«Халқ танловига амал қилиб, донишманд, тинимсиз, тажрибали ва машҳур ҳужжати ислом Иброҳим Раисийга Эрон Ислом Республикаси президенти бўлишни топшираман», - деб ёзди Эрон олий раҳбари Оятуллоҳ Али Хаменей унинг маъмурияти томонидан эълон қилинган Фармонда.
Раисий унинг энг кўзга кўринарли ютуғи 2015 йил Эрон ва олтита йирик давлат ўртасида ядро битимига эришиш бўлган «мўътадил» президент Хасан Рухонийнинг ўрнини эгаллади.
Раисий энг бошидан АҚШ кенг кўламли санкциялар жорий қилиб, бир тарафлама чиқиб кетган ядро битимини тиклашга қаратилган музокаралар олиб боришига тўғри келади.
Раисий инаугурация маросимида сўзлаган нутқида айтганидек, янги ҳукумат АҚШ санкцияларини бекор қилдиришга интилади, лекин «мамлакат турмуш даражасини чет элликларнинг ихтиёрига боғлаб қўймайди».
Раисий июнда бўлиб ўтган президент сайловларида ғалаба қозонди, бунда сайловчиларнинг ярмидан кўпи, кўплаб жиддий сиёсатчиларга сайловда қатнашиш тақиқлаб қўйилганидан кейин, сайлов участкаларига келгани ҳам йўқ.
Суд тизимининг собиқ раҳбари, у Ғарб томонидан инсон ҳуқуқлари поймол этилаётгани учун танқид қилинган.
Оммавий ахборот воситалари хабарларига кўра, инаугурация ўтказилган жой атрофидаги кўчаларда транспорт чекловлари амал қилган, пойтахтга ва пойтахтдан ички ҳаво рейслари икки соат давомида тўхтатилган.
Сешанба куни бўлиб ўтган маросимда раиснинг расмий инаугурацияси ифодалайди. У пайшанба куни ҳукуматнинг таклиф этилган таркибини тақдим этганда парламент олдида қасамёд қилади.
Раисининг президентлиги минглаб ислоҳотчи ёки мўътадил номзодларнинг дисквалификацияси билан эсда қолган 2020 йилги парламент сайловларида ғалаба қозонганидан сўнг консерваторлар қўлида ҳокимиятни бирлаштиради.
Ўтган ой у эронликларнинг келажакдан умидларини ошириш учун парламентни «ҳамкорлик»ка чақирди.
«Мен, албатта, мамлакат келажагидан умид қиламан, қийинчиликлар ва чекловларни бартараф қилиш мумкин, деб ишонаман», - деди у ўшанда.
АҚШнинг санкциялари туфайли кескинлашган Эроннинг иқтисодий муаммолари янги президент учун асосий муаммо бўлади, дейди Италиядаги Европа университети институти тадқиқотчиси Клемент Терме.
"Унинг асосий мақсади Ислом Республикасининг Россия ва Хитой каби қўшни давлатлар ва бошқа давлатлар билан иқтисодий алоқаларини мустаҳкамлаш орқали иқтисодий аҳволни яхшилашдан иборат бўлади", - дейди Терме.
Эслатиб ўтамизки, 2015 йил битими доирасида Эрон санкцияларни юмшатиш эвазига ядро салоҳиятини чеклашга рози бўлган.
Бироқ кейин АҚШ президенти Трамп уч йилдан сўнг келишувдан чиқиб, санкцияларни яна кучайтирди, бу эса Теҳронни ядро мажбуриятларининг кўпчилигидан воз кечишга ундади.
Трампнинг издоши Жо Байден битимга қайтишга тайёрлигини маълум қилди ва битимнинг қолган томонлари - Буюк Британия, Хитой, Франция, Германия ва Россия билан расмий музокаралар олиб бориш билан бир қаторда Эрон билан ҳам билвосита музокаралар ўтказди.
АҚШ санкциялари Эронни ва унинг муҳим нефт экспортини бўғиб қўйди, иқтисодиёт эса 2018 йил ҳам, келаси йили ҳам олти фоиздан ортиққа қисқарди.
2017-2018 йиллар қишида ва яна 2019 йил иқтисодий инқирозлар туфайли бўлиб ўтган кўча намойишлари мамлакатни ларзага солганди.
Ўтган ой эса, қурғоқчиликка учраган, нефтга бой Хузистон вилоятида ҳам намойишчилар ўз ғазабини билдириш учун кўчаларга чиқишди.
АҚШ ва Буюк Британия ўтган пайшанба куни Уммон соҳилидаги танкерга уюштирилган, британиялик қўриқчи ва руминиялик жамоа аъзоси ҳалок бўлган ҳужумда Теҳронни айблаб, Исроилга қўшилганидан сўнг ташқи фронтда кескинлик авж олди.
АҚШ "тегишли жавоб" ваъда қилди, Эрон эса душанба куни ҳар қандай «авантюризм»га жавоб бериши ҳақида огоҳлантирди.
Иқтисодий инқироз расман 90 мингдан ортиқ кишининг ҳаётига зомин бўлган ва кўплаб эронликларнинг чўнтакларига зарба берган коронавирус пандемияси туфайли оғирлашди.
Вазирлар Маҳкамасининг сўнгги йиғилишида якшанба куни Рухоний ўзининг бошқарув натижаларини ҳимоя қилди, лекин эронликлар бошидан кечиришига тўғри келган «қийинчиликлар» учун узр сўради.
Раисий сайланганидан сўнг унинг асосий ташқи сиёсати минтақа давлатлари билан алоқаларни яхшилаш бўлишини аниқ кўрсатиб берди.
Июл ойининг ўрталарида Руҳоний унинг вориси АҚШ санкцияларини бекор қилиш ва ядровий музокараларни якунлаш учун шартнома тузиши мумкинлигига умид билдирганди.
Аммо сиёсат масалалари бўйича, якуний сўз уники бўлган Хаменей Ғарбга ишонишдан огоҳлантирди.
Раисий шунчаки музокаралар учун музокаралар олиб бормаслигини айтди. Унинг ҳукумати фақат «миллий манфаатларни кафолатловчи музокараларни қўллаб-қувватлайди» - деди янги президент.
Апрелдан июнгача бўлган даврда Венада Эрон ва жаҳон давлатлари ўртасида ядро дастури бўйича олти тур музокаралар бўлиб ўтди. Сўнгги тур 20 июн куни якунига етди ва музокараларни қайта бошлаш санаси ҳали белгиланмаган.
