Бу жойда автомобиллар учун ҳаракат очиқ. Мустақиллик монументи олдида плакат кўтарган одамлар тўпланишди. Уларнинг қўлларида ҳибсда қийноққа солинган ва ўлганларнинг фотосуратлари бор. Томошабинлар "Назарбаев сотталсын" деб ҳайқиряптии. Шунингдек, улар президент Касим-Жомарт Тўқаевга импичмент эълон қилишни, эрта президент сайловларини эълон қилишни ва Тўқаевни иккинчи муддатга номзод қилиб кўрсатмасликни талаб қилмоқдалар.
Иштирокчилар қўлга олинган вояга этмаганларни озод этишга, қийноқлар учун жавобгар полицияни жавобгарликка тортишга, майда ҳуқуқбузарликларда гумон қилинганларни озод этишга чақирди.
Плакатларда «Тўқаев, йўқол. Бутун мамлакат сендан нафратланади» деб ёзилган, шунингдек, собиқ президент ва унинг мулозими ва қийноқларда айбланган ички ишлар вазири Ерлан Тургумбаевга қарши шахсий санкцияларни жорий этишга чақиради.
Рўйхатдан ўтмаган Демократик партия, "Ел тірегі" партиясини тузиш гуруҳи билан боғлиқ одамлар ҳам ёдгорлик олдида тўпланишди. Тадбиркор Булат Абилов ҳам нутқ сўзлади, у кўп йиллик сукутдан сўнг одамларни митингга келишга чақирди. У ўз нутқида Назарбоев проспектини Қаңтар (Январ) проспекти деб ўзгартиришни таклиф қилди.
Ҳуқуқ ҳимоячилари, фуқаролик фаоллари ва жамоат арбоблари соат 12 да Республика майдонидаги митингга йиғилишни режалаштираётганликларини хабар қилишди. Одамлар пешиндан олдин йиғила бошладилар.
Томошабинлар қурбонлар хотирасига бағишлаб дуо ўқидилар. Намойишчилар орасида ўлганларнинг оналари, ярадорлар ва ҳибсга олинган ёшлар ҳам бор.
Улар ҳалок бўлганларнинг исмлари ёзилган рўйхатларни илиб қўйдилар ва «Халқ террорчи эмас» деб қичқирарди. Бироз вақт ўтгач, бу жойда мобил интернет тезлиги сезиларли даражада пасайди, намойишчилар блокланиши мумкинлигини эълон қилишди.
Икки ҳафта олдин шаҳар ҳокимияти фаолларга Республика майдонидаги мотам митингини мувофиқлаштиришга рухсат бермади, чунки майдон тинч йиғилишлар ўтказиш учун Маслихат томонидан тасдиқланган жойлар сонига киритилмаган.
Расмий маълумотларга кўра, январь воқеаларида камида 227 киши вафот этган. Инсон ҳуқуқлари фаоллари ҳалок бўлганларнинг исм-фамилияларини эълон қилиш ва ўлим ҳолатлари тўғрисида маълумот беришга чақириқларига қарамай, расмийлар қурбонларнинг исмларини эълон қилмадилар.
Бир нечта инсон ҳуқуқлари гуруҳлари қурбонларнинг қариндошларидан, шунингдек очиқ манбалардан олинган маълумотлар асосида ўлганларнинг рўйхатларини тузадилар. Рўйхатларнинг бирида камида 173 та фамилия мавжуд. Ҳуқуқ ҳимоячиларига кўра, ҳалок бўлганларнинг аксарияти ёшлар, ҳалок бўлганлар орасида норозилик ҳаракатларига алоқаси бўлмаган аҳоли ҳам бор.
Январь ойи бошида деярли бутун мамлакатни қамраб олган норозилик намойишлари қатор шаҳарларда турмуш даражасининг пасайиши туфайли погром ва қон тўкилишига айланганидан сўнг, Қозоғистон ҳукумати давлат тўнтаришига уриниш ҳақида эълон қилди ва тартибсизликларда айбни хорижда тайёрланган “террорчилар”га юклади. Улар бу фикрни тасдиқловчи ишончли далиллар келтирмадилар.
Январ воқеалари пайтида ва ундан кейин минглаб одамлар ҳибсга олинган, юзлаб одамлар “терроризм”, “тартибсизликлар”, “қурол ўғирлаш” ва бошқа жиноятларда гумонланиб ҳибсга олинган. Ҳибсга олинганларнинг кўпчилиги ҳибсда қаттиқ қийноқларга дучор бўлганини айтди.
Халқаро ташкилотлар январ ойида Қозоғистонда намойишчиларга қарши “чексиз куч, жумладан, ўлдирадиган қуроллардан фойдаланиш”ни қоралади. БМТ экспертлари гуруҳи Қозоғистон ҳукумати “террорчилар” атамасини нотўғри ишлатаётганини айтди. Инсон ҳуқуқлари ташкилотлари январ воқеалари бўйича халқаро тергов ўтказишга чақирган, Қозоғистон ҳукумати бу чақириқни рад этган.
