Шундай қилиб, 10 кундан кейин Саудия Арабистонининг MBC телеканалида “Ёнғин мамлакати” ("Мамлакат ал-Нар") сериали намойиш этилиши керак. Унинг мақсади “Усмонийларнинг зулмини ва уларнинг қонли тарихини фош қилиш”дан иборат.
Буни тасвирлаш учун ҳақиқатда жуда шафқатсиз шахснинг – Султон Салим Ёвузнинг (Салим даҳшатли) ҳаракатлари ва ҳакиқатлари, Аллоҳ унга раҳм қилсин, XVI аср бошларида "Араб" Мамлуклар султонлигини йўқ қилиши танлаб олинган.
Сериалнинг режиссёри британиялик Питер Вебер бўлиб, у бир қатор машҳур ғарб триллерларни, шу жумладан, “Ганнибал: кўтарилиш”ни суратга олган.
Албатта, мусулмон давлатлари уларнинг барчасини қириб ташламоқчи бўлган кучларга тўла дунёда умумий исломий кун тартибини илгари суриш ўрнига, ўзаро курашга қанча маблағ сарфлашларидан шикоят қилиш мумкин. Бундай ўкинч адолатли бўлар эди, аммо келинг, бу муаммони глобал миқёсда кўриб чиқайлик.
Усмонийлар давлати шунчаки ўзининг ижобий ва салбий жиҳатларига эга бўлган (албатта, буларга эга бўлган) мусулмон давлатлардан бири эмас эди. Бу ҳозирги даврда энг бардошли мусулмон давлати эди, бунинг сабаблари кўплаб бошқа мусулмон давлатларининг мўртлиги фонида акс эттиришни талаб қилади. Шунингдек, у уч қитъада ўнлаб мамлакатлар ва халқларни бирлаштирган ҳолда ташкил топган ва мавжуд бўлган давлат эди. Мусулмонлар Андалусиясининг қулаши билан бу сафар Исломни яна Европага қайтарган давлат бўлиб, бу сафар унинг тарқалиши аввалгидан кўра муваффақиятлироқ бўлди ва маҳаллий исломофоблар орасида даҳшат уйғотди.
Энди ўзимизга савол берайлик - саудияликлар бунга нима билан қарши чиқишди? Мамлук Султонлигими? Унинг маълум бир босқичдаги хизматлари учун ҳурматни сақлаган ҳолда, дунё миқёсида ва умумий ислом тарихида, бу шунчаки таққослаб бўлмайдиган қадриятлардир. Яъни, сериал муаллифлари учун ғалаба қозонишдаги бундай қарама-қарши фикр фақат миллатчилик бўлиши мумкин, мана қаранг, араб давлатимиз конхўр турклар томонидан вайрон қилинган. Аммо бундай хабар тарихни ва мамлуклар чет элдан келган гуруҳ - турк, кавказ ва ҳ.к. гуруҳини ташкил этганлигини биладиганлар учун кулгили кўринади.
Умуман олганда, шуни тан олиш вақти келдики, илоҳий ваҳийлар ва шариат билимлари сақланишини кафолатлайдиган араб тилининг роли ва сўнгги монотеистик уммат учун асосий омил сифатида араб омилининг марказий характери билан бирга у уммавийлар халифалиги қулаши билан ўз аҳамиятини йўқотган. Моҳиятан аббосийлар кўтарилиши шу билан изоҳланардики, араблар араб тили lingua franca Pax Islamica, яъни ислом дунёсининг универсал тилига айланишида сиёсий етакчилик вазифасини уддалай олмай қолганди. Бундан ташқари, келиб чиқиши чет элликлардан бўлган гуруҳлар, масалан, Аббосийлар халифалигидаги мамлуклар ёки Андалусиядаги Уммавийлар халифалигидаги муваллийлар ёки сакалиблар, сўнгра Ғазнавийлар, Гуридлар, Усмонийлар, Сафавийлар ва бошқалар сингари бутунлай мустақил давлатлар ва сулолалар сиёсий жараёнларда етакчи роль ўйнаган.
