Лвовда туғилган буюк ислом мутафаккири Муҳаммад Асад ўзининг «Маккага йўл» асарида шундай ёзган эди:
“Юнонлар ва римликлар давридан бери Европа мутафаккирлари ва тарихчилари жаҳон тарихига фақат Европа тарихи ва Ғарб маданий тажрибаси нуқтаи назаридан қарашга мойил бўлган. Ғарбга оид бўлмаган цивилизациялар фақат уларнинг мавжудлиги ёки улардаги баъзи воқеалар Ғарб инсонининг тақдирига бевосита таъсир кўрсатган ёки таъсир этаётган пайтда пайдо бўлади. Шундай қилиб, Ғарб нуқтаи назаридан, инсоният ва турли цивилизациялар тарихи, энг яхши ҳолатда, Ғарб цивилизациясининг узоқ тарихини ифодалайди.
Ғарб иштирокида ва ҳомийлигида режалаштирилган Исроил давлатининг ташкил этилиши ҳар доим «цивилизациялашган» Европа оролини Осиё жаҳолат ва деспотизм уммонига киритишга уриниш сифатида баҳоланган. 1916-йилда Англия, Франция ва Россия ўртасида Усмонлилар империясининг бўлинишини кўзда тутувчи махфий битим (Саиз-Пикот шартномаси) тузилгач, у Фаластин ҳудудини халқаро назорат остидаги махсус зона сифатида ажратди.
Кейинчалик Ғарбдаги парда ортидаги музокаралар чоғида сионистик ташкилотларга Фаластинда яҳудий давлатини тузишда ёрдам беришга ваъда бериб, уларни қўллаб-қувватлашга қарор қилинди. Ушбу музокараларнинг натижаси Буюк Британия ташқи ишлар вазири Артур Балфоур номи билан аталган Балфур декларацияси эди. Яҳудий жамияти етакчиси лорд Л. Ротшилдга етказилган ушбу декларация матни Фаластинда яҳудий давлати ташкил этилиши ҳақида гапирилган биринчи расмий ҳужжат бўлди.
Ташқи ишлар вазирлиги, 1917 йил 2 ноябр
Ҳурматли лорд Ротшилд!
Мен Олий Ҳазрати Ҳукумати номидан яҳудийларнинг сионистик интилишларига ҳамдардлик билдирган, Вазирлар Маҳкамасига тақдим этилган ва у томонидан маъқулланган қуйидаги декларацияни сизга етказиш шарафига муяссар бўлдим:
“Жаноб ҳазратлари ҳукумати Фаластинда яҳудий халқи учун миллий уй ташкил этиш масаласини маъқуллаш билан кўриб чиқмоқда ва бу мақсадга эришиш учун барча саъй-ҳаракатларни амалга оширади; Фаластиндаги мавжуд бўлган яҳудий бўлмаган жамоаларнинг фуқаролик ва диний ҳуқуқларига ёки бошқа бирон бир мамлакатда яҳудийлар эга бўлган ҳуқуқ ва сиёсий мақомига тўсқинлик қилиши мумкин бўлган ҳеч қандай ҳаракатлар амалга оширилмаслиги аниқ тушунилади.
Агар сиз ушбу Декларацияни Сионистик Федерация эътиборига етказсангиз, мен жуда миннатдор бўлардим.
Ҳурмат билан Артур Жеймс Балфоур
Агар биз ушбу декларацияни дипломатик тилдан оддий тилга таржима қилсак, Англия ва кейинчалик унинг иттифоқчилари суверен давлат (Усмонли империяси) ҳудудининг бир қисмини эгаллаб олишга, бу ҳудудни маълум бир миллат вакиллари билан тўлдиришга ва кейин яратишга қарор қилганини кўришимиз мумкин. У ерда "яҳудий халқининг миллий уйи" - Исроил давлати. Шу билан бирга, Фаластиннинг араб аҳолиси умуман халқаро ҳуқуқ субъекти сифатида кўрилмаган, араб раҳбарлари Европа давлатлари ва АҚШнинг бу режалари ҳақида хабардор қилинмаган.
Россиядаги Феврал инқилобидан сўнг (1917) Англияда Шарқий фронтнинг парчаланишидан фойдаланиб, Германия Ғарбга қўшинларни ўтказа бошлайди, деган хавотир кучайди. Бундай вазиятда Антанта мамлакатлари марказий кучларга қарши курашда ҳар қандай ёрдамни қабул қилишга тайёр эди. Сионистик ҳаракат етакчиларидан бири Зеэв Жаботинский фурсатдан фойдаланиб, кўнгиллилардан «Яҳудий легиони»ни яратишни таклиф қилди. 1917 йил охирига келиб, Британия ҳарбий қўмондонлиги кўмагида бундай легион тузилди. 1918 йил бошида у Фаластиндаги фронтга ўтказилди, у эрда Усмонли империяси қўшинларига қарши жангларда қатнашди ва Фаластин ерларини босиб олишда бевосита иштирок этди.
1918 йилда Усмонли империяси мағлубиятга учрагач, унинг ҳудудининг катта қисми хорижий давлатлар томонидан босиб олинди. Миллатлар Лигаси қарорига кўра, Фаластин Буюк Британиянинг "мажбурий ҳудуди"га айланди (мустамлакачиликнинг яширин шакли).
