Фаластин давлатини тан олган мамлакатларнинг сифат ва сон таҳлилини амалга оширди. 17 декабрда, Бразилия ва Аргентинадан кейин Боливия ҳам Фаластин давлатини 1967 йилгача бўлган чегараларда (бутун Ғазо сектори ва Ғарбий Соҳил ҳудуди, шу жумладан Шарқий Қуддус) дипломатик тан олиши ҳақида маълум қилди. Шундай қилиб, ушбу Лотин Америкаси мамлакати 106 йил 15 ноябрда мустақиллиги эълон қилинган Фаластин давлатини тан олган БМТнинг 1988 мамлакатидан охиргиси бўлди.
Хорижий Давлат тузилмасининг агрессив ишғоли давом этаётганига қарамай, халқаро ҳуқуқ нуқтаи назаридан Фаластин давлат суверенитетини эълон қилиш учун зарур бўлган барча стандартлар мезонларга жавоб беради. "Исроил" дан бошқа ҳеч бир давлат Фаластин давлати ҳудуди ёки унинг бир қисми ушбу мамлакатнинг суверен ҳудудининг бир қисми эканлигини эълон қилмайди.
Ҳатто" Исроил " ҳам Фаластин ҳудудининг фақат кичик бир қисмини, яъни Шарқий Қуддусни қонуний ёки аслида қолган ерларга эгалик қилиш тўғрисида баҳслашмасдан даъво қилмоқда. Шу нуқтаи назардан, Фаластиннинг дипломатик тан олинишини эълон қилган давлатларнинг сифат ва миқдорий хусусиятларини ўрганиш маълумотли бўлади.
Фаластин давлатини аҳолиси энг кўп бўлган 9 та давлатдан 8 таси - Қўшма Штатлардан ташқари - ва дунёдаги энг зич жойлашган 20 та давлатдан 15 таси, АҚШ, шунингдек, Япония, Мексика, Германия ва Таиланддан ташқари мамлакатлар томонидан тан олинган. Таққослаш учун, бугунги кунга қадар Косово Республикасининг мустақиллигини тан олган БМТга аъзо 72 та давлатдан фақат биттаси энг кўп аҳолиси бўлган тўққизта давлат (Ақш) ва аҳолиси энг кўп йигирмата давлатдан фақат тўрттаси – АҚШ, Япония, Германия ва Туркия.
Шу йилнинг июл ойида Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг халқаро суди бир томонлама равишда ўз мустақиллигини эълон қилиб, Косово халқаро ҳуқуқни бузмаган деб қарор қилган, чунки у мустақиллик декларациясининг қонунийлигини назарда тутмайди (яна бир нарса шундаки, суверен давлатлар мустақил равишда тан олиниши ёки тан олинмаслиги тўғрисида сиёсий қарор қабул қилишади), қўшма штатлар Косово Республикасини тан олмаган барча мамлакатларга тезроқ бу ишни қилишга давъат қилди.
Кейинги беш ой ичида ушбу даъватга фақат учта мамлакат жавоб берди: Гондурас, Кирибати ва Тувалу. Агар бугун Араб давлатлари Лигаси Фаластинни ҳали тан олмаган БСТнинг озчиликни ташкил этган давлатларини зудлик билан бунга чақирганида эди, шубҳасиз, реакция анча жонли бўлар эди (ҳам сифат, ҳам миқдорий жиҳатдан). Араб Лигаси буни қилиши керак эди.
Ҳатто қўпол ҳисоб–китобларга кўра дунё аҳолисининг 80-90%и Фаластинни тан олган мамлакатларда яшайди, Косово Республикаси дунё аҳолисининг атиги 10-20% вакили бўлган мамлакатлар томонидан тан олинганига қарамай, Ғарб оммавий ахборот воситалари (ва, албатта, кўпчилик ғарбий бўлмаганлар) ўзини шундай тутишадики, гўё Косовонинг мустақиллигини тан олиш-бу ҳақиқат ва Фаластиннинг мустақиллиги-бу Исроилликлар ва америкаликларнинг розилигисиз ҳеч қачон амалга ошмайдиган умид ва умидлар доирасидан ташқарида. Халқаро ҳамжамият, камида яқинда қадар, шунда фикр қилган ва шунга кўра ҳаракат қилган.
