Наҳл сураси 68-оятида шундай марҳамат қилинган: “Роббинг асаларига: «Тоғлардан, дарахтлардан ва кўтарилган сўритоклардан уй тутгин.”
Араб тилида арининг эркаги ҳам, урғочиcи ҳам бир хил — “Наҳл” сўзи билан ифодаланади, бу сўзнинг алоҳида урғочиси мавжуд эмас. Лекин Қуръон арига қилинган ваҳийни ва арининг қилган ишларини баён этар экан, феълларнинг урғочи шаклини ишлатган. Араб тилида феъллар эркак ва урғочи учун ҳар хил шаклда келади. Бу ҳолат бошқа кўплаб тилларда ҳам мавжуд. Арининг қилган ишлари баён этилар экан, феълнинг урғочи шакли ишлатилган. Аниқроқ айтганда:
1. “Ўрин эгалла” маъносини баён қилиш учун: эркак учун ишлатиладиган “иттаҳаз” сўзи ўрнига, урғочи учун ишлатиладиган “иттаҳазий” сўзи келтирилган.
2. “Ҳар турли мевалардан е” маъносини ифодалаш учун: эркак учун ишлатиладиган “кул” сўзи ўрнига, урғочи учун ишлатиладиган “кулий” сўзи келтирилган.
3. “Парвардигоринг йўлларига кир” маъносини баён қилиш учун: эркак учун ишлатиладиган “услук” сўзи ўрнига, урғочи учун ишлатиладиган “услукий” сўзи келтирилган.
4. “Асал унинг қорнидан чиқади” ифодасидаги “унинг” замири эркакка ишора қилувчи “ҳу” ўрнига, урғочига ишора қилувчи “ҳа” билан ифодаланган.
Демак, Қуръонда санаб ўтилган амаллар: яъни, ковак (уй) қуриш, асал нектарини йиғиш ва асал тайёрлаш каби фаолиятлар айнан урғочи арилар томонидан амалга оширилади.
Ҳақиқатдан ҳам, Қуръонда зикр қилинган ушбу уч фаолият ишчи урғочи арилар томонидан бажарилади. Қуръонда санаб ўтилган бу ишларга эркак ариларнинг ҳеч қандай алоқаси йўқ. Урғочи ишчи ариларга нисбатан каттароқ ва катта кўзли бўлган эркак ариларнинг ягона вазифаси ёш она арини уруғлантиришдир. Ёз охирида бу вазифани бажарган эркак арилар урғочи арилар томонидан ковакдан ҳайдалади ва урғочи ариларнинг парваришига ўрганиб қолганлари учун тез орада ҳалок бўладилар.
Ҳолбуки, Қуръон нозил бўлган даврда одамлар ковак ичидаги меҳнат тақсимоти ҳақида, ишчи ариларнинг урғочи экани ҳақида, ковак қуриш, асал тайёрлаш ва асал учун нектар йиғиш айнан урғочи ишчи ариларнинг вазифаси экани ҳақида хабарсиз эдилар.
Шу боис, Қуръон арининг вазифаларини санаб ўтар экан, феълларнинг урғочи шаклида келтирилиши ва эркак ариларни бу вазифалардан четлаштириши мўъжизавий ифода ҳисобланади.
Абу Муслим таржимаси
