Ҳасадчи муллалар ҳақидаги тушунча кўпинча адабий ва тарихий манбаларда тилга олинади. Бу ибора билан динни нотўғри тушунган, ёки динни шахсий манфаат ва мақсадлари учун қўллаган кишилар назарда тутилади. Ҳасадчи муллалар одатда кимгадир ҳасад қилиб, унинг обрўсини туширишга ҳаракат қилган ёки ҳақ йўлидаги инсонларга тўсқинлик қилган кишилар сифатида тасвирланади.
1. Ҳасаднинг моҳияти:Ҳасад — инсоннинг ўзгалардаги неъмат, обрў-эътибор, илм ёки мол-мулкни кўролмаслиги ва бу неъматнинг йўқ бўлишини хоҳлашидир. Ислом динида ҳасад қаттиқ қораланади:
- Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтганлар:
"Ҳасаддан сақланинг, чунки ҳасад яхшиликларни тугайди, худди оловнинг ёқилғини тугатгани каби" (Абу Довуд).
2. Ҳасадчи муллалар тасвири:
- Улар ўзлари камтар ва одил бўлиши керак бўлган ҳолда, бошқаларнинг обрўси, илм-маърифат ёки ҳурматидан ҳасад қиладилар.
- Улар ҳақ йўлида юрган уламоларга қарши туриб, ёлғон туҳматлар қўйишлари ҳам мумкин.
- Баъзан ўз шахсий манфаатлари йўлида динни ниқоб қилиб, жамиятни алдаб келган бўладилар.
3. Тарихий ва адабий тасвирлар:
- Адабиётда: Кўплаб адабий асарларда ҳасадчи муллалар образи ижтимоий муаммоларни кўрсатиш учун қўлланган. Масалан, Нодирабегим, Алишер Навоий, Ҳожи Муин асарларида бундай қаҳрамонлар тасвирланган.
- Тарихда: Исломнинг илк йилларидан бошлаб ҳақиқий уламоларга ҳасад қилиб, уларга қарши фитна уюштирган эшаклар ҳам бўлган. Масалан, Пайғамбар даврида баъзи мунофиқлар ҳақ йўлини тўсишга уринади.
Ҳасадчи муллаларнинг жамиятга зарари
- Илм-маърифат тараққиётига тўсқинлик қилади:Улар илмли, илм-маърифатга интилган кишиларни қоралаб, уларнинг олдига ғов қўядилар.
- Тухмат ва бўҳтон тарқатиш:Ҳасадчи инсонлар ўзи ҳасад қилаётган кишига ёлғон ёки бўҳтонлар тарқатиб, унинг жамиятдаги обрўсини йўқотишга уринади.
- Жамиятда фитна-фасод келтиради:Улар орқали жамиятда низо ва таранглик юзага келади.
Исломда ҳасаднинг ҳукми
Исломда ҳасад қилиш катта гуноҳ саналади. Аллоҳ Таоло Қуръонда бундай дейди:
"...Улар ўзига берилган нарсага ҳасад қиладилар" (Қуръон, Нисо сураси, 54-оят).
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам):
"Ҳеч ким ҳасад қилмасин, фақат икки нарсада:
- Аллоҳ унга бойлик берган ва у бойлигини ҳақ йўлида сарфлайдиган киши.
- Аллоҳ унга илм берган ва у шу илмга амал қилади ҳамда уни ўргатадиган киши"** (Бухорий ривояти).
Ҳасадчи муллалар — динни ўз шахсий мақсадларига хизмат қилдирган, ўзгаларнинг илми ва обрўсидан ҳасад қилган кишилардир. Улар жамиятда тўғри йўлдаги уламоларга қарши чиқишлари ва фитна-фасод тарқатишлари билан зарар келтирадилар. Ҳар бир инсон ҳасаддан сақланиши, ўзгаларнинг неъматларини кўришда шукроналик ва адолатли бўлиши лозим.
Ҳасаднинг давоси — Аллоҳга суяниб, қалбни тозалаш ва бошқаларга яхшилик тилашдир.
Абу Муслим
