Греция мудофаа вазири Никос Панайотопулос жума куни унинг мамлакати ўз суверенитетини ҳимоя қилиш учун Туркия билан қуролли можарога киришга тайёрлигини билдирди. Унинг сўзларига кўра, Мудофаа вазирлиги Туркиядаги фитналар сонининг кўпайганлиги қайд этилмокда ва бундай фонда Афина ҳамма нарсага, шу жумладан ҳарбий ҳаракатларга ҳам тайёр.
"Мен ишонаманки, Грециянинг тажовузга мойиллиги бўлган бундай хатти-ҳаракатларга қарши курашишнинг ягона йўли бу, бир томондан, барча дипломатик қуролларни ишлатиш ва бошқа томондан, Қуролли Кучларнинг тўхтатувчи кучини кўпайтиришдир", деди вазир.
Греция можарони ҳарбий йўл билан ҳал қилишга тайёрми, деган саволга Панайотопулос жавоб берди: "Худди шундай!" Лекин қўшимча ҳам қилди: "Биз буни хоҳламаймиз, лекин биз ўз суверен ҳуқуқларимизни имкон қадар ҳимоя қилиш учун қўлимиздан келганини қиламиз".
Бир неча кун олдин Анқарада янги жанжалнинг сабаби пайдо бўлди. Давлатга қарашли Turkish Petroleum нефть компанияси Ўрта ер денгизи юнон оролларига яқин бўлган ҳудудларда углеводородларни тадқиқ қилиш ва қазиб олишга лицензия олиш учун аризаларни эълон қилди. Афинада таъкидланишича: халқаро қонунларга кўра, бу шельфлар Греция ихтиёрида. Аммо Анқара бу сув ҳудудларини де-юре ва де-факто қарши чиқишга тайёрлигини намойиш этиб, у ерда нефть ишлаб чиқаришни бошлаш билан таҳдид қилмоқда.
Шу ҳафта бошида Греция ташқи ишлар вазири Никос Дендиас Туркияни Грециянинг суверен ер ости бойликларини эгаллаб олишга уринишда айблади. Туркия элчиси Греция ташқи ишлар вазирлигига чақирилди. Чоршанба куни Бош вазир Криакос Мицотакиснинг ўзи "Турк фитналари" муносабати билан Европа Иттифоқи раҳбариятига ғазабланган хат юборди. У мумкин бўлган авж олиш грек-турк инқирозига эмас, балки Туркия ва бутун Европа Иттифоқи ўртасидаги инқирозга олиб келиши мумкинлигидан огоҳлантирди.
Сиёсатшунос Станислав Ткаченко ВЗГЛЯД газетаси билан суҳбатда Греция ва Туркия муносабатларини "НАТО пойдевори остидаги белгиланган вақтда портлайдиган бомба" деб атади. Иккала мамлакат ҳам узоқ тарихга эга ва кўпгина ҳал этилмаган муаммолар, шу жумладан ҳудудий муаммолар ҳам мавжуд. Икки халқ Болқон ва Эгей ороллари устидан назорат ўрнатиш учун бир неча бор баҳслашдилар. Шимолий Кипр атрофидаги тортишувлар тўхтамайди. Туркияда грекларга нафрат музейи, Грецияда туркларга қарши кураш қурбонлари ёдгорликлари мавжуд. Аммо сўнгги 70 йил давомида томонлар низоларни цивилизациялашган тартибда ҳал қилишган", - деб ҳисоблайди Ткаченко.
Бундай вазиятда "асосий траблмейкер" шубҳасиз, Туркия президенти Таййип Эрдоған, деб ҳисоблайди сиёсатшунос. "Эрдоған Туркиянинг дунёдаги ва минтақадаги мавқеини мустаҳкамлашга ҳаракат қилмоқда ва бу йўналишдаги қадамлардан бири Греция шельфига даъво қилишдир" деди у.
НАТОга умумий аъзо бўлиш мамлакатларнинг бир-бири билан тўқнашишига бир неча бор тўсқинлик қилмади. Сўнгги марта 1974 йилда, бунгача турклар ва греклар бирга яшашган Кипрда фуқаролар уруши туфайли. Кейин турк қўниши ҳанузгача турган оролга келиб қўнди. Кипрлик ватанпарварлар эса дарҳол Афина томонидан қўллаб-қувватландилар.
Ўшандан бери икки мамлакат ўртасидаги жанжаллар мунтазам равишда авж олди ва НАТО раҳбарияти ҳар сафар уларга воситачи сифатида аралашишга мажбур бўлди. Бу йил бошида вазият яна кескинлашди, ўн минглаб қочқинлар Туркиядан Грецияга ўтишга уринганларида, баъзилари қуролланган бўлиб чиқди. Бундан ташқари, Туркия хавфсизлик кучлари ноқонуний муҳожирларга Греция чегарасига ҳужум қилишда ёрдам бериш учун қўлларидан келганини қилдилар, ҳимояланиш учун Афина армияни кучайтирилган жанговар тайёргарликка жалб қилди. Натижада, кузатувчилар фикрига кўра, бу йил Афина ва Анқара ўртасидаги муносабатлар Кипрдаги можародан кейин энг ёмон бўлди. Ушбу фонда ҳарбий экспертлар икки мамлакат қуролли кучларининг қиёсий таҳлилини олиб боришди ва вазиятни вазир Панайотопулос таҳдиди амалга оширилишини ва НАТОнинг икки аъзоси ҳақиқатан ҳам кенг кўламли урушга киришларини тасаввур қилишди.
