Дам олиш куни, оқшом маҳали. Ҳар бир ўртача супермаркетда тиғиз пайт. Ёрқин витриналар нигоҳларни жалб қилади, таъм ва ҳид билиш рецепторларини қитиқлайди, сотувчилар ўз ишини билган ҳолда у ёқдан бу ёққа зир югуради, харидорлар аравачалар ва саватларни маҳсулот тўлдириш билан овора. Бир ҳафтага етадиган озиқ-овқат сотиб олишадиган тажрибали уй бекалари ҳам, ўз уйларидаги музлатгичларни нима билан тўлдиришини танлайдиган ғамхўр эрлар ҳам, набираларининг ҳар қандай истакларини бажаришга тайёр бўлган меҳрибон бобо ва бувилар ҳам шу ерда.
Одамларнинг қўли нимага чўзилган? Ҳар қандай вариантдаги ширинликлар, таркибида жуда кўп миқдорда шакари бўлган лимонадлар, натрий глутаматли зираворлар, тез тайёрланадиган шўрвалар, қайта ишланган гўштлар, пакетланган чойлар, эрийдиган кофе, чипс, кракерлар ва сақичлар, уларнинг таркибини ўқиб, одамнинг сочлари тик туради.
"Одам нима еяётган бўлса, ўзи ҳам шудир". Немис олимининг ҳикматли сўзларини замонавий ҳаётга татбиқ этар эканмиз, замонавий кимё саноатининг мевасини килограммлаб сингдириб, кимга айланаётганимизни тасаввур қилиш мумкин.
Биз улар ҳатто энг ақлли одамларнинг ҳам озиқ-овқат саватига тушиб қоладиган энг зарарли маҳсулотлар рейтингини туздик. Шундай қилиб, биз ушбу қотил озиқ-овқат маҳсулотларининг ҳар бирига соғлом муқобил вариант таклиф қиламиз. Ва супермаркетларнинг лабиринтларида ўнлаб турдаги ширинликлар, чипс ва содали сувлар орасида бўлса-да, баъзида оддий инсоний овқатни топиш қийин бўлса-да, ҳали ҳам бунинг имкони бор. Биз сизга ёрдам берамиз!
1. Ширинликлар. Печенье, вафли, пряник, обакидандон, конфет, батончик, мармелад.
Ширинликлар
Ушбу рўйхатни жуда узоқ вақт давом еттириш мумкин. Ҳар бир дўконда ширинликхўрлар учун кўплаб жозибали тузоқлар мавжуд. Ўйлайманки, илмий тадқиқотларга ҳаволалар билан сизни безовта қилишга ҳожат йўқ. Шакарни ҳаддан ташқари истеъмол қилиш бизни диабет ва юрак касалликларидан ўлиш хавфи бўлган тишсиз семиз одамларга айлантиришини ҳамма билади. Бу бизни тўхтатмайди. Хўш, агар ширинликларсиз ҳаёт биз учун умуман ширин бўлмаса, келинг, ҳеч бўлмаганда севимли ширинликларимиз таркибини ўқиб чиқайлик ва соғломроқ муқобил вариант топишга ҳаракат қилайлик. Севимли конфетларингиз нимадан ясалганини билиб олинг. Сиз ҳақиқатан ҳам пальма ёғи, эмульгаторлар, сорбин кислотаси, олтингугурт диоксидидан тайёрланган маҳсулотни истеъмол қилишни хоҳлайсизми?
Нима билан алмаштириш мумкин?
Хурмо, юқори сифатли шоколад, майиз, қуритилган ўрик, асал - буларнинг барчаси оз миқдорда сизни хафа қилишга имкон бермайди. Агар сиз болаларингизни мазали нарса билан меҳмон қилишни истасангиз, мева бўлимига боринг.
2. Сухариклар, чипс, турли хилдаги қарсилдоқ озиқ-овқат ахлати.
