ХРОНОЛОГИЯ
570 - Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)нинг туғилиши
Арабистон чегараларидаги Византия ва Эрон империялари
Карвон савдо йўлларининг маркази: Макка
Макканинг географик жойлашуви ва муҳим қабилалари
Арабистондаги насронийлар ва яҳудийлар
Ҳабашистонликларнинг Каъбани вайрон қилиш уриниши
574 - Яманнинг эронликлар томонидан эгаллаб олиниши
581 - Византия-Арабистон чегарасининг очилиши
595 - Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)нинг Ҳазрати Хадижа билан никоҳланиши
605 - Эрон-Арабистон чегарасининг очилиши
610 - Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)га пайғамбарлик келиши
615 - Илк мусулмонларнинг Ҳабашистонга ҳижрати
616 - Ҳазрати Умарнинг Исломни қабул қилиши
619 - Ҳазрати Хадижанинг (р.а.) вафоти; Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)нинг Тоифга қилган муваффақиятсиз сафари
"Кеча сайри" (Миъроҗ)
620 - Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)нинг Ҳазрати Ойша билан никоҳланиши
622 - Ҳижрат, исломий даврнинг бошланиши
624 - Бадр жангги
Қибланинг Маккага қаратишлиги
Ҳазрати Фотиманинг Ҳазрати Али билан никоҳланиши
625 - Уҳуд жангги
627 - Ҳандақ жангги
628 - Ҳудайбия сулҳи
Эрон-Византия сулҳининг натижаси
629 - Ҳазрати Аббоснинг Исломни қабул қилиши
630 - Макканинг таслим бўлиши; Каъбанинг Ислом рамзига айланиши
Каъба:
Абу Суфённинг Исломни қабул қилиши
632 - Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)нинг вафоти
Илк халифа Ҳазрати Абу Бакр
Иртидат ҳаракатларининг бостирилиши
III Йездижирднинг тахтга чиқиши
633 - Ҳиранинг таслим бўлиши
Сурия ва Фаластинга уюштирилган ҳарбий юриш
634 - Ажнодийн жангги
Ҳазрати Умарнинг халифа бўлиши
Янги маъмурий тизимнинг ташкил этилиши
Кўприк жангги
635 - Димашқнинг (Шом) таслим бўлиши
636 - Ярмуқ жангги – Суриянинг фатҳи
Ислом армияси қўмондони Холиднинг лавозимдан олиниши
637 - Қодисия жангги – Ироқнинг фатҳи
Куфада ҳарбий қароргоҳ ташкил этилиши
638 - Қуддуснинг таслим бўлиши
639-40 - Исломий тақвимнинг бошланиши
Фаластин ва Сурияда вабо эпидемияси
Ҳижозда очарчилик
Византия империяси ичидаги кескин насронийлик ихтилофлари
Амр ибн Оснинг Мисрни фатҳ қилиши
640 - Ниҳованд жангги; Эрон империясининг фатҳи ва Сосонийлар сулоласининг қулаши
641-2 - Фаластиннинг таслим бўлиши
Император Ҳераклийнинг вафоти; Мисрнинг фатҳи; Фустотнинг ташкил этилиши
644 - Ҳазрати Умарнинг шаҳид бўлиши
Ҳазрати Усмоннинг халифа бўлиши
645 - Искандарияда Византия флоти мағлуб бўлиши
647 - Троблусғарпнинг араблар томонидан фатҳ қилиниши
649 - Араблар томонидан денгиз флоти тайёрланиши
Византияга қарши денгиз жангларининг бошланиши; Кипрнинг фатҳи
650-652 - Қуръоннинг тўпланиши
Араб чегараларининг Хуросонгача етиши
653 - Кипрнинг иккинчи марта фатҳ қилиниши
Родос оролининг фатҳи
655 - Денгиз жангида византияликларнинг қаттиқ мағлуб бўлиши**
656 - Ислом оламида беқарорлик авж олиши ва Ҳазрати Усмоннинг фитна натижасида шаҳид қилиниши**
Ҳазрати Алининг халифа бўлиши
Жамал жангги
657 - Беқарорлик давом этиб, пойтахтнинг Куфага кўчирилиши**
Сиффийн жангги
658 - Ҳазрати Али ва Муовия ўртасида ҳукм чиқариш воқеаси**
