Эҳтимол, 2022 йилгача баъзи ижтимоий масофа чоралари вақти-вақти билан киритилиши керак бўлиши мумкин, деб огоҳлантиради олимлар кейинги бир неча йил ичида COVID-19 нинг янги авж олиши эҳтимоли тўғрисида ёзилган тадқиқотда.
«Сайенс» (Science)да нашр этилган тадқиқотда олимлар ушбу пандемияни назорат қилиш учун бир марталик карантин етарли бўлмаслиги мумкин, агар чекловчи чоралар бўлмаса, касалликнинг такрорий тарқалиши янада жиддийроқ бўлиши мумкин, деган хулосага келишди.
Бир сценарийга кўра, эмлаш ёки самарали даволаниш бўлмаса, COVID-19 нинг такрорий тарқалиши 2025 йилгача давом этиши мумкин.
Марк Липсич (Marc Lipsitch), Гарвард университети эпидемиология профессори ва тадқиқот муаллифларидан бири айтишича: «Инфекциялар касалланган одамлар ва риск гуруҳидаги одамлар мавжуд бўлганда тарқалади. Агар жамиятда кучли жамоавий иммунитет бўлмаса, бу жамиятдаги кўпчилик одамлар кассаланиш рискига дуч келади».
«Пандемия 2022 йил ёзида якун топиши ҳақида башоратлар бизга инфекция ҳақида маълум бўлган материалларга мос келмайди».
Ўзининг кундалик хабарларида Бирлашган Қироллик ҳукумати ҳозирги чекловларни олиб ташлаш даври режалари ҳақида ҳозирча гапиргани йўқ, аммо Гарвард олимлари томонидан олиб борилган янги тадқиқот анча узоқроқ вақт давомида янги касаллар сони интенсив терапия бўлимларидаги жойлар сонидан ошмаслиги учун биз жисмоний масофа режимига риоя қилишимиз керак бўлиши мумкинлиги ҳақидаги ортиб бораётган илмий консенсусни яна бир бор тасдиқлади.
Ҳукуматнинг фавқулодда вазиятлар бўйича илмий маслаҳат гуруҳи март ойида нашр этган ҳужжатлар шуни кўрсатадики, Бирлашган Қироллик интенсив терапия ва реанимацияга муҳтож одамларнинг сони реанимация бўлимларидаги жойлар сонидан кўпайиб кетмаслиги учун йил давомида ўзгарувчанроқ ижтимоий ва кам масофадаги ижтимоий масофа ўлчовларида яшаши керак.
Ижтимоий масофани янада қаттиқроқ ва унчалик қаттиқ бўлмаган ўлчовлар билан алмаштириш истиқболлари биз учун риск гуруҳлари вакиллари, яъни 70 ёшдан ошган ва сурункали касалликларга чалинганлар билан қандай қилиб тушунтириш ишлари олиб борилиши тўғрисида қийин савол туғдиради.
Расмийлар вақти-вақти билан соғлиқни сақлаш тизимига дош бера оладиган янги инфекциялар сонини ушлаб туриш билан бирга, аҳоли учун чекловларни энгиллаштириши мумкин. Бироқ, аҳолининг маълум қатламлари вакиллари орасида, вакцина яратилгунга қадар ва юқори самарали даволаш усуллари ҳамма учун мавжуд бўлмагунча, юқтириш хавфи юқори бўлади.
Янги муолажалар, вакциналар ёки интенсив терапия бўлимларидаги жойлар сонининг кўпайиши, юқорида келтирилган ишда айтиб ўтилганидек, ижтимоий масофа чораларига қатъий риоя қилиш заруратини камайтириши мумкин. "Аммо улар бўлмаганда, доимий мониторинг ва вақти-вақти билан ижтимоий масофа режимини жорий қилиш 2022 йилгача керак бўлиши мумкин", дейди тадқиқот муаллифлари.
Тадқиқот шуни кўрсатдики, кейинги беш йил ичида мумкин бўлган инфекциялар сони ва ижтимоий масофадаги чоралар даражаси биринчи навбатда инфекциянинг ҳозирги даражасига, шунингдек, касалланган COVID-19 иммунитетга эга бўлишига ва агар шундай бўлса, қанча вақтгача давом этишига боғлиқ бўлади. Тадқиқот муаллифлари огоҳлантиришича, бу ҳали маълум эмас ва шу сабабли узоқ муддатли динамикани аниқ башорат қилиш мумкин эмас.
Агар олинган иммунитет узоқ муддатли бўлса, унда сфд-19 биринчи тарқалишидан кейин беш ёки ундан ҳам кўпроқ йил давомида йўқ бўлиб кетиши мумкин, дейилади тадқиқотда. Агар олинган иммунитет тахминан бир йил давомида сақланиб қолса, худди бошқа коронавирус турлари каби, ҳар йилги юқумли оқибатларга олиб келади.
Липсичдан бу сценарийлардан қайси бирининг эҳтимоли юқорироқ деб савол берилганида, у жавоб берди: «Қисман ҳимоя бир йил атрофида сақланиб қолишини тахмин қилиш ўринли. Бошқа томондан, кучли иммунитет бир неча йил давомида сақланиб қолиши мумкин. Бироқ булар ҳозирча фақат тахминлар».
Лекин шунга қарамай, барча ишлаб чиқилган сценарийларга кўра, агар карантин режими бир марталик бўлса, унда чекловлар олиб ташланганидан кейин касалликнинг янги авж олиши бошланади.
Одамларнинг кучли иммунитетга эга ёки йўқлигини аниқлаш учун, ҳимоя анти-таналарини ишлаб чиққан одамларнинг фоизини баҳолайдиган оммавий серологик текширувлар ўтказиш керак.
Бошқа олимлар гуруҳлари иммун реакциясининг табиати турли одамларда турлича эканлигига далилларни топдилар: енгил шаклда ёки умуман асимптоматик бўлган беморларда иммунитет реакцияси анча заиф бўлган.
COVID-19 юқтириб олган одамларда гуморал иммун реакцияни ўрганаётган жамоа етакчиси, Роттердамдаги Эразм университети Тиббиёт маркази кафедраси раҳбари, профессор Марион Купманс (Marion Koopmans) айтишича, тўлиқ ва узоқ даво этадиган иммунитет – бу респираторли вируслар билан боғлиқ ҳолатда камдан-кам кузатилади.
"Биз бир вақтлар касал бўлганлар кейинги сафар ушбу касалликни осонроқ бошидан кечиришини кўришни истардик – кўришни умид қиламиз", - деди у ўз тадқиқоти натижалари эълон қилинишидан олдин.
Марк Вулхаус, Эдинбург университетининг юқумли касалликлар эпидемиологияси профессори, шундай деди: "Бу ажойиб тадқиқот бўлиб, унда бир неча йиллар давомида COVID-19 тарқалиш динамикасини ўрганиш учун математик моделлар ишлатилган ва илгари нашр этилган тадқиқотлар билан таққосланган, муаллифлари бир неча ҳафта ёки ой билан чекланган».
“Ҳозирча бу фақат модел эканлигини тан олиш керак. Бу бизнинг маълумотларимизга мос келади, аммо у ҳали ҳам бир қатор тахминларга, масалан, ҳали тасдиқланмаган иммунитетни олиш тахминларига асосланган. Шундай қилиб, ушбу тадқиқот натижалари аниқ башорат сифатида эмас, балки мумкин бўлган сценарийлардан бири сифатида қабул қилиниши керак".