Ва бу тушунарли, чунки халқаро муносабатларнинг аксарият жиҳатларида ҳаракатнинг (ёки жиноятнинг) табиати эмас, балки уни содир этган киши муҳим аҳамиятга эга. Фаластин фатҳ қилинди ва ҳали ҳам, 43 йил ўтиб, Исроил қуролли кучлари ишғоли остида. Жаҳон ҳамжамияти, шу жумладан БМТ ва Европа Иттифоқининг бешта мамлакати ҳали ҳам Сербиянинг Косово вилоятини кўриб чиқишда давом этаётган ҳудуд 11 йил олдин босиб олинган ва НАТО қуролли кучлари ишғоли остида яшайди, АҚШ байроқлари эса бутун Косовода осилган, пойтахт Пристинада Марказий кўчалардан бири Билл Клинтон булвари деб номланди ва унга ёдгорлик ўрнатилди. Ким кучлироқ бўлса, ўша ҳақ, ҳеч бўлмаганда кучлилар, шу жумладан Ғарб раҳбарлари ва бу ерда жамоатчилик фикрини шакллантирадиганлар ҳам шундай деб ўйлашади.
Айни пайтда, халқаро ҳуқуқ ва халқаро ташкилотларга хотиржам мурожаат тўсатдан чексиз "тинчлик жараёнини" хавф остига қўйганга ўхшайди, АҚШ Вакиллар палатаси бир овоздан АҚШ-Исроил жамоатчилик билан алоқалар қўмитаси (AIPAC) томонидан тайёрланган резолюция лойиҳасини ёқлаб овоз берди. Фаластин давлати ва Фаластиннинг БМТга киришга бўлган ҳар қандай уринишларига жавобан вето ҳуқуқидан фойдаланади.
Ғарб сиёсатчилари ва оммавий ахборот воситалари Америка ва у ёки бу масалада Қўшма Штатларни очиқдан-очиқ қўллаб-қувватлашга тайёр бўлган бошқа давлатларга нисбатан "халқаро ҳамжамият" атамасини қўллашни одат қилиб қўяди ва Америка-Исроилнинг дунёдаги ҳукмронлигига фаол қаршилик кўрсатадиган "қочқин давлатлар" каби сиёсий клише давлатларга юкланган.
Америка Қўшма Штатларининг Исроилга кўр-кўрона хизмати яна бир бор тасдиқланди, биринчидан, Конгрессда янги резолюция учун овоз бериш пайтида, Исроил лоббисининг таклифига бирорта ҳам овоз берилмаганида, иккинчидан, Исроил Обамадан жуда катта ҳарбий ва дипломатик "пора"ни тинчгина таклифни рад этганида, гарчи ундан Фаластинни бир ярим ойга ноқонуний мустамлака қилиш дастурини тўхтатиш талаб қилинган бўлса-да.
Шундай қилиб, Қўшма Штатлар ҳақиқатда ўзини халқаро ҳамжамиятдан (моҳиятан инсониятнинг мутлақ кўпчилиги унга тегишли) четлатади ва халқаро ҳуқуқ ва инсоннинг асосий ҳуқуқларини қатъий ва беадаблик билан бузаётган "ҳайдалган мамлакатлар" лагерига киради. Қўшма Штатлар ҳали ҳам бу тубсизликдан чиқиб, ўз мустақиллигини тиклайди, деб умид қилиш мумкин, аммо, афсуски, ҳозирча ҳаммаси бунинг аксини кўрсатмоқда. Бир пайтлар ажойиб мамлакат учун ҳақиқатан ҳам ачинарли якун.
Халқаро ҳуқуқ бўйича мутахассис Жон В. Уитбек, Исроил билан тинчлик музокараларида Фаластин томонининг маслаҳатчиси ва "Уитбекнинг фикрича дунё" ("The World According to Whitbeck") китобининг муаллифи.
aljazeera.net материаллари бўйича
Абу Муслим тайёрлади