Чипс
Мен бир неча бор дўконда 4-5 ёшли болалар таркибида даҳшатли моддалар бўлган шитирлаган пакетчалар сотиб олмоқчи бўлиб, катталар билан жанжал қилишларига гувоҳ бўлганман. Фарзандимиз қулупнай хушбўй шампунни татиб кўришни ва уни тарвузли тиш пастаси билан истеъмол қилишни хоҳласа, биз уни тўхтатишнинг йўлини топамиз. Хўш, нега энди у натрий глютаматга тўла нарсани татиб кўрмоқчи бўлса, биз ҳам худди шундай қилмаймиз?
Нима билан алмаштириш мумкин?
Агар ҳаётингизни енгил тамаддисиз тасаввур қила олмасангиз, ўзингиз билан кичик бир халтача ёнғоқ олиб юришни одат қилиб олинг. Кечки фильм томоша қилиб ўтирганда писта чақишни яхши кўрадиганлар учун қовоқ уруғлари мос келади.
3. Газли ичимликлар ва шарбатлар.
Газли ичимликлар
Лимонаднинг зарари ҳақида эслайсизми? Аспартам кўпчилик газланган ичимликлар таркибида мавжуд бўлган синтетик шакар ўрнини босувчи моддадир. Инсон танасига киргандан сўнг, у сезгирлик чегарасини ўзгартиради, серотонин заҳираларини йўқ қилади, катта дозаларда қўлланганда эса бу маньякал депрессия, ваҳима ҳужумлари, ғазаб ва зўравонликнинг ривожланишига ёрдам беради. Ширин газланган ичимликларни мунтазам равишда истеъмол қилиш билан ошқозон-ичак тракти касалликлари, диабет ва биринчи навбатда, семизлик пайдо бўлиши мумкин.
Қадоқланган шарбатлар ҳақида нима дейиш мумкин? Турли хил кимёвий қўшимчаларни ўз ичига олган пакетлардаги шарбатнинг зарари ҳам кам эмас. Барча турдаги фосфатлар, хлоридлар, сулфатлар аллергия, гастрит ва ошқозон ярасини келтириб чиқаради. Улар иммунитет ва бошқа тизимлар ҳали ҳам шаклланаётган боланинг заиф организмига алоҳида хавф туғдиради. Консервантлар ва стабилизаторлар антибиотикларга ўхшаш таъсир принципига эга. Яъни, улар ҳам зарарли, ҳам фойдали микроорганизмларни ўлдиради, табиий микрофлорани бузади.
Нима билан алмаштириш мумкин?
Мавсумий мева ва сабзавотларни музлатиб қўямиз, компотлар пиширамиз. Агар сўралса, уйда янги сиқилган шарбатларни тайёрлаймиз.
4. Таъмни кучайтирувчи зираворлар, бульон кубиклари, тез тайёрланадиган лапша.
Лапша
Ҳар бир уй бекаси ўз таомларининг ўзига хос таъми ва хушбўй бўлишини хоҳлайди. Шунинг учун, аёл қўли ҳар доим турли хил ажойиб пишириш кукунлари бўлган жавонларга тортилади. Лекин зираворларнинг ҳам зираворлардан фарқи бор. Келинг, ҳар доим уларнинг таркибий қисмини ўқиб чиқайлик. Бу бизнинг олтин қоидамиз бўлсин. Пакетда «натрий глютамат» ёзувини кўрсангиз - бу маҳсулотни ҳеч қачон қабул қилманг. Синтетик озиқ-овқат қўшимчаси Е621 токсик хусусиятларга эга. Мия ҳужайраларига ҳаддан ташқари огоҳлантирувчи таъсир кўрсатади. Мунтазам истеъмол қилиш билан, айниқса, ўсмирлар ва болаларда, натрий глютамат қайтарилмас ўзгаришларни келтириб чиқариши мумкин.
Глютамат ҳомиладор аёллар учун жуда хавфлидир. Келажакдаги она Е621 бўлган маҳсулотларни истеъмол қилганда, озиқ-овқат таркибидаги зарарли моддалар ҳомиланинг мия ва асаб тизимига (плацента орқали) кириб, уларни шикастлаши мумкин.
