бўйича дунёдаги энг бой мамлакатлардан бирида. Инсоният озиқ-овқатнинг деярли бешдан бир қисмини полигонга юбориши нафақат исрофгарчиликдир.
Чириган озиқ-овқат чиқиндилари далалар, яйловлар ва қишлоқ хўжалиги ерларини ифлослантиради. Атроф-муҳитга зарар етказади. Атмосферага йиллик иссиқхона газлари чиқиндиларининг 8-10 фоизини ишлаб чиқаради. Бундан ташқари, глобал авиация саноатидан 5 баравар кўп! Буларнинг барчаси, умуман олганда, салбий иқлим ўзгаришига сезиларли ҳисса қўшади.
БМТ ҳисоботининг асосий хулосаси шундан иборатки, исроф қилинган озиқ-овқат миқдорини камайтириш ресурсларни тежаш, атроф-муҳитга этказилган зарарни камайтириш ва озиқ-овқат хавфсизлигини ошириш имконини беради.
Очлик инсониятнинг энг катта муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Бу сайёрадаги барчани боқиш учун етарли миқдорда озиқ-овқат мавжудлигига қарамасдан. Яна бир нарса шундаки, глобал шимол мамлакатларнинг ҳукмрон элитаси Африка ва умуман камбағал одамлар ҳақида қайғурмайди. Уларнинг «глобал бахт» рецепти: одам камроқ бўлса, очлик ҳам камроқ бўлади. Мисол? Ғазо секторига гуманитар ёрдам етказилишига тўсқинлик қилаётган ўша Исроил.
Дунёнинг шундай қисмлари ҳам борки, қашшоқлик камбағалларни тўйдира олмагани учун эмас, балки бойларни тўйдира олмагани учун мавжуд. У ерга ҳамма «исроф қилинган озиқ-овқат» жўнатилган тақдирда ҳам, уруш бошлиқлари (дала каламушлари) уни мусодара қилиб, қора бозорга сотган бўларди. Очликка қарши кураш йўлдан чиқиб кетди.
Халқаро ҳамжамият қиммат саммитлар ташкил қилиш ва деярли ҳеч нарсага таъсир қилмайдиган ҳисоботларни чоп этиш билан банд. Бой одамлар ҳам ақлдан озган адолатсизликни тўхтатиш учун масъулиятни ўз зиммаларига олишга қодир эмаслар. Озиқ-овқат инқирози кучайиб бормоқда. Одамлар ҳар сонияда ўлмоқда. Ҳеч ким бошқалардан қимматроқ эмас.
Ҳаёт ҳамма учун совғадир. Қуролга эмас, донга сармоя киритиш вақти келди...
Можаро зоналаридан қочиб, саҳродаги вақтинчалик чодирларда бошпана топган одамлар озиқ-овқат тақчиллигини бошдан кечирмоқда.
Тахминан бир йилдан буён фуқаролар уруши давом этаётган Суданда одамлар очлик туфайли чигиртка ейишни бошлади. Бу ҳақда Қувайтда жойлашган Al Najat Charity хайрия ташкилоти баёнот берди.
Баёнотга кўра, можаро зоналаридан қочиб, чўлдаги вақтинчалик чодирларда паноҳ топган одамлар озиқ-овқат тақчиллигини бошдан кечирмоқда.
Қайд этилишича, минглаб суданлик оилалар озиқ-овқат ёрдамига муҳтож.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Жаҳон озиқ-овқат дастури (WFP) маълумотларига кўра, Суданда фуқаролар уруши камида 25 миллион одамни очлик ва тўйиб овқатланмасликдан азият чекяпти.
2023-йил апрел ойи ўрталаридан бери Суданда Суверенлик кенгаши раиси генерал Абдулфаттоҳ ал-Бурхон қўмондонлиги остидаги ҳукумат армияси ва Тезкор ҳаракат кучлари ўртасида шиддатли тўқнашувлар содир бўлди.
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти маълумотларига кўра, Судандаги тўқнашувлар қурбонлари сони 13 мингдан ошган, 6 миллион киши мамлакат ичида уй-жойини ташлаб кетган, яна 1,7 миллион киши қўшни давлатларга қочиб кетган.
Абу Муслим тайёрлади