Харижийлар гуруҳининг пайдо бўлиши
Муовиянинг Мисрда таъсирининг ортиши
660 - Муовиянинг Ҳазрати Алига қарши халифа деб эълон қилиниши
661 - Ҳазрати Алининг шаҳид қилиниш; Ҳазрати Ҳасаннинг тинч йўл билан халифалик ҳақидан воз кечиши
Шомда Умавийлар халифалигининг ташкил этилиши
662 - Ироқдаги волийликларнинг Муғийра ва Зиёдга берилгани
668 - Сицилияга араблар томонидан ҳужум уюштирилиши
670 - Кўп сонли ироқлик арабларнинг Хуросонга кўчиши
Шимолий Ғарбий Африканинг Уқба ибн Нофеъ томонидан фатҳ қилиниши ва Қайравоннинг ташкил этилиши
Арабларнинг Константиниёга уюштирган натижасиз ҳужуми
674 - Арабларнинг Критга десант тушириши
Византияликларнинг "юнон олови"ни ишлатиши ва Константиниёни сақлаб қолиши
678 - Ҳазрати Ойшанинг вафоти**
679 - Язиднинг халифаликка валиаҳд этиб тайинланиши**
680 - Муовиянинг вафоти ва Язиднинг халифа бўлиши; Ҳазрати Ҳусайн ва унинг тарафдорларининг Кербалада шаҳид қилиниши**
682-683 - Макка ва Мадинада Язидга қарши исён; Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг Умавийлар армиясига қарши қаттиқ жанг қилиши; Язиднинг вафоти**
Халифалик даъвосида уч рақиб
684 - Марвоннинг Шомда халифа деб эълон қилиниши
Мәржу Роҳит жангги; Марвоннинг мавқеи мустаҳкамланиши
Ҳимярийлар ва Маинлар
685 - Абдулмаликнинг тахтга чиқиши; империя ичида Кинда уруғининг ихтилофлари**
Ироқда Мухтор исёни
“Маҳдий” тушунчасининг Мухтор томонидан илгари сурилиши
686 - Шом армиясининг Ироқда мағлуб бўлиши**
687 - Мухторнинг Куфа муҳосарасида ҳалок бўлиши**
691 - Ироқнинг Абдулмалик назоратига ўтиши**
Тош гумбаз (Ал-Ақсо)
692 - Макканинг Ҳажжож томонидан таслим қилиниши; Абдуллоҳ ибн Зубайрнинг шаҳид қилиниши; иккинчи ички урушнинг якунланиши**
695 - Ироқнинг Ҳажжожга бўйсуниши**
696 - Араб тилининг империянинг расмий тили деб эълон қилиниши; илк араб тангасининг зарб этилиши
Ироқдаги харижийларнинг бостирилиши
698 - Қайравоннинг араблар томонидан қайта эгалланиши; Византияликларнинг Шимолий Африкадан чиқарилиши; Тунис шаҳрининг ташкил этилиши
702 - Барбарлар устидан Қоҳинанинг шафқатсизлиги**
Империянинг шарқий қанотининг Ҳажжож томонидан мустаҳкамланиши
705 - Шимолий Ғарбий Африканинг тўлиқ вилоят сифатида империяга қўшилиши**
Абдулмаликнинг ўғли Валид ибн Абдулмаликнинг халифа бўлиши
Шомдаги Умавийлар масжиди
711 - Мусулмонларнинг Испанияга кириб бориши**
Мусулмонларнинг Ҳинд водийси томон кенгайиши
II Юстинианнинг ўлдирилиши; Византия империясида беқарорлик
712-713 - Мусо ибн Нусайрнинг Испанияга юриши**
Арабларнинг Жакарта ҳудудидан ўтиши ва Қашғарга ҳужум қилиши; Исломнинг Хитой чегараларигача тарқалиши
714-715 - Мусо ибн Нусайр ва Тариқ ибн Зиёднинг нуфуздан тушиб, лавозимдан четлатилиши
Машҳур қўмондонларнинг қатл қилиниши
716-717 - Испанияда беқарорлик**
Арабларнинг Константиниё муҳосарасида муваффақиятсизлиги; Сулеймоннинг вафоти натижасида II Умарнинг халифа бўлиши
Умарнинг адолатсиз солиқ тизимини ислоҳ қилиш ҳаракатлари
718 - Мусулмонларнинг Францияга ўтиши**
719 - Қуртубанинг (Кордова) Испаниядаги исломий ҳукумат марказига айланиши**
720 - II Умарнинг вафоти ва II Язиднинг тахтга чиқиши; империяда яна ички беқарорлик бошланиши**
