Олдинроқ ОАВда хабар берилганидек, сўнгги бир неча ҳафта ичида Хитой ва Ҳиндистон можаролар ҳудудига қўшимча қўшинларни жалб қилишди, бу эса минтақадаги кескинликни кучайтирди. Томонлар қандай чоралар кўриши мумкинлиги ва чегарадаги отишмалар икки ядровий кучлар ўртасидаги можаронинг бошланишига айланиш эҳтимоли ҳақида «МК» мутахассисларан билиб олди.
Ҳиндистон ва Хитой ўртасидаги баҳсли чегара ҳудудларини эгаллашга оид можаро қизғин фазага қайтиш билан таҳдид қилмоқда. 1960 ва 70-йилларда бир қатор қуролли тўқнашувлардан сўнг давлатлар чегара ҳудудини қуролсизлантиришга келишиб олгандилар. Кейинги йилларда чегара ҳудудларида барча тўқнашувлар ўқотар қуролидан фойдаланмасдан содир бўлди. Иккала томоннинг аскарлари ҳалок бўлган сўнгги можаро 1975 йилда содир бўлган эди.
45 йил ичида биринчи ҳалокатли тўқнашув 15 июнь куни кечқурун содир бўлди. Ҳиндистон Ташқи ишлар вазирлигининг расмий позициясига кўра, томонлар илгари можарони авж олдириш ва демаркация чизиғини ўрнатиш тўғрисида келишувга эришган, аммо Хитой томони келишув шартларини бузишга ҳаракат қилган. Хитой томонининг ҳаракатлари ҳиндистонлик чегарачилар билан тўқнашувга олиб келди, натижада ҳар икки томондан қурбонлар бўлди.
Хитой Ташқи ишлар вазирлигида воқеа учун жавобгарлик ҳиндистонликлар зиммасига юкланди. Хитой Ташқи ишлар вазирлиги раҳбарининг сўзларига кўра, ҳинд ҳарбийлари икки марта демаркация чизиғини бузган ва шу билан Хитой армияси бунга жавоб берган.
ОАВ хабарларига кўра, ҳар икки томон минтақадаги можаролар авж олишнинг олдини олиш учун ўзларининг ҳарбий ва дипломатик каналларидан фойдаланмоқдалар. Вазият демаркация чизиғига яқин жойда, Ҳиндистон ва Хитойнинг катта армия бўлинмалари тўпланганлиги ва иккала томон ҳам уларни доимий жойлашиш жойларига олиб чиқиш ниятида эмаслиги билан мураккаблашади. Иккала мамлакат ҳам ядровий қуролга эга, бу эса улар ўртасида ҳар қандай можарони ядровий уруш ёқасида қолдириши мумкин.
Стратегиялар ва технологияларни таҳлил қилиш маркази мутахассиси, Россия Фанлар академиясининг Узоқ Шарқ институти етакчи илмий ходими Василий Кашиннинг сўзларига кўра, иккала томон ҳам кейинги қон тўкишдан сақланишни афзал кўришади. Мутахассис «МК» билан суҳбатда таъкидлаганидек, можаронинг «қизғин палласига» ўтиш Ҳиндистон ва Хитой манфаатларига зиддир.
- Афтидан, бу баъзи бир кутилмаган вазиятларнинг оқибати. Уч ҳинд ҳарбийси - икки аскар ва битта полковник – низо вақтида ҳалок бўлганлар. Афтидан, Хитой томондан ҳам қурбонлар бўлган. Хитой оммавий ахборот воситалари бу ҳақда гапирмайдилар, вазият Хитой учун ёқимсиз ва улар бунинг ривожланишини хоҳлашмайди. Хитой ва Ҳиндистон ўртасидаги демаркация чизиғида жанжаллар бир неча бор бўлган. Тахминларга кўра, бу отишмада офицер аскарларни ажратишга уринган ва бу жараёнда ўлдирилган. Вазиятнинг ривожланиши Ҳиндистондаги ички сиёсатга боғлиқ деган хулосага келаман. Аммо хитойликлар буни бостиришга уринишлари мумкин. Бироқ, Хитойда ҳам, Ҳиндистонда ҳам ҳарбий ва сиёсий раҳбарият, устунликлар жуда юқори эканлигини тушунишади. Эскалацияни у ерда осонликча тартибга солиш мумкин, аммо иккала томон ҳам катта йўқотишларга дуч келишади. Шунинг учун улар буни қилишлари даргумон”, - деди Василий Кашин.
РФА ИМЭМО халқаро ташкилотлар ва глобал сиёсий тартибга солиш сектори катта илмий ходими Алексей Куприянов ҳам «МК» билан суҳбатда шунга ўхшаш фикр билдирди. Унинг таъкидлашича, вазиятнинг ривожланиши кўп жиҳатдан Ҳиндистондаги ички сиёсий вазиятга боғлиқ, аммо можаронинг иккала томони ҳам тўлақонли урушдан мутлақо манфаатдор эмас.
- Ҳиндистон ва Хитой чегара хавфсизлигидан манфаатдор. Хитой учун уруш ўзининг жанубий чегараларидаги муаммоларни англатади, Ҳиндистон учун эса бу сиёсий автономиядан воз кечиш ва Хитойга қарши лагерга ўтишни англатади, бу эса Ҳиндистон учун умуман номақбулдир. Аммо шу билан бирга, Хитойда ва айниқса Ҳиндистонда сиёсатчиларни қаттиқ сиқувга оладиган жамоатчилик фикри мавжуд. Бу нуқтаи назар аҳолининг аксарияти эмас, балки Ҳиндистонда аксил-хитойларга қарши бўлган эксперт доиралари ва сиёсий элиталардир. Шунингдек, улар душман позицияларини бузишдан манфаатдор. Агар бош вазир Нарендра Модининг ҳукумати давом этса, Ҳиндистон ва Хитой чегара масаласини охиригача ҳал қилишлари мумкин. Улар бу вазиятни ҳал қилиш истаги борлигини узоқ вақтдан бери билдиришган.
- Лекин шунга қарамай, Ҳиндистон ва Хитой ҳақиқий назорат чизиғига ўзларининг жуда катта кучларни жалб қилмоқдалар.
- Минтақадаги вазият кўпинча домино тамойили асосида ривожланади. Яъни, кимдир ўз қўшинларини чегарага ўтказган бўлса, душман ҳам қўшинларни ҳаракатга келтиради, бу томондан қўшимча кучлар юборилади ва ҳоказо. Потенциал операциялар театрининг табиати, йўллар ва дарёларнинг кесишган жойларини биринчи бўлиб қўлга киритган томон, яъни тўқнашув юзага келган тақдирда, тўсатдан биринчи бўлиб урган томон ғалаба қозонишини англатади. Аммо ҳеч ким биринчи бўлиб уришни хоҳламайди. Ушбу қўшнига бўлган ўзаро ишончсизлик вазият минтақада кескинликнинг кучайишига олиб келади, аммо такрорлайман, можаро на Хитой, на Ҳиндистонга керак эмас.
