Фаластин маъмурияти раҳбари сионизм "апартеид тизими асосида қурилган мустамлакачилик ишғолини" амалга ошираётганини айтди ва яҳудий давлатини "ирқчилик... этник тозалаш... уруш жиноятлари... ваҳшийлик... қотиллик"да айблади. Бунга жавобан Аббосни олқишлашларига эътибор бермаган Исроил вакили унинг нутқини очиқчасига "жиннилик юриши" деб атади... Прозор, шунингдек, таклиф этилаётган резолюцияда Исроилни давлат сифатида тан олиш ҳам, унинг хавфсизлиги кафолати ҳам йўқлигини, шунинг учун у тинчликка эришишга ёрдам бериш ўрнига, уни "орқага ташлайди" деб таъкидлади.
Бу жанжал ва ундан кейинги баёнотлар резолюцияни кенг қўллаб-қувватлаганини кўрсатган овоз бериш натижаларига таъсир қилиши даргумон. Фақат тўққизта овоз қарши берилди: Канада, Чехия, Панама ва Тинч океанидаги тўртта майда орол-давлатлар Исроил ва АҚШ билан бирдамлик кўрсатишди. Бетараф қолганлар кўпроқ: 41 давлат. Резолюцияни қабул қилиш учун 92 та овоз етарли бўлиб, 138 таси, шу жумладан Европа Иттифоқининг 27 давлатидан 14 таси ва деярли барча МДҲ давлатларининг овози олинди. Бу натижа, 2011 йил октябрь ойида Фаластинни Юнескога аъзоликка қабул қилиш бўйича овоз беришдан келиб чиққан ҳолда, ўтган йил давомида Фаластинга халқаро қўллаб-қувватлаш кучайганини кўрсатади. Ўшанда 107 мамлакат ёқлаб овоз берди, 14 таси қарши чиқди, 52 таси эса бетараф қолди. Бу тенденция Европа Иттифоқида ҳам ўзини намоён қилди.
Шунингдек, Бмтда қабул қилинган резолюцияни тайёрлаган давлатларнинг кенг таркиби диққатга сазовордир: Хитой ва Ҳиндистон, барча араб давлатлари, Жанубий Америка мамлакатлари - деярли тўлиқ таркибда, кўплаб Африка давлатлари, мусулмон дунёсининг устунлари (Индонезия, Малайзия, Покистон, Бангладеш, Туркия), МДҲнинг бешта давлати (Беларусь, Озарбайжон, Қозоғистон, Қирғизистон ва Тожикистон), Куба ва Шимолий Корея. Рўйхатга жами 63 та давлат киритилган.
Фаластин Бирлашган Миллатлар Ташкилотида кузатувчи давлат мақомини олиши билан нафақат Бош Ассамблеянинг йиллик йиғилишларида қатнашиш ва БМТнинг қатор ташкилотларига аъзо бўлиш, балки БМТнинг бир қатор ташкилотларига аъзо бўлиш, балки халқаро олий суд - Гаагадаги Халқаро жиноят судига мурожаат қилиш ҳуқуқини ҳам қўлга киритди. Айнан мана шу истиқбол Исроилни хавотирга солмоқда ва Германия вакилига эргашган Европа Иттифоқига аъзо давлатларнинг кўплаб вакиллари фаластинликларни бу ҳуқуқдан фойдаланмасликка чақиришди (Халқаро Жиноий Суд баъзан ҳарбий жиноятчиларни сионизм содир этганидан ва қилишда давом этаётганидан камроқ ёмонлик учун таъқиб қилади. Нима учун Фаластинга бу органга эркин мурожаат қилиш рад этилади? Мана, Европа Иттифоқининг иккиюзламачи стандартлари. Европа Иттифоқи аслида Исроил ирқчилигини қўллаб-қувватлайди, талмудча мулоҳазаларга кўра эса, Фаластиннинг ҳаёти ҳеч нарсага арзимайди - ПИЦ).