721 - Мусулмонларнинг Тулуза (Тулуз) жангидан чекиниши**
724 - II Язиднинг вафоти ва Ҳишомнинг халифа бўлиши**
Аббосийлар ҳаракатининг бошланиши
728 - Эронликларнинг турклар ёрдамида арабларга қарши исён кўтариши
Ҳасан ал-Басрининг вафоти
730 - Ҳазарларнинг қаттиқ қаршилиги**
732 - Тур жангги**
737 - Кавказдаги Ҳазарларнинг мағлуб бўлиши**
738 - Мусулмон хўразмликлар ва бутпараст турклар ўртасидаги анти-араб иттифоқининг тугаши**
740-742 - Шимолий Африкада барбарларнинг арабларга қарши исён кўтариши**
Испанияда ички уруш
Алавийларнинг ҳокимиятни қўлга олиш учун қилган муваффақиятсиз ҳаракати; Зайдийлик ҳаракатининг пайдо бўлиши
743 - Ҳишомнинг вафоти**
Умавийларнинг тезлик билан заифлашиши; II Марвоннинг тахтга чиқиши
Абу Муслим раҳбарлигидаги Аббосийлар ҳаракати
747 - Аббосийлар исёнининг Хуросонга ҳужуми**
748 - Хуросон бошқарувининг Абу Муслим томонидан қўлга олиниши**
Восил ибн Атонинг вафоти
749 - Аббосийлар ҳаракатининг тез суръатда таралиши
Ироқнинг Абу Аббос томонидан эгалланиши
750 - Зоб жангги; Умавийларнинг Аббосийлар томонидан ағдарилиши**
Умавий оиласининг қатли
Умавийлар бошқаруви тугаши
Аббосийлар сулоласининг ташкил этилиши
751 - Толас жангги; қоғоз ишлаб чиқаришнинг араб оламида бошланиши**
753 - Аббосийлар Анбарда қароргоҳ ташкил этиши**
754 - Ас-Саффоҳнинг вафоти; Ал-Мансурнинг тахтга чиқиши**
Абдуллоҳ ибн Алининг муваффақиятсиз исёни
Абу Муслимнинг қатли
755-756 - Испанияда Абдурраҳмон томонидан Умавийлар сулоласининг тикланиши**
Қайравоннинг барбарлар томонидан эгалланиши
758-760 - Жанубий Ҳазар ҳудудининг Ислом давлатига қўшилиши**
762-763 - Бағдоднинг ташкил этилиши**
Ислом давлатида янги кўриниш
Муваффақиятсиз Алавийлар исёни
Испаниянинг империядан ажралиши
767 - Ибн Исҳоқнинг вафоти**
Имом Абу Ҳанифанинг вафоти
Тўрт фиқҳий мазҳабнинг шаклланиши
771 - Шимолий Африкада барбарлар исёни**
775 - Ал-Мансурнинг вафоти; Ал-Маҳдининг тахтга чиқиши**
776 - "Ал-Муканна" лақабли ҳато даъво қилувчининг исёни**
777 - Рустамийлар сулоласининг ташкил этилиши**
778 - Карл Мартелнинг Испанияга бостириб кириши; Роланднинг ўлими**
Византия ҳужуми
782 - Мусулмонларнинг Анадолуни эгаллаши; икона масаласи бўйича баҳслар**
785 - Қуртубада катта масжид қурилиши**
Идрис ибн Абдуллоҳнинг Шимолий Африкага қочиши
786 - Ҳорун ар-Рашиднинг тахтга чиқиши**
792 - Испаниядаги мусулмонларнинг шимолий чегараларга ҳужуми
795 - Имом Моликнинг вафоти
800 - Аглабийлар сулоласининг ташкил этилиши
803 - Бармакийларнинг нуфуздан тушиши ва ағдарилиши
804-806 - Ҳорун ар-Рашиднинг Анадолуга юриши
808 - “Ҳендек куни” воқеаси
809 - Илк умумий касалхона (беморхона) ташкил этилиши
Ҳорун ар-Рашиднинг вафоти ва Ал-Аминнинг тахтга чиқиши
811-813 - Ал-Амин ва Ал-Маъмун ўртасидаги aka-ука уруши; Ал-Маъмуннинг халифа бўлиши**
814 - “Субурб” воқеаси**
815 - Жобир ибн Ҳайённинг вафоти**
816 - Бобак исёни**
817-819 - Имом Али Ризонинг валиаҳд этиб тайин этилиши; Ал-Маъмуннинг Бағдодга кириши
820 - Тоҳирнинг Хуросон валийси этиб тайинланиши
Кичик сулолаларнинг ташкил этилиши
Имом Шофеъийнинг вафоти
821 - Риботлар (чегара қўриқхона ва ҳарбий постлар)**
