Ғарбни жуда кўп ва ҳақли равишда танқид қилиш мумкин - чунки бунга сабаб бор. Аммо молия ҳақида гап кетганда, худди шу Ғарб имкон қадар педантик ва изчил, айниқса, уларни ўз манфаати учун мусодара қилиш ҳақида гап кетганда. Бунинг ёрқин мисоли, Россиядан унинг музлатиб қўйилган активларининг 300 миллиард долларини олиб қўйишга уринишдир.
Деярли бир вақтнинг ўзида Қўшма Штатлар ва Европа Иттифоқи "Россия Украинада бошлаган урушдан кўрган харажатлар ва йўқотишларни тўлаши керак" деган фикрдан келиб чиқиб, музлатиб қўйилган Россия активларидан фойдаланиш муаммосига ечим топишга киришди.
Бу "молия институтларига ишончни сусайтиради", хусусий мулк дахлсизлиги ҳақидаги муқаддас тамойилни бузади, деган мунозарали эътирозлар кўп баҳс-мунозараларсиз рад этилди.
Биринчидан, хусусий мулк билан боғлиқ психологик тўсиқ ўтган йили, рус олигархларининг мулкларини мусодара қилиш бошланган пайтда бартараф этилди. Иккинчидан, бу бутунлай хусусий мулк эмас - булар тажовузкор давлатнинг активлари. Ва унга нисбатан ҳуқуқий меъёрлар билан алоҳида хушмуомалаликни кузатишнинг ҳожати йўқ. Ўйин қоидаларини бузди, қизил чизиқларни босиб ўтди - тўласин.
Қўшма Штатлардаги республикачилар ва демократлар бу масалада тезроқ бир фикрга келишди. Ҳар ҳолда, ҳозирги маъмурият бу фикрни бевосита қўллаб-қувватлайди ва конгрессменларнинг позицияси қуйидагича: бизга яхши асосланг, биз ҳам эътироз билдирмаймиз. Шундай қилиб, Россия активларини мусодара қилиш Украинага ёрдам бериш масаласида республикачилар ва демократлар ўртасида муросага айланиши мумкин. Агар уни бировнинг ҳисобидан ҳал қилиш мумкин бўлса, унда кимдир кўп эътироз билдириши даргумон.
"Капиталистик ўрмон ахоқи" воқелигига дуч келган Москва дастлаб эътироз билдиришга ҳаракат қилди. "Биз қаттиқ жавоб чораларини кўрамиз" каби ва умуман Ғарб учун салбий оқибатлар, агар у буни қилишга қарор қилса, сон-саноқсиз ва даҳшатли бўлишини ваъда қилди. Бу Москва рақибларига мутлақо таъсир қилмади. 2022-2023 йиллар қишида Россия томонидан яратилган газ инқирозидан чиқиб, улар ниҳоят Россияга нисбатан қўрқув комплексидан халос бўлишди. Унинг имкониятларини, айниқса иқтисод ва молия билан боғлиқ бўлган қисмларда кўпроқ шубҳа ва хушёрлик билан баҳолай бошладилар.
Москва ҳам хушёр тортди. Россия расмийлари очиқчасига кескин жавоб чоралари билан таҳдид қилишса ҳам, агар 300 миллиард долларлик суверен активлар ҳибсга олинса ва Украинага ўтказилса, судга даъво қилишни режалаштираётган бўлса-да, аслида Москва захиралар аллақачон йўқолган деб ҳисоблайди ва Россия ҳукумати бунинг олдини олишга қодир эмас. Йўқ, Москва, албатта, судга даъво қилади, аммо бу қадам амалий табиатдан кўра кўпроқ маросим характерига эга бўлади.
Агар Россия бунга жавобан ўз ҳудудида жойлашган Ғарб компанияларининг барча мулкини миллийлаштиришга қарор қилса ҳам, 300 миллиард бу 300 миллиард, бу компенсация учун етарли бўлади. Ва бундан ҳам кўпроқ, Москва аллақачон таҳдид қилган Россия Федерацияси билан дипломатик муносабатларни узиш таҳдидидан ўша америкаликларни хижолатга солмайди – узиладиган нарсанинг ўзи йўқ, чунки Россиянинг Қўшма Штатлардаги дипломатик мавжудлиги минимал даражага қисқартирилган.
Бугун амалда элчи Антонов Вашингтонда ўз котиби билан ёлғиз ўтирибди ва шу билан дипломатия тугайди. Шошилинч ва тезкор алоқалар ўз каналларига эга ва шунинг учун хавф, мавжуд бўлган тақдирда ҳам, минималдир. Бу Европа Иттифоқи учун алоҳида муаммо эмас.
Албатта, Америка Қўшма Штатлари музлатилган 300 ёки ҳатто 400 миллиард Россия активларини мусодара қила олиши даргумон - бу ҳисоблардаги пул эмас, шунинг учун уларнинг ликвидлиги жуда аниқ эмас. Шу билан бирга, Россия активларининг 10 миллиард доллардан ками Қўшма Штатларда жойлашган, аммо, масалан, Белгияда - деярли 200 миллиард доллар. Аммо бу бутунлай ҳал қилиниши мумкин бўлган техник муаммолардир. Россияни шу пулга ухлатиш истаги кифоя. Ғарбда эса бундай истак бор.
Кремл кундан-кунга ҳақиқатга айланиб бораётган бу таҳдидга мураккаб ва ассиметрик тарзда жавоб берди. 18 январь куни президент Владимир Путин Россияга тегишли бўлган, шу жумладан СССР ва Россия империяси давридаги хорижий кўчмас мулкни қидириш, рўйхатга олиш ва ҳуқуқий ҳимоя қилиш учун маблағ ажратиш тўғрисидаги фармонни имзолади. Тўғри, бу ерда савол туғилади: Россия Федерациясининг мулкини йўқотган одамлар қандай қилиб Россия империясининг мулкини топадилар ва унинг ҳимоясини таъминлайдилар?