Италияликларнинг айтишича, улар резолюция учун фақат Фаластиндан Исроил устидан Гаагага шикоят қилмасликка кафолат олганлари учун овоз берганлар. Буюк Британия, аксинча, худди шундай кафолатларни олмагани учун "ҳа" деб овоз бериш ҳақидаги фикрини ўзгартирди. Бу қарама-қарши хабарлар ҳар бир ҳолатда қарор қабул қилиш осон бўлмаганини кўрсатмоқда: овоз бериш арафасида матбуотда Европа Иттифоқининг айрим давлатлари овоз бериш бўйича ўз позициясини эгаллашда иккилангани ҳақида хабар берилган.
Буюк Британия ва Италия билан бир қаторда охир-оқибат бетараф қолганлар қаторига кирган Польша ҳам тилга олинди. Умуман олганда, Европа Иттифоқи ташқи сиёсати раҳбари Кетрин Эштон БМТда овоз беришдан бетараф қолишни таклиф қилди, бироқ унинг таклифи Фаластин мурожаатини қўллаб-қувватлаш учун йиғилган Европа Иттифоқига аъзо давлатлар келишмовчилиги туфайли қабул қилинмади. Германиянинг позицияси кутилмаган бўлди, у аниқ иккиланаётганлар қаторида ҳисобланмади: немислар Исроилни қўллаб-қувватлаш учун албатта овоз беришади деб тахмин қилинган эди. Германия ташқи ишлар вазирлиги бетараф қолиш қарорини фақат Бош Ассамблея йиғилиши арафасида эълон қилди. Берлиннинг бундай демаршини қўрқоқлик, аммо айни пайтда "Холокост қурбонлари" хотирасига "яҳудий давлати" ни сўзсиз қўллаб-қувватлашдан воз кечиш деб талқин қилиш мумкин.
Бироқ, америкалик сиёсатшунослар бу ҳолатни сезмасликни афзал кўришади ва немисларнинг позициясини биринчи навбатда иқтисодий сабабларга боғлашади. Transatlantic Academy директори ўринбосари, German Marshall Fund аъзоси Штефан Цабо шундай ёзади: "Германия Яқин Шарқда, айниқса Форс кўрфази мамлакатларида катта бозорларга эга. Шунинг учун араб мамлакатларидаги элита каби жамоатчиликни ҳам хафа қилмасликка ҳаракат қилиш керак".
Голландлар ҳам худди немислар каби йўл тутишди: дастлаб улар қарши овоз бермоқчи эдилар, аммо йиғилишда бетараф қолишди. Европа Иттифоқида фақат чехлар Исроилни қўллаб-қувватлаган позициясини ўзгартирмади. Бироқ, улар Европа Иттифоқида мағрур ёлғизликда қолишдан қўрқмайдилар, Президент Вацлав Клаус ҳатто ўзининг евроскептицизмини таъкидлайди: масалан, яқинда Чехия вакиллари Европа Иттифоқига Нобель Тинчлик мукофотини топшириш учун Стокгольмга бормасликлари эълон қилинди. Бундай ишора, шубҳасиз, Европа Иттифоқининг жаҳон сиёсатига қўшган ҳиссасини менсимасликни (тўлиқ асосли) очиб беради.
Исроилни қўллаб-қувватловчи йўналишга қатъий риоя қилган ҳолда, Чехия буни кўпинча ўзининг ташқи сиёсатининг анъанавий хусусияти сифатида тақдим этади, унинг келиб чиқиши Исроилни мавжуд бўлишининг бошида қўллаб-қувватлашидир (биринчи араб-исроил уруши пайтида Чехословакия Исроилни қурол-яроғ билан таъминлаган). Охирги араб-исроил можароси авжига чиққанида, мамлакат ташқи ишлар вазири Карел Шварценберг таъкидлаганидек, ... "Ғазода қуруқликдаги операция ҳам оқланган бўларди" (Европа марказидан қонли қассоблар. - ПИЦ). Расмий равишда Прага БМТдаги ўз позициясини Хамас ҳаракати Исроилнинг мавжуд бўлиш ҳуқуқини тан олмаслиги билан изоҳлади ҳамда АҚШ ва Исроил нуқтаи назарини такрорлади: Фаластинни БМТ кузатувчиси мақомига эга давлат сифатида тан олиш муаммони ҳал қилишга ҳисса қўшмайди.