823 - Ал-Воқидийнинг вафоти**
827 - Критнинг фатҳи**
Мусулмонларнинг Сицилияга десант тушириши
830-833 - Байт ул-Ҳикма (Ҳикмат уйи)нинг фаолияти**
Ал-Маъмуннинг таҳқиқотлари (инқилобий диний-илмий ҳаракатлар)
Мўътазила мактаби ва унинг таъсири
Ал-Маъмуннинг вафоти
834 - Ибн Ҳишомнинг вафоти**
Зут исёни
836 - Пойтахтнинг Самаррага кўчирилиши**
846 - Жанубий Италиянинг мусулмонлар томонидан босқини**
847-850 - Ал-Восиқнинг вафоти; Ал-Мутаваккилнинг тахтга чиқиши**
Ал-Хоразмийнинг вафоти
Арабча рақамларнинг ривожланиши ва тарқалиши
852 - Византияликларнинг Димётни эгаллаши
Тулейтуланинг (Толедо) ярим мустақил жумҳуриятга айланиши
855 - Имом Аҳмад ибн Ҳанбалнинг вафоти
861 - Ал-Мутаваккилнинг ўлдирилиши
864 - Дайламда Зайдий амирлигининг ташкил этилиши
865 - Бағдод муҳосараси; Ал-Мустаъиннинг ўлдирилиши
867 - Саффорийлар сулоласининг ташкил этилиши
868 - Ал-Жоҳизнинг вафоти**
Аҳмад ибн Тулуннинг Мисрга волий этиб тайинланиши
869-870 - Ал-Муҳтадийнинг тахтга чиқиши**
Занж (қора танли қуллар) исёнининг бошланиши
Ал-Бухорийнинг вафоти
873 - Ҳунайн ибн Исҳоқнинг вафоти**
Ал-Киндийнинг вафоти
878 - Суриянинг Мисрга боғланиши**
882-883 - Занжларнинг якуний мағлубияти**
890 - Қармати исёнининг бошланиши**
Шиалар ва уларнинг таъсири
892 - Бағдоднинг яна пойтахтга айланиши
Ал-Муътамиднинг вафоти ва Ал-Муътадиднинг тахтга чиқиши
894 - Испанияда Ибн Ҳафсан исёнининг бошланиши**
897 - Зайдий давлатига асос солиниши**
900 - Самонийлар сулоласининг ҳукмронлиги**
901 - Собит ибн Қурранинг вафоти**
903-905 - Сурия ва Мисрнинг қайта қўлга олиниши; Тулунийлар сулоласининг тугаши**
Ал-Муқтафийнинг вафоти
909 - Шимолий Африкада Фотимийларнинг пайдо бўлиши; Аглабийлар сулоласининг тугаши**
912-918 - Испанияда III Абдурраҳмоннинг тахтга чиқиши**
921 - Фаснинг Фотимийлар қўлига ўтиши**
922 - Ал-Ҳалложнинг қатли**
Суфийлик (тасаввуф) ҳаракатининг кенгайиши
923 - Ат-Табарийнинг вафоти**
925 - Ар-Разийнинг вафоти**
929 - III Абдурраҳмоннинг халифа унвонини олиши
Ал-Баттонийнинг вафоти
930 - Қарматиёнинг Маккани талон-тарож қилиши ва Ҳажарул Асвадни ўз жойидан суғуриб олиши**
935 - Ал-Ашъарийнинг вафоти**
940 - Ибн Муқланинг вафоти**
944-946 - Ал-Мотуридийнинг вафоти**
Барбарларнинг Фотимийларга қарши исёнлари
Бувайҳийларнинг Бағдодни эгаллаши
950 - Ал-Фаробийнинг вафоти**
Византиянинг қайта қудратга келиши; Гритнинг Никифор томонидан забт этилиши
III Абдурраҳмоннинг вафоти
962-963 - Шиа маросимларининг бошланиши**
965-969 - Сайфуддавланинг Византияликларга қарши қаршилиги; Никифорнинг Сурияни босиб олиши
Фотимийларнинг Мисрни эгаллаши
970 - Ал-Азҳар масжидининг ташкил этилиши**
973 - Фотимийларнинг Фастан чиқарилиши**
974-975 - Шимолий Ироқ ва Сурияда Ибн Шимшақиқ босқини**
976 - Бувайҳийлар ерларининг Азудуддавла томонидан мустаҳкамланиши**
Испанияда Ал-Ҳакамнинг вафоти
Испанияда ҳокимиятнинг Ҳожиб Ал-Мансур томонидан эгалланиши
977 - Ғазнавийлар сулоласининг ташкил этилиши**
987 - "Фиҳрист" асарининг нашр этилиши**
996 - Фотимийлардан Ал-Ҳакимнинг тахтга чиқиши**
998 - Ғазнавий Маҳмуднинг ҳокимиятни қўлга олиши**
Абу Муслим таржимаси