Бульон учун пакетча
Кўпгина тадқиқотлар шуни кўрсатадики, натрий глютамат одамларда озиқ-овқатга қарамликни келтириб чиқариши мумкин. Тана табиий озиқ-овқатни идрок этишни тўхтатади ва одам овқатга натрий глютамат қўшмасдан қила олмайди. Натрий глютаматни доимий равишда истеъмол қиладиган кўп одамлар таъм ҳиссини йўқотадилар. Уларнинг таъм билиш рецепторлари ишлашни тўхтатади. Натрий глютаматни мунтазам равишда истеъмол қиладиган одамларда кўзнинг тўр пардаси тузилиши бузилади, овқат ҳазм қилиш билан боғлиқ муаммолар пайдо бўлади, гормонал номутаносиблик аниқланади, ошқозон яраси ва гастрит ривожланиш эҳтимоли ортади.
Илтимос, бульон кубикларининг таркибига алоҳида эътибор беринг. Уларнинг кўпчилиги нафақат лаззат ва консервантларнинг тўлиқ ассортиментини ўз ичига олади, балки мусулмонлар учун қабул қилиниши мумкин бўлмаган келиб чиқиши номаълум товуқ ва гўшт кукунини ҳам ўз ичига олади!
Нима билан алмаштириш мумкин?
Агар сиз таомларингизга ўзига хос таъм ва хушбўйлик қўшмоқчи бўлсангиз, унда нафақат соғлиғингизга зарар етказадиган, балки уни мустаҳкамлайдиган зираворлар ва ўтларнинг катта танловига эгасиз. Зира, куркума, кардамон, қалампирмунчоқ, розмарин, заъфарон – шунчаки, ўзингизга ёққанини танланг.
5. Пакетланган чой, тез эрийдиган қаҳва.
Пакетланган чой
Пакетланган чой фойдали дейиш харидорни алдаш демакдир. Ахир, ҳар қандай ахлатни, шу жумладан аллақачон яроқсиз бўлган нарсаларни ҳам бу пакетларга қадоқлаш мумкин. Уларда инсон танаси учун битта фойдали компонентни топа олмайсиз, лекин айни пайтда улар жуда амалий, ҳар бир пакет бир кружка чой тайёрлаш учун мўлжалланган ва ичиш пайтида чой шамаси оғизга тушмайди.
Албатта, ҳамма ишлаб чиқарувчилар ҳам исталган нарсани: чой ахлатлари, эскирган маҳсулотлар, дарахт пўстлоғи, ўтлар ва хушбўй моддаларни пакетларга солмайдилар. Аммо пакетларга қадоқланган чой устида олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, унинг таркибида барг ва донадор чойга қараганда ҳар доим кўпроқ фтор мавжуд. Танадаги фториднинг тўпланиши остеопороз, мушаклар кучсизлиги ва хатарли ўсимталарга олиб келиши мумкин.
Тез эрийдиган қаҳва
Бугунги кунда Россия тез эрийдиган қаҳва истеъмоли бўйича дунёда биринчи ўринда туради. Эрийдиган қаҳва қайнатилган ва қуритилган қаҳва кукуни, паст навли, бракка чиқарилган, ҳаддан ташқари қовурилган қаҳва доналари, ароматизаторлар, стабилизаторлар, таъм берадиган қўшимчалар ва сунъий кофеин билан таъмланган. Ошқозон ва ошқозон ости безига зарар етказади. Гастрит ва ошқозон яраси ривожланишига хизмат қилади.
Нима билан алмаштириш мумкин?
Чой ва қаҳваларнинг яхши навлари билан. Ўзингизга бир пиёла сифатли чой ёки кофе тайёрланг, уни эрталабки ёқимли одатга айлантиринг, олижаноб ичимликлар таъмини ҳис этинг ва энди мазасиз кукунларга қайтишни хоҳламайсиз.
Биз сизга баъзи қотил озиқ-овқат маҳсулотлари тоифалари ҳақида гапириб бердик. Аслида, яна кўп нарсалар бор. Ҳар сафар харид қилганимизда жуда эҳтиёт бўлишимиз керак. Ҳар қандай маҳсулотни таомномангизга киритишдан олдин, у ҳақида барча мумкин бўлган маълумотларни тўпланг. Ҳушёр бўлинг, чунки бизнинг ва яқинларимизнинг саломатлиги бунга боғлиқ.