Тўғри, Чехия Фаластин давлатининг мустақиллигини худди собиқ социалистик лагерь давлатлари Польша, Словакия, Венгрия, Болгария, Руминия каби тан олди. Фақат Фаластиннинг тан олиниши 1988 йилга тўғри келади, бу Шарқий Европа СССРдан ўрнак олган социалистик даврдир. Бугунги кунда бу давлатлар учун Брюссел ёки Вашингтоннинг буйруғи билан ҳаракат қилиш қулайроқ.
МДҲ давлатларининг ягона позицияси ҳақида гапиришнинг ҳожати йўқ. Ҳа, улардан беш нафари резолюция лойиҳасини ишлаб чиққанлар қаторида эди, аммо бунинг Ҳамдўстликка аъзоликка ҳеч қандай алоқаси йўқ. Озарбайжон учун, катта эҳтимол билан, Туркия билан бирга бўлиш, Марказий Осиёнинг учта давлати (Қозоғистон, Тожикистон ва Қирғизистон) учун ўзларини мусулмон дунёсининг бир қисми сифатида эслатиш муҳим эди, Беларусь эса фундаментал антиамериканизмни намойиш этади.
МДҲнинг ягона давлати Молдованинг Фаластинни ёқлаб овоз бермагани (Украина овоз беришда иштирок этмаган) Кишинёвда ҳукм сураётган Европа интеграцияси альянсининг яна бир кўриниши сифатида кўрилмоқда. Хусусан, шу кунларда Либерал партия альянси раҳбари Михай Гимпу Приднестровьени "Россия томонидан босиб олинган ҳудуд" сифатида расман тан олишни таклиф қилди. Брюсселда Кишинёвнинг бу позициясига далда беришади. БМТда овоз беришнинг эртаси куни Кишинёвга расмий ташриф билан келган Жозе Мануэл Баррозо Молдова соғлиқни сақлаш тизимини модернизация қилиш учун 6 млн евро ва таълим дастурларини жорий қилиш учун 5 млн евро олишини айтди.
БМТ Бош Ассамблеясида Фаластин масаласи бўйича ўтказилган овоз бериш халқаро майдондаги манфаатлар ва кучлар мувозанатининг яхши намунасидир. Асосий нарсани унутмаслигимиз керак: кузатувчи давлат мақоми БМТнинг тўлиқ аъзоси мақомини олиш йўлидаги қадамдир. 2002 йилда БМТга аъзолик ҳуқуқини қўлга киритган Швейцария 1946 йилдан Фаластиннинг ҳозирги мақомига ўхшаш мақомга эга бўлган. Австрия, Финляндия ва Япония ҳам дастлаб БМТда кузатувчи давлатлар эди.
Албатта, фаластинликлар енди пул билан боғлиқ баъзи қийинчиликларга дуч келишлари мумкин: Исроил аллақачон ишлашга рухсат беришни тўхтатиб қўйган, АҚШ молиявий ёрдамни тўхтатиб қўйиш билан таҳдид қилмоқда (ушбу ташкилот Фаластинни аъзоликка қабул қилганидан кейин 2011 йил ноябрь ойида АҚШ, Исроил, шунингдек, Канада ва Польша Юнескони молиялаштиришни тўхтатган эди). Бироқ, пул ҳар доим ҳам энг муҳим нарса эмас. Фаластин эса ташқаридан ёрдамсиз қолмайди: Европа Иттифоқи бюджет билан боғлиқ муаммоларга қарамай, келаси йил фаластинликларга 350 млн евро ажратишга ваъда бермоқда, Араб давлатлари лигаси эса ҳар ойда Фаластинга 100 млн доллар ажратиш ниятида.
kavpolit.com материаллари асосида
Абу Муслим тайёрлади.