Усмонийлар халифалиги қулаши ва араб давлатларидан (Миср, Саудия Арабистони ва бошқалар) келиб чиққан исломий ўзига хосликни қайта тиклашнинг янги тўлқини бошланганидан сўнг, Ислом дунёсининг таназзулга учраши айнан араблар ўзининг етакчи ролини йўқотди деган фикрлар тарқала бошлади. Аммо биз шунга ўхшаш ғоялар асосида, хусусан, Араб баҳори деб аталмиш нарсалар асосида лойиҳаларни амалга ошириш натижаларидан нимани кўрамиз? Айнан араб мамлакатлари энг ночор аҳволга тушиб қолдилар, ёки бутунлай вайрон қилинди ва ташқи ўйинчиларга, энг яхши ҳолатда Туркия каби мусулмон мамлакатларга, ёки умуман минтақадаги манфаатларга содиқлиги сабабли умуман мусулмон бўлмаган кучларга асосланиб, нисбий фаровонлигини сақлаб қолдилар. Ушбу фонда араб бўлмаган давлатлар, хусусан, Туркия, Покистон ва Малайзия бутун Ислом оламига ёрдам бериш учун энг катта имкониятга эга бўлиб, энг катта истакни намойиш қилмоқдалар.
Шу муносабат билан яна бир нозик жиҳатни айтиб ўтиш керак. Шимолий Евросиёнинг мусулмон халқлари учун Усмонийлар халифалиги муаммосиз ҳолат бўлмаган.
Бошқирдлар билан татарларнинг ҳам уларга нисбатан даъвоси бор, хусусан, уларга ҳали бунинг имкони бўлган пайтда Москва давлатининг ҳужумини тўхтатиш ёки ундан қутулишга ёрдам беришнинг ўрнига, Усмонийлар Европадаги истилоларни устувор деб ҳисоблаб, асосий кучларни ўша ерга юборган. Кавказликларда ҳам эътирозлар бор, чунки аллақачон заифлашган Усмонийлар халифалиги тоғликларга Россия империясининг ривожланиб бораётган босқинига қарши жиҳод қилишларига тўсқинлик қилган, хусусан, Имом Шомилнинг ноиблари билан рақобатлашадиган вакилларини юбориб, Аллоҳ уларга раҳм қилсин, тоғликларни ўзига ағдариб олишга уринишган ва уларга нисбатан энг яхши муносабатда бўлмаган.
Бошқа томондан, у билан бўлган муносабатлардаги барча қийинчиликларга қарамай, унда айнан собиқ Россия империясининг мусулмон халқларининг вакиллари, ўз ватанларидан қувилган ёки сиқиб чиқарилганлар, ўзларини намоён этиш ва қариндошлик фаолиятларини ривожлантириш учун энг яхши имкониятларга эга бўлиб, янги ватанга ҳам, кўпинча оддий ислом динига ҳам фойда келтирдилар. Туркия этник жиҳатдан ҳам, тилшунослик ва генетика жиҳатидан ҳам, собиқ СССРнинг аксарият мусулмон халқларига араб дунёсидан кўра яқинроқдир ва цивилизация нуқтаи назаридан, у шунингдек, мусулмонликка яқин бўлган ислом цивилизациясининг - славянлар ва европаликларнинг вориси ҳисобланади, асрлар давомида уларнинг вакилларини ўз маконига бирлаштирган ва уларнинг баъзилари мусулмон халқлари (Боснияликлар, Албанлар, Помаклар, Горанлар ва бошқалар) сифатида шаклланишига ёрдам берган. Шунинг учун, агар биз шунчаки худбин позицияларни қўйсак, бизнинг ҳамдардлигимиз араб миллатчилари тарафидан бўлмайди.
Аммо умуман олганда, албатта, онгли мусулмонларга биз кенгроқ тоифаларда ўйлашимиз кераклиги тушунарли. Ва шунингдек, миллатчилик билан чекланган турк амалий сиёсатига оид барча даъволар билан, “Эртугрул” ёки “Муҳташам юз йил” каби сериаллардан илҳомланган турли миллатлар ва турли мамлакатлардаги мусулмонларнинг аксариятида улар қандайдир хабарни олиб юрадиган таассурот қолдирадилар ва бу барча мусулмонларнинг муштарак курашига ва ғалабаларига даъватдир.
Бундай шароитларда Туркиянинг араб рақобатчилари усмонийларга қарши фильмлари қандай хабар олиб боришини кўриш кизиқарли бўлади.
