Ўзбекистонлик тарихчи ўз фикрини дунёнинг 30 дан ортиқ кутубхоналарида ўрганилган архив ҳужжатлари билан асослади.
Таниқли ўзбек ёзувчиси ва публицисти Шуҳрат Барлос 1915 йил воқеаларида арман томонининг айбловларини рад этди.
“Анадолу” билан суҳбатда олим дунёдаги ҳеч бир кутубхона фондида арманларнинг айбловларини тасдиқловчи далил топмаганини айтди.
Барлос 31 йилдан буён дунёнинг кўплаб ҳудудларида, жумладан, Ўрта Осиё, Кавказ, Анадолу мамлакатларида арман дашноқларининг фаолиятини ўрганиб, шу мавзуда 8 та китоб ва кўплаб мақолалар муаллифи.
Публитсистнинг таъкидлашича, у Россия, Туркия, Озарбайжон, Ўзбекистон каби дунёнинг 30 дан ортиқ кутубхоналарида 1915 йил воқеаларига оид архив материалларини ўрганган.
“Арманистоннинг даъволари ҳеч қачон холис олимлар томонидан қўллаб-қувватланмаган. Арманларнинг 1915-йил воқеалари ҳақидаги барча баёнотлари 20-асрнинг энг катта ёлғонлари бўлиб, улар тарихий ҳужжатлар билан тасдиқланган ҳеч қандай асос ва далилларга эга эмас”, — деди Барлос.
Ўзбек публитсистининг таъкидлашича, у ўрганган барча архив ҳужжатлари 1915-йил 24-апрелда Усмонлилар давлатида арманларни ҳеч ким ўлдирмаганини тасдиқлайди. “Шу куни биринчи жаҳон уруши даврида давлатга қарши ҳаракатларда ва Усмонийлар армиясига зарар етказганликда айбланган арман ташкилотлари фаолларини ҳибсга олиш учун ордер берилди”, деди Барлос.
Публицистнинг фикрича, арманлар 1915-йилдаги воқеалар учун жавобгарликни Туркия Республикаси зиммасига юклаш ва унинг жаҳон тарихидаги ролини, жумладан Чаноққала жанги (Дарданел операцияси) контекстидаги ролини пасайтириш мақсадида ўз айбларини илгари сурган.
Шу билан бирга, олим 1917-йилда чор Россияси харобаларида Ўрта Осиё туркий халқлари томонидан тузилган илк демократик давлатлардан бири бўлган Туркистон Мухторияти тақдирига ҳам эътибор қаратди.
Унга кўра, болшевиклар Туркистон мухториятини йўқ қилиш мақсадида дастлаб Ашхободга, сўнгра Фарғона водийсига 10 та вагон дашноқ жангариларини жўнатган.
Барлос болшевиклар Қўқонда янги давлат ташкил топишда катта таҳдидни кўрганликларини, шунинг учун уни йўқ қилиш учун арман дашноқларининг қуролли тўдаларидан фойдаланганликларини таъкидлади. “Туркистон мухториятида дашноқлар томонидан амалга оширилган қирғинлар 1918-йил 13-февралда бошланиб, 3 ой давом этди. Фарғона водийсининг 200 дан ортиқ аҳоли пунктлари вайрон бўлди, минглаб уй-жойлар ёндирилди, 35 мингдан ортиқ одам, асосан, кексалар, аёллар ва болалар ҳалок бўлди”, - дейди олим.
Барлос Анқара университетининг тил, тарих ва география факултетида ўқишни бошлаган 1992-йилдан буён Дашноқлар фаолиятини ўрганаётганини қўшимча қилди.
