"Кремль Геббельси"нинг ўзи - Дмитрий Киселёв мусулмон-уйғурлар учун Хитой лагерларини очиқдан-очиқ мадҳ этиб чиқди.
Шу муносабат билан махсус тайёрланган репортажда унинг қўл остидаги одамлар Ғарб оммавий ахборот воситаларининг "Хитойга қарши тарғибот"ни фош қилишга қарор қилдилар ва уйғурлар орасида "радикализм ва экстремизм" га қарши кураш борасида "Хитой ҳукуматининг тўғри чоралари"ни мадҳ этдилар.
Умуман олганда, Киселёв-ТВ томонидан намойиш этилган ушбу Хитой эртагини Пекиннинг бу борадаги расмий позициясидан хабардор бўлган ҳамма билади. Маълум бўлишича, исломчилар уйғурларни ўзларининг таъсирига бўйсундиришга ҳаракат қилишган ва шунинг учун мамлакат раҳбарияти онгсиз уйғурларни оммавий равишда қайта тарбиялаш орқали экстремизмни блокировка қилишлари керак бўлган. Аммо бу уларга фақат фойда келтирди - улар юборилган "ўқув марказларида" янги ҳаёт учун касбларни ўзлаштирмоқдалар, шахмат ўйнашни ва рақс тушишни ўрганмоқдалар, у ердан қайта тарбияланиб ва бахтиёр бўлиб чиқмоқдалар. Шу билан бирга, ушбу лагерлар ташқарисида улар уйғур маданияти гуллаб-яшнаётган, масжидлар мавжуд бўлган ва уйғур бўлишга ҳам, мусулмон бўлишга ҳам ҳеч нарса тўсқинлик қилмайдиган, жадал ривожланаётган минтақа кутмоқда.
Буларнинг барчаси ҳақида Хитой ҳукумати таклифига биноан Киселёв-ТВ ходимлари сингари, уйғурларга қарши зулми ҳақида "ғарб фейклари"ни фош қилиш учун Шинжон-Уйғур автоном районига (ШУАР) ташриф буюрган ғарбга қарши қарашларга амал қиладиган албан журналисти Олси Джасекхи ажойиб тарзда гапириб берди. Худди шу тарзда, у коммунистик-хитойча эртакларнинг барчасини тинглади ва биринчи репортажларида акс эттира бошлади, аммо жойларда муаммолар чуқурлашгач... кўзларини очди ва ҳақиқатдан даҳшатга тушди.
Аммо албан журналистига нима бўлганини фақат битта нарса билан тушунтириш мумкин - унинг виждони бор экан - бу Киселёв-ТВ ходими учун умуман хос бўлмаган хусусият. Шу сабабли, биринчи ҳолатда, Пекиннинг таклифига биноан, ШУАРдан чиқиш даҳшатли ҳақиқат бўлиб чиқди, иккинчидан, шунчаки даҳшатли ёлғон ва шунчаки уйғурларни эмас, балки одамларни оммавий равишда қайта дастурлаш тизимини тарғиб қилиш, чунки эртага кимдир ўрнида бўлиши мумкин, масалан, Россия ёшлари амалдаги режимга қарши намойишларда қатнашгани учун "радикаллашув"да айбланиб ҳукм қилинди.
Бошқа бир жиҳат ҳақида тўхталиб ўтмасак бўлмайди - лагерга келган уйғурларнинг хитой қўшниларига душманлик қилишлари, худди бошқа миллат ва маданиятдаги оддий ватандошларга қарши ксенофобия масаласидек. Бироқ, ушбу фитна асосан уларга мурожаат қилинган руслар томонидан ушбу "ксенофобия"нинг моҳиятини тушуниш жуда осон бўлади. Бунинг учун Гитлер Германияси Россияни забт этгани ва немис мустамлакачилари йилдан йилга Россия шаҳарларига келиб, Хитойга қўшилган Шарқий Туркистонда бўлгани каби, ўз қоидаларини ўрнатганини тасаввур қилиш кифоя. Бундай вазиятда, русларнинг немис "қўшнилари" га нисбатан "душманлиги"ни "экстремизм" ва "ксенофобия" нинг намойиши бўлиши деб ҳисоблаш, улардан даволаш лагерларда қамоқ жазосини талаб қилади, деб ҳисоблаш керакми ёки бу ишғол қилинган одамлар томонидан ўзини ҳимоя қилишнинг табиий реацияси бўладими?
Ва ниҳоят. Шуни таъкидлаш керакки, бундай инсониятга нафрат руҳидаги репортажлар, асосан, фашистлар Германияси қулаганидан кейин, нацистларга тегишли бўлган яҳудийлар учун ўлим лагерларини курорт санаторийлари сифатида қабул қилиш каби қабул қилиниши керак. Ва бу нафақат уларнинг мижозларига – шармандаликдан тамға қўядиган жойи қолмаган Киселёвга, балки ушбу ҳисобот муаллифи Александр Балицкий каби тўғридан-тўғри ижрочиларга ҳам тегишли. Йўқ, ҳеч қандай ҳолатда биз унга қарши жисмоний зўравонлик, унга қарши таҳдид ва ҳоказоларга даъват қилмаймиз. Бироқ, "қўл бериб кўришмаслик" ва "бўри чиптаси" каби тушунчалар, даъво муддатисиз жазоланиши керак бўлган ҳаракатлар мавжуд – нормал жамиятда, эҳтимол, сурбет давлат ёлғон давридан кейин бундай жамият Россияда пайдо бўлиши мумкин.