Том маънода, ишғолдан сўнг, Британия ҳукумати Европа ва Америкадан келган яҳудий кўчманчилар учун кенг йўл очди. Статистик маълумотлар бу жараён қандай содир бўлганлигини кўрсатади. 1922 йил 23 октябрда Фаластинда аҳолини рўйхатга олиш ўтказилди. Ўша пайтда бу ҳудудда 757 минг киши яшаган. Улардан мусулмонлар 590 мингдан ортиғини, яҳудийлар 83 мингни, насронийлар 73 мингни, друзлар эса 7 мингни ташкил этган.
Саккиз йил ўтиб, 1931 йилда Британия ҳукумати Фаластинда навбатдаги аҳоли рўйхатини ўтказди. Бу вақт ичида умумий аҳоли сони 36 фоизга ошиб, 1 миллион кишидан ошди, яҳудийлар сони эса 108 фоизга ошган. Бутун аҳоли дин бўйича ҳисобланган:
759.717 мусулмон,
174.610 яҳудий,
91.398 насроний,
9148 друз.
Аҳолини рўйхатга олиш шуни кўрсатдики, атиги саккиз йил ичида Фаластиндаги яҳудийларнинг улуши 11 фоиздан 17 фоизга кўтарилди - бу Лондондаги ҳукумат амалдорлари томонидан яширин равишда назорат қилинадиган миграция жараёнлари натижасидир.
Расмий равишда Буюк Британия оммавий миграциянинг олдини олиш истагини эълон қилди, лекин амалда расмийлар яҳудийларнинг ёки ўзларини яҳудий деб атаганларнинг Фаластин ерларига келишига кўз юмди. 1930-йилларда Германияда миллий социалистларнинг ҳокимият тепасига келиши фонида Европада антисемитизм тўлқини вужудга келганида вазият янада мураккаблашди. АҚШ, Совет Иттифоқи, Буюк Британия ва Франция яҳудий қочқинларни қабул қилишдан бош тортдилар ва сионистик ташкилотлар яҳудийларни фақат Фаластинда ўз уйларини топишларига ишонтиришга ҳаракат қилишди.
1920 йилнинг ёзида Фаластиндаги яҳудий кўчманчилар «Хагана» яширин қуролли ташкилотини туздилар. Расмий равишда у яҳудий аҳоли пунктларини ҳимоя қилиш учун тузилган, аммо аслида Хагана тезда арабларни ўз ватанларидан сиқиб чиқаришга ҳаракат қилган террористик ташкилотга айланди. Хоқонга Совет Россиясидан жанговар тажрибага эга кўплаб муҳожирлар кирди. Хоқон жангарилари яширинча қурол сотиб олиб, тинч араб аҳолисига ҳужум қилдилар ва террорчилик ҳаракатларини амалга оширдилар. Унинг ҳужумлари қурбонлари нафақат араблар, балки сионизмга қарши чиққан яҳудийлар ҳам эди.
1929 йилга келиб, Фаластиндаги вазият ҳақиқатдан ҳам портловчи ҳолга келди. 1929 йил 15 августда сионистик Беитар ташкилоти аъзолари Британия полицияси билан келишилган ҳолда Қуддусдаги Ғарбий девор деб аталадиган жойга юриш қилдилар. Намойишчилар провокацион шиорлар билан ҳайқирдилар. Бу провокацияга жавобан мусулмонлар эртаси куни ўзларининг намойишларини ўтказдилар, унда араблар ва яҳудийлар ўртасида тўқнашувлар бошланди. Кейинги кунларда Фаластиннинг бошқа шаҳарларида тўқнашувлар содир бўлди. Натижада 116 араб ва 133 яҳудий ҳалок бўлди.
Тўқнашувларни текшириш учун Hope Simpson бошчилигида махсус комиссия тузилди. Унинг ҳисоботида шундай дейилган:
1. Гарчи (комиссия маълумотларига кўра) тартибсизликларни бошлаган араблар бўлса ҳам, кескинликнинг асл сабаби яҳудийларнинг ватанига қайтарилиши ва яҳудийларнинг ерларни эгаллаб олишидир.
2. Яҳудийларнинг ерларни сотиб олиши араб деҳқонларининг улардан қувиб чиқарилишига олиб келди; «ерсиз» араблар синфининг пайдо бўлиш хавфи мавжуд. Ернинг нархи кескин ошди. Муҳим ер майдонларини қўлга киритган яҳудий миллий жамғармаси арабларга бу ерларни ижарага олишга, ҳатто уларда ишлашга ҳам рухсат бермайди.
3. Араб ишчилари ва ҳунармандлари ўртасида ишсизлик ортиб бормоқда, чунки яҳудий корхоналарининг катта қисми принципиал равишда уларни ишга олишдан бош тортмоқда.
Комиссия хулосалари қуйидагича эди:
1. Яҳудийларнинг иммиграциясини тақиқлаш керак.
2. Яҳудий кўчманчилар ва сионистик ташкилотларга араб ерларини сотиб олиш тақиқлансин.
Бироқ Лондонда улар комиссия хулосаларига қулоқ солмадилар. Британия парламентидаги яҳудий лоббиси ниҳоятда кучли эди. Араб лоббисига келсак, у вақтда у мавжуд эмас эди.
Абу Муслим таржимаси (русчадан)
