"Коронавирус аллақачон иқтисодиётда, одамлар ўртасидаги муносабатларда жуда кўп нарсаларни йўқ қилди, энди тинчликни тиклаш бўйича глобал режа ҳақида ўйлаш вақти келди", деди «Валдай» Клуби Жамғармаси раиси Андрей Быстритский. Ва бу, унинг фикрига кўра, янги дунё тартибини қуриш учун замин яратади.
«Жаҳон иқтисодиётини инқироз кутиб турибди, биз ҳозирча дунёни тиклаш умумий режасига ўхшаш бирон нарса кўрмаяпмиз», – қўшимча қилди Быстрицкий. Урушдан кейинги «Маршалл режаси»га ўхшаш бирон нарса йўқ, деди эксперт. У пайшанба куни пандемия ва бошқа глобал муаммоларга, шунингдек, уларнинг дунё хавфсизлигига бағишланган ТАСС матбуот анжуманида сўзга чиқди. У, тушунарли сабабларга кўра, онлайн-форматда бўлиб ўтди.
Бундан олдинги, 2008 йилда бўлиб ўтган жаҳон иқтисодий инқирозидан сўнг, «Катта йигирматалик» муҳим терапевтик рол ўйнади, ўз навбатида конференциянинг яна бир иштирокчиси, эслайди «Валдай» Клуби илмий ишлар фонди директори Федор Лукянов эслади. Унинг фикрича, G20 форматининг яратилиши бозорларни тинчлантирди, энг нуфузли кучлар нафақат ўз муаммоларини ҳал қилишга, балки бошқаларга ёрдам беришга ҳаракат қилмоқда.
"Шубҳасиз, сўнгги 13 йил ичида ҳамма нарса жуда ўзгарган. Биз биргаликдаги ҳаракатлар ҳақида гапирмаяпмиз - фақат офатдан келиб чиқадиган зарарни қандай камайтириш кераклиги ҳақида. Бундай вазиятда ҳар бир киши ўз муаммоларини бошқаларга зарар етказмайдиган тарзда ҳал қилиши керак”, - дея ҳисоблайди Лукянов.
Шу билан бирга, ҳозирги вақтда юз бераётган жараёнлар мутлақо янги эмас, деб ҳисоблайди у. “Эпидемия алоҳида яшашга туртки бермади, бу умуман муқобил вариантсиз қилиб қўйди. Бундай ҳолда, изоляциядан бошқа йўл йўқ. Ва барча давлатлар буни зудлик билан қабул қилдилар ", - деди Лукянов.
Валдайнинг ўтган йили "Ўсиш вақти" маърузасида глобал анархия хавфи ҳақида гапирилган эди, аммо Лукьяновнинг таъкидлашича, мутахассислар дунё тартибсизлик ва урушга киришини башорат қилмаган.
«Анархияни, масалан, жаҳон саҳнасидаги ўйинчиларнинг хатти-ҳаракатлари билан ҳам тартибга солиш мумкин.
Ва энди, футболчилар бу масъулиятни тан олишлари керак. Ҳамма зарур деб ҳисоблаган пайтда, бу "ҳамма" унинг халқаро майдонда ёлғиз эмаслигини ҳисобга оладими? Ёки "қўлингдан келган қутилиб қол" руҳида эгоизм устунлик қиладими? Бундай сценарий оғир оқибатларга олиб келиши мумкин", деди Лукьянов.
Деярли якка ўзи пандемияни енгиб ўтаётган катта мамлакатга мисол сифатида матбуот анжумани қатнашчилари Ҳиндистонни айтиб ўтдилар. Конференция иштирокчиси, Ҳиндистон Observer Research Foundation фахрий тадқиқотчиси Нандан Унникришнаннинг сўзларига кўра, Ҳиндистонда карантин жорий этилганида ваҳима қўзғаш ҳолатлари бўлган, аммо умуман олганда ҳукумат "хавф остида эмас" ва мамлакат сиёсий жиҳатдан барқарор бўлиб қолмоқда. Унникришнаннинг таъкидлашича, Ҳиндистон иқтисодиёти истиқболлари ҳозирда шубҳаларни кучайтиради, чунки мамлакатдаги юз миллионлаб одамлар ҳар куни ишлайдиган кам маошли ишчилардир.
"14 апрелга қадар давом этадиган фавқулодда ҳолат аллақачон бу одамларга катта зарба берди", деди ҳиндистонлик мутахассис.
Шу билан бирга, яна бир буюк давлат - Хитой инқироздан чиқа бошлади, дея таъкидлади Лукьянов. Унинг фикрича, самовий империя нафақат пандемия туфайли рецессиядан кейин ўзига бўлган ишончни намойиш этади, балки "илгари у етишмаган" туртки ҳам олди.
Айтганча, ҳафта охири, Хитой Ҳиндистонга COVID-19га қарши курашда ёрдам беришга ваъда берди ва қўшни мамлакатга ўзи учун қийин пайтдаги бирдамлик учун миннатдорчилик билдирди.
"Ўзини гегемон сифатида тутиш Хитойнинг урф-одатларида йўқ, аммо ҳозир у сифат жиҳатидан янги позицияда. Энди биз Хитой ҳар жиҳатдан янада қатъийроқ ҳаракат қилишини кутишимиз мумкин, - дея тахмин қилади Лукянов. - Аммо АҚШ омил сифатида ҳеч қаерга кетмайди. У энг катта жаҳон империяси бўлган ва шундай бўлиб қолаверади ва ўзларининг ҳукмрон мавқеларидан воз кечмоқчи эмас. Бундай вазиятда, Хитой ва АҚШ ўртасида жиддий тўқнашув хавфи мавжуд".
Eвропа Иттифоқига келсак, у ҳар жиҳатдан ўз тарихидаги энг оғир даврни бошидан кечирмоқда, дейишади экспертлар. Лукьяновнинг сўзларига кўра, "Eвропа Иттифоқи парчаланиб кетмайди, лекин интеграция ҳеч қачон аввалгидай бўлмайди". Асосий муаммо - бу ЕИ мурожаат қилишга қарор қилган ҳақиқий бирдамликнинг йўқлиги. Энди ҳар бир мамлакат COVID-19 билан кетма-кет жанг қилишга мажбур эканлиги маълум бўлди.
«Асосийси инфекция йўқолгандан кейин бошланади. ЕИнинг ишлаш тамойили, хусусан, иқтисодий таъсир кўрсатадиган давлатлар, биринчи навбатда Италия ва Испания қандай танланиши кераклиги ҳақида савол туғилади», - дея тахмин қилади Лукьянов.
Аммо АҚШ ва Россия элиталари ўртасида эпидемия яқинлашишга имконият яратди. Шу билан бирга, Быстрицкий баъзи соҳаларда, масалан, ҳарбий соҳада, аниқроғи Сурияда, Москва ва Вашингтон яхши муносабатда бўлганини эслади. Худди шу нарсани тиббиёт ва космонавтика ҳақида ҳам айтиш мумкин. Шундай қилиб, муносабатларнинг тикланиши учун замин пайдо бўлди, аммо ҳозирга қадар уни ортиқча баҳоламаслик керак, деб таъкидлади «Валдай» Клуби фонди Кенгаши раҳбари.