“НАТО блокида турк армияси сони бўйича иккинчи ўринда туради - 510 минг киши. Унинг бир вақтлар СССРнинг жанубий чегараларида ушлаб турилгани бежиз эмас эди. Ушбу армия ҳар доим можароларга тайёр бўлган. Совуқ уруш даврида - СССР билан можарога, сўнгра Яқин Шарқдаги турли ҳарбий операцияларга ", - деди «Арсенал Отечества» журналининг муҳаррири Алексей Леонков ВЗГЛЯД газетасига.
Сўнгги пайтларда Ливия ва Сурияда олиб борилган муваффақиятли жанговар тажриба Туркия армияси фойдасига хизмат қилади. "Баъзи йўқотишларга қарамай, Туркия у ерда натижаларга эришмоқда", - дея эслатади эксперт.
Греция, Туркиядан фарқли ўлароқ, узоқ вақт давомида урушларда қатнашмади. Европа армиялари рейтингида Греция ўнинчи поғонани, Туркия эса Россия ва Буюк Британиядан кейин учинчи ўринни эгаллаб турибди. Греция армияси 160 минг кишидан иборат бўлиб, ҳарбий бюджет Туркия бюджетининг ярмига тенг ва тахминан 6 миллиард долларни ташкил этади. Зирҳли жанговар техникалар сони 4390 бирликни ташкил этади.
“Туркияда 8,6 минг зирҳли транспорт воситалари, шу жумладан танклар, 470 та самолётлар мавжуд. Туркия флотлари сони бўйича қўшнисидан устундир. Грецияни фақат НАТОга аъзо бўлганлиги ҳимоя қилади. Тўқнашув пайтида у ёлғиз ўзи омон қолиши даргумон”, - деб ҳисоблайди Леонков.
Геосиёсий муаммолар академияси президенти Константин Сивков қўшимча қилади: агар турк авиацияси гуруҳи сон жиҳатдан греклардан устун бўлса, унда техник жиҳозлар нуқтаи назаридан улар тахминан бир хил, чунки иккала мамлакат ҳам Американинг F-16 самолётларидан фойдаланадилар. “Турк флоти етарлича кучли ва сув ости кемалари, ракета катерлари ва ракета фрегатлари мавжуд. Греция флоти анча заиф, сув ости кемалари таркибида уч баравар кам. Уларни ракета кемалари таркибида таққослаш мумкин, аммо фрегатлар жиҳатидан турк флоти Грециядан анча устундир», - деди Сивков ВЗГЛЯД газетасига.
Ўзининг ҳарбий-саноат мажмуаси, хусусан, SOM узоқ масофага мўлжалланган қанотли ракеталарини ишлаб чиқариш қобилияти Туркиянинг фойдасига хизмат қилади. “Туркларда «ҳаво-ер» синфидаги ракеталар ва танкларга қарши қурол ишлаб чиқариш яхши ривожланган. Бундан ташқари улар ўқ-дориларга зарба берадиган дронлар ишлаб чиқарадилар”, - дея таъкидлайди Леонков.
17-асрдан бери турк армияси доимий равишда уруш олиб боради, шунинг учун армия маълум анъаналарни ривожлантирган.
Грецияда Россиянинг С-300 тизимлари мавжуд бўлса-да, жанговар тўқнашувнинг натижаси шубҳали бўлади.
Асосий кўрсаткич - бу одамлар сони. Туркияда 70 миллион, Юнонистонда 12 миллион одам яшайди. Бу захира туфайли турклар грекларга қараганда кўпроқ одамларни қуроллантириши мумкин. Демак, барча нисбатлар Греция армиясига қарши ", деб ҳисоблайди Леонков.
Сивков, тўғридан-тўғри тўқнашувда туркларнинг ғалаба қозониш учун кўпроқ имкониятлари борлигига қўшилади. “Бироқ, агар Туркия ўзини НАТОдан узоқлаштирмаса, вазият бунгача етиб бормайди. Аммо бу ҳолатда ҳам, иттифоқ Греция томонига ўтиши мумкин. Агар Греция америкаликларга содиқ қолишда давом этса, жанубдаги иттифоқчини сақлаб қолиш учун америкаликлар унга қарши туришади ", - дейди эксперт.
"Аммо НАТО кутилмаганда четда қолса ҳам, Греция учун можаро юзага келса, кимдир албатта унинг ёнини олади. Россия ва Туркия муносабатларни яна кескинлаштирадиган вазиятни осонликча тасаввур қилиш мумкин. Бундай вазиятда Россия Грециянинг тарафини олади. Шунинг учун Туркияда ғалаба қозониш учун барча имкониятлар бор деб айтишга асос йўқ. Греция ҳар доим турли куч марказларининг жиддий стратегик ёрдамига таяниши мумкин”, - дея хулоса қилди Сивков.
